Η Ρωσική σφαίρα επιρροής

Του Μιχάλη Ι. Παπαθεράποντος

Οι διαπληκτισμοί στο κοινοβούλιο της Ουκρανίας για την ανανέωση της στρατιωτικής βάσης της Ρωσίας στη Σεβαστούπολη, αναδεικνύουν τις διαχρονικά διαφορετικές τάσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Αρκετοί πιστεύουν ότι τα συμφέροντα της Ουκρανίας μπορούν να διαφυλαχθούν καλύτερα με στενή συνεργασία με τη Ρωσία, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι η Ουκρανία πρέπει να κινείται με περισσότερη ανεξαρτησία. Τελικά, η υπερψήφιση στην Ουκρανική βουλή για ανανέωση τη σύμβασης της Ρωσικής στρατιωτικής βάσης έγινε με μικρή πλειοψηφία, όπως και η εκλογή του Προέδρου Γιανούκοβιτς πριν από λίγους μήνες. Αυτό δείχνει την υπερίσχυση του φιλορωσικού μπλοκ στην Ουκρανία, έστω και οριακά, μετά την αποτυχία της Πορτοκαλί επανάστασης να επιφέρει ουσιαστικά και προσμετρήσιμα αποτελέσματα στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Για τη Ρωσία, αυτό δείχνει τη γεωπολιτική της επιρροή στις γειτονικές τις χώρες, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο του 2008 με την Γεωργία. Αυτό συμβάλλει στην ομαλή διέλευση ενέργειας προς την Ευρώπη, καταστώντας τη Ρωσία ως αξιόπιστο προμηθευτή.


Ο σύντομος πόλεμος που προηγήθηκε με την Γεωργία το 2008 ήταν ένα πολύ σημαντικό τεστ για τις στρατιωτικές και πολιτικές αντοχές της Ρωσίας. Η απερίσκεπτη μέχρι και αφελής επίθεση που διέταξε ο Γεωργιανός πρόεδρος Σιακασβίλι στη Νότια Οσσετία τον οδήγησε στην ήττα από τα Ρωσικά στρατεύματα. Ακολούθως, η Ρωσία αναγνώρισε την Ν. Οσσετία και την Αμπχαζία ως ανεξάρτητα κράτη. Η πράξη αυτή έστειλε και το πολιτικό μήνυμα στο διεθνή χώρο, ότι οι γειτνιάζουσες χώρες δεν μπορούν να διατείνονται εχθρικά και να αποτελούν στρατιωτική απειλή για τη Ρωσία. Αυτό υπονοεί επίσης, ότι η Ρωσία δεν θα επιθυμούσε την ένταξη της Γεωργίας και Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, διεκδικώντας ρυθμιστικό ρόλο στην άμεση σφαίρα επιρροής της. Η άμεση και δυναμική αντίδραση των ρωσικών στρατευμάτων έδειξε την ικανότητα και ετοιμότητα τους να αναλάβουν δράση. Αυτό άλλαξε την εικόνα του αδύνατου και πεινασμένου Ρώσου στρατιώτη που απεικόνιζαν σε πρωτοσέλιδα τους, Αμερικανικά περιοδικά τη δεκαετία του ’90. Η Ρωσία όχι μόνο διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο στην άμεση σφαίρα επιρροής της, αλλά αποδεικνύει ότι έχει τη δυνατότητα για υπεράκτια εξισορρόπηση δυνάμεων. Η εξισορρόπηση δυνάμεων γίνεται όταν αξιοποιούνται περιφερειακές δυνάμεις με σκοπό τον έλεγχο του περιφερειακού ηγεμόνα.

Η προώθηση των σχεδίων της πρώην Αμερικανικής κυβέρνησης για δημιουργία αντιπυραυλικής ασπίδας έφερε την αντίδραση της Ρωσικής κυβέρνησης που ανέπτυξε ιδιαίτερες σχέσεις με την αντί-αμερικανική κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Η Ρωσία επένδυσε στον ενεργειακό τομέα της Βενεζουέλας και ιδιαίτερα στο φιλόδοξο σχέδιο για εξόρυξη πετρελαίου στη ζώνη του ποταμού Ορινόκο. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας μείωσε το ποσοστό συμμετοχής των αμερικανικών εταιριών στα διάφορα προγράμματα εξόρυξης πετρελαίου. Αυτό την οδήγησε στο να αναζητήσει συνεργασίες με άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, όπως η Κίνα και η Ρωσία, για σκοπούς εθνικής ασφάλειας. Έτσι η Ρωσία συμμετέχει στην εξόρυξη πετρελαίου της Βενεζουέλας κερδίζοντας και ένα οικονομικά εύρωστο πελάτη για την στρατιωτική της βιομηχανία. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα στρατηγικό αντίβαρο στα Αμερικανικά σχέδια για πυραυλική ασπίδα στην Ευρώπη, με τη στρατηγική συμμαχία της Ρωσίας με τη Βενεζουέλα. Ο πρόεδρος Τσάβεζ εξασφαλίζει δάνεια για στρατιωτικό εξοπλισμό και έτσι δημιουργείται ένα αποτρεπτικό πεδίο που καλύπτει τις ανησυχίες για πολεμική δράση εναντίον της χώρας του.

Η προσπάθεια για δημιουργία αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη και ένταξης της Ουκρανίας και Γεωργίας στο ΝΑΤΟ θεωρείται άμεση παρέμβαση στη παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, τις πρώην χώρες της Σοβιετικής Ένωσης. Η συνεργασία της Ρωσίας σε οικονομικά και σε στρατιωτικά θέματα με τη Βενεζουέλα αποτελεί απάντηση στις αμερικανικές πρωτοβουλίες. Οι στρατιωτικές ασκήσεις των δύο χωρών στο δυτικό ημισφαίριο δείχνει την ικανότητα της Ρωσίας να επιδεικνύει στρατιωτική ισχύ σε μεγάλες αποστάσεις. Ταυτόχρονα, αποτελεί παραβίαση του δόγματος Μονρόε, το οποίο έθετε την Αμερικανική Ήπειρο ως την άμεση σφαίρα επιρροής της Αμερικής. Σίγουρα, η συνεργασία Ρωσίας-Βενεζουέλας ενοχλεί τις Ηνωμένες πολιτείες, όπως ενοχλεί τη Ρωσία η συμμετοχή γειτονικών της χωρών στο ΝΑΤΟ.