Γιατί καρατομούν εν ονόματι του Αλλάχ;

Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών

Οι μαγνητοσκοπημένες εικόνες μασκοφόρων ισλαμιστών τρομοκρατών, οι οποίοι ίστανται όπισθεν δυτικών ομήρων δημοσιογράφων ή στρατιωτών αιχμάλωτων, όντας έτοιμοι να τους καρατομήσουν τελετουργικώς και εξανιστάμενοι με ένα αντιδυτικό πολιτικοθρησκευτικό κήρυγμα, έγιναν συχνό αντικείμενο προς διεθνή διαδικτυακή και τηλεοπτική κατανάλωση.

Βεβαίως, δεν είναι η πρώτη φορά που στην ιστορία παρατηρείται το φαινόμενο αυτό. Είναι μία πρακτική, η οποία συναντάται συχνά από τα αρχαία χρόνια. Στην αρχαία Ρώμη, για παράδειγμα, συνήθιζαν να αποκεφαλίζουν τους Ρωμαίους πολίτες, αφού η πρακτική θεωρείτο πιο ανώδυνη, λόγω της ταχύτητας με την οποία επέρχεται ο θάνατος, σε αντίθεση με τους μη-Ρωμαίους πολίτες, τους οποίους θανάτωναν διά της σταυρώσεως. Γνωστή στην ευρωπαϊκή ιστορία παραμένει η περίπτωση κατά τα πρώτα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης, όταν η «πολιτική της λαιμητόμου» άσκησε σε τέτοιο βαθμό την ψυχολογική βία προς τους αντιπάλους που γέννησε ένα από τους πιο πολυσυζητημένους όρους της νεώτερης ιστορίας, αυτόν της τρομοκρατίας. Ωσαύτως στον εικοστό αιώνα, χρησιμοποιήθηκε η πρακτική αυτή από τους Ιάπωνες κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι αποκεφάλιζαν αιχμαλώτους πολέμου κατά τις επιχειρήσεις στον Ειρηνικό. 

Στη Μέση Ανατολή το φαινόμενο αυτό, ως μέθοδος τρομοκρατικής δράσης, άρχισε να υιοθετείται συστηματικώς από το 2002 και εντεύθεν, όταν καρατομήθηκε ο δημοσιογράφος της Wall Street Journal, Ντανιέλ Περλ στο Πακιστάν. Μέχρι τότε, οι τρομοκρατικές οργανώσεις επεδίδοντο στις βομβιστικές επιθέσεις, στις αεροπειρατείες, στις στοχευμένες δολοφονίες κά. Οι λόγοι για τους οποίους άρχισαν να αναζητούνται νέοι τρόποι επιχειρησιακής δράσης, όπως οι δημόσιοι αποκεφαλισμοί και οι επιθέσεις αυτοκτονίας από τρομοκρατικές οργανώσεις ήταν: α) οι σημερινές τρομοκρατικές οργανώσεις στη Μ. Ανατολή έχουν αποκλειστικώς ισλαμική ιδεολογική συγκρότηση, σε αντίθεση με το παρελθόν που οι οργανώσεις είχαν κοσμικό χαρακτήρα συγκρότησης (μαρξιστικό ή εθνικιστικό), β) η ευαισθησία και αντίδραση της Δύσης από τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν οι οργανώσεις, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990, άρχισε να εξαντλείται, οπότε αναζήτησαν νέες μεθόδους διαχείρισης αιχμαλώτων και ομήρων, προκειμένου να αυξήσουν τη ψυχολογική βία και γ) η μη καταγραφή των τρομοκρατικών ενεργειών καθώς επίσης και η έλλειψη ταχύτητας στη διάδοση τους, λόγω αδυναμίας χρήσης της τεχνολογίας πριν από 2001, άλλαξε άρδην, αφού το πλεονέκτημα που απέφερε στην Αλ Κάϊντα η ζωντανή καταγραφή των επιθέσεων στους διδύμους πύργους, καθώς επίσης και ταχύτατη διάδοση των δυνατοτήτων μαζικής επικοινωνίας μέσω του διαδικτύου, προσφέρουν τα τελευταία χρόνια ένα αποδοτικό πλεονέκτημα στις τρομοκρατικές οργανώσεις για να στείλουν τα πολιτικά μηνύματα που επιδιώκουν, και μάλιστα με εντυπωσιακό τρόπο.    

Οι καρατομήσεις είναι αποτρόπαιες, άρα εντυπωσιακές, και προσφέρονται βορά προς οπτική έλξη. Κατά συνέπεια, ως πρακτική από αυτές τις οργανώσεις εντάσσεται στο πλαίσιο των ψυχολογικών επιχειρήσεων. Μέσω αυτών επιτυγχάνουν: α) προσέλκυση της μέγιστης προσοχής για τη διάδοση της προπαγάνδας στο μουσουλμανικό κόσμο, γνωστοποιώντας την ύπαρξή τους με ηρωικό τρόπο, εξασφαλίζοντας υποστήριξη αλλά και στρατολόγηση νέων στελεχών, και β) διασπείροντας τον τρόμο προς τους δυτικούς, αποδυναμώνουν την επιθυμία των αντιπάλων στρατιωτών να πολεμήσουν εναντίον τους. Αν λάβουμε υπόψη ότι η απώλεια ανθρώπινης ζωής έχει μεγαλύτερη αξία στη Δύση, η χρήση του τρόμου με αυτόν τον τρόπο καθίσταται άκρως πλεονεκτική για τους τρομοκράτες.

Το Ισλάμ είναι η μοναδική θρησκεία στην οποία μπορούμε να εντοπίσουμε, πέραν της ιστορικής, και θεολογική ερμηνεία για τους αποκεφαλισμούς. Για τους τζιχαντιστές μαχητές, τόσο η ιστορική παράδοση των πρώτων χρόνων διάδοσης του Ισλάμ (7^ος – 8^ος αι. μ.χ.) όσο και οι εντολές (σούρα) από το Κοράνι αποτελούν την πιο γνήσια εκδοχή της θρησκείας και θα πρέπει να εκλαμβάνονται με απόλυτο και απαρέγκλιτο τρόπο. Αυτή η πραγματικότητα νομιμοποιεί στη σκέψη των ισλαμιστών τον αποκεφαλισμό των απίστων.

Πιο συγκεκριμένα, η ιστορική τεκμηρίωση που επικαλούνται παραπέμπει στην καρατόμηση, μετά από εντολή του Προφήτη Μωάμεθ, 700 μελών της εβραϊκής φυλής Μπανού Κουρέϊς στη Μεδίνα, τους οποίους ο ίδιος θεώρησε ως συνωμότες. Συνεπώς όταν το έκανε ο Προφήτης τότε μπορούν να το επαναλάβουν και οι πιστοί του σήμερα, αφού η ζωή του αποτελεί ουσιαστικό μέρος της θρησκευτικής παράδοσης.    

Θεολογικώς, στο Κοράνι υπάρχουν δύο συγκεκριμένες αναφορές. Η μία περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο 47, (στίχος 3): «Στη σύγκρουση με τους απίστους στο πεδίο της μάχης ξεριζώστε τους τα κεφάλια μέχρι να τα τσακίσετε πλήρως…». Η άλλη αναφορά βρίσκεται στο κεφάλαιο 8 (στίχος 12): «Θα εκτοξεύσω τον τρόμο στις καρδιές των απίστων. Αφαιρέστε τους τα κεφάλια και έπειτα, αφαιρέστε τους τα δάκτυλα». 

Σήμερα στη Μέση Ανατολή η ισλαμική θρησκεία χρησιμοποιείται ως βάση νομιμοποίησης της μεθόδου της καρατόμησης τόσο από κρατικούς όσο και από μη κρατικούς δρώντες. Στη Σαουδική Αραβία κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν αποκεφαλισθεί περί τα 2000 άτομα δημοσίως, με τα πλήθη που παρακολουθούν να επιδοκιμάζουν δι’ επευφημίας και χαρμοσύνου χειροκρουσίας.

Συμπερασματικώς, αυτές οι πράξεις δεν είναι προϊόντα μίας κατασκευασμένης παράδοσης. Στο πλαίσιο σκέψης και δράσης των ισλαμιστών έχουν ιστορική, μα πάνω απ΄ όλα, θεολογική ερμηνεία και κάλυψη. Κατά συνέπεια, οι τρομοκράτες δεν προβαίνουν απλώς σε μία πράξη θανάτωσης-εκδίκησης διά αποκεφαλισμού κατά των απίστων, αλλά πρωτίστως θεωρούν ότι εκτελούν μία θρησκευτική εντολή. Έτσι και η πράξη τους λαμβάνει, κατά συνεκδοχή, τελετουργικό χαρακτήρα.