Διχοτομικά μαθηματικά

 Σημερινή 18/6/2013     ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ

Προβληματίζονταν πώς η Λευκωσία θα μπορούσε να περάσει στη μια πλευρά
Οι Βρετανοί, από το 1957, έκαναν μελέτες ώστε να βρεθεί φόρμουλα για διχοτόμηση και αποφαίνονταν ότι η αναλογία Τ/κ - Ε/κ ήταν 1: 4,67

Μέρος α΄
Νέα βρετανικά έγγραφα, στα οποία μας παραχωρήθηκε ειδική πρόσβαση, μας αποκαλύπτουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες για τους βρετανικούς σχεδιασμούς το 1957 για διχοτόμηση της Κύπρου. Τα έγγραφα αυτά συμπληρώνουν τα όσα μέχρι σήμερα είχαμε μελετήσει στο Βρετανικό Αρχείο και δημοσιεύσει. Ενδιαφέρουσες οι νεότερες σκέψεις και απόψεις των τότε διαφόρων τμημάτων στο Λονδίνο και στη Λευκωσία για διχοτόμηση.

Στο πρώτο μέρος θα αναφερθούμε απευθείας στη δεύτερη Μελέτη για διχοτόμηση που ζήτησε το Λονδίνο (τον Απρίλιο του 1957, η πρώτη είχε σταλεί τον Οκτώβριο του 1956 και είχε ζητηθεί τον Ιούνιο του 1956) από την αποικιακή κυβέρνηση Χάρτινγκ στη Λευκωσία και στη συνέχεια στα υπόλοιπα έγγραφα σε σχέση με τη Μελέτη εκείνη.
Τονίζουμε ότι τα σχέδια διχοτόμησης ήταν βρετανικής εμπνεύσεως, ραδιουργίας και επεξεργασίας (σε συνεργασία με τους Τούρκους) και καμία ανάμειξη δεν είχαν οι Αμερικανοί. Πρώτα, όμως, ένα σύντομο ενημερωτικό ιστορικό ως βοήθημα στους αναγνώστες και στους νεότερους που δεν γνωρίζουν για το θέμα (Σημ. Η Σημερινή είχε σε αποκλειστικότητα δημοσιεύσει εκτενή έρευνά μας για τα βρετανικά σχέδια διχοτόμησης/ομοσπονδίας κ.ά. το 1989-90 και αργότερα εκδώσαμε και το βιβλίο «Έτσι κατέστρεψαν την Κύπρο» ).

Σύντομο ενημερωτικό ιστορικό
Η Βρετανία, για να μπορέσει να προχωρήσει με τα σχέδια διχοτόμησης, έπρεπε η Τουρκία να επανέλθει ως ενδιαφερόμενο μέρος στο Κυπριακό, εφόσον με τη Συμφωνία της Λοζάνης είχε απολέσει τον ρόλο αυτό. Την επανέφερε με την περιβόητη Τριμερή του Λονδίνου, τέλος Αυγούστου 1955. Νωρίτερα, όμως, στις 21 Ιουνίου 1955, το Φόρείν Όφις διαβεβαίωνε την τουρκική κυβέρνηση πως το βρετανικό σχέδιο θα διασφάλιζε τα τουρκικά συμφέροντα και θα έθετε την τουρκική κυβέρνηση επί ίσοις όροις με την ελληνική...
Ακολούθησαν διαβουλεύσεις μεταξύ Βρετανίας και Τουρκίας. Τον Ιούνιο του 1956 το Λονδίνο ζητεί από την αποικιακή κυβέρνηση στην Κύπρο να ετοιμάσει σχέδια διχοτόμησης της Κύπρου.

Τα πρώτα σχέδια με χάρτες, υπολογισμούς και αναλύσεις για τέτοιο ενδεχόμενο ετοιμάστηκαν και στάλθηκαν στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1956. Στις 13 Οκτωβρίου 1956 η εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς» δημοσίευσε από τον ανταποκριτή της στο Λονδίνο, Μπέντζαμιν Γουέλς, τα εξής: «Το σχέδιο για διχοτόμηση της Κύπρου σε δύο ζώνες, μια ελληνική και μία τουρκική, σταδιακά κερδίζει υποστήριξη σε υψηλά στρώματα της βρετανικής κυβέρνησης. Με το σχέδιο αυτό η Βρετανία θα διατηρήσει δικαιώματα για στρατιωτικές βάσεις... Ανταλλαγή πληθυσμού, να συγκεντρωθούν οι εθνικώς Τούρκοι, που αριθμούν σε 100.000 σε σύγκριση με τις περίπου 400.000 εθνικώς Ελλήνων, στη μισή τουρκική Κύπρο...».

Στις 30 Νοεμβρίου 1956 γίνεται στο Λονδίνο συνάντηση μεταξύ Βρετ. Υπ. Εξωτερικών και αξιωματούχων του Φόρεϊν Όφις περιλαμβανομένου και του σερ Άιβον Κιρκπάτρικ και του Τούρκου πρωθυπουργού Α. Μεντερές και του επιτελείου του. Οι Τούρκοι απαιτούν διχοτόμηση.

Μυστική συμφωνία
Το αποκορύφωμα της συμπαιγνίας αυτής ήταν στις 16 Δεκεμβρίου 1956, όταν ο Βρετανός Υπ. Αποικιών Λένοξ Μπόιτ και το επιτελείο του, σε συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη με τον Τούρκο πρωθυπουργό Α. Μεντερές, έφθασαν σε μυστική συμφωνία για διχοτόμηση. Εκεί ο Μεντερές επέβαλε ακριβώς τι έπρεπε να κάνει και τι να πει ο Λένοξ Μπόιτ στις 19 Δεκεμβρίου 1956 στη Βουλή των Κοινοτήτων (Λεπτομέρειες στο βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική Εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011»). Στις 19 Δεκεμβρίου 1956 ο Λένοξ Μπόιτ, επισημοποιώντας στη Βουλή των Κοινοτήτων τις Προτάσεις Ράτκλιφ, συμπλήρωσε με την υπόσχεση για διχοτόμηση σε τελική λύση του Κυπριακού, όπως ακριβώς είχαν συμφωνήσει στην Κωνσταντινούπολη τρεις μέρες νωρίτερα...

«Μέθοδοι, δαπάνες και επιπτώσεις της διχοτόμησης»
Στη μελέτη αυτή, που έγινε το 1957, οι σχεδιαστές της έλαβαν υπόψη το σύνολο του πληθυσμού, πολιτών άνω των 12 ετών, και έβρισκαν ότι οι Έλληνες αριθμούσαν 414.811 οι Τούρκοι 88.827 και άλλοι 17.955 (σύνολο 521.593) και σημείωναν: «Ίσως η αναλογία μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων, δηλαδή 1: 4,67, να αυξάνεται ελάχιστα, λόγω του ότι ο αριθμός των Τούρκων στην Αστυνομία είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνο των Ελλήνων, συν τους κρατουμένους. Όμως η αναλογία στην απογραφή του 1946 ήταν 1: 4,48.

Αξία ακίνητης περιουσίας
Η συνολική αξία ακίνητης περιουσίας που ανήκε σε άλλους ήταν ύψους £7.228.000. Το σύνολο αξίας ακίνητης περιουσίας άλλης από εκείνη που κρατούσαν οι Άγγλοι ήταν £216.752.000. Σ΄ αυτούς τους αριθμούς περιλαμβάνονταν και περίπου αξίας £8.484.000 ακίνητα που ανήκαν σε διάφορα ελληνορθόδοξα ιδρύματα της Εκκλησίας, και αξίας £724.000 ακίνητα κάτω από την εξουσία του ΕΒΚΑΦ.

Πρόβλημα με τη Λευκωσία
Πέραν των πολλών άλλων παραμέτρων που αρίθμησαν στη λεπτομερέστατή τους μελέτη, οι σχεδιαστές έγραψαν: «Είναι φανερό ότι οι Τούρκοι θα προτιμούν την τουρκική ζώνη να είναι στο βόρειο μέρος της νήσου, άσχετο αν η αναλογία των Τούρκων προς Έλληνες είναι μεγαλύτερη σε άλλες περιοχές στον νότο. Μάλλον δεν θα δέχονται η βόρεια ακτή να βρίσκεται σε ελληνικά χέρια και αντιλαμβανόμαστε ότι έχουν έντονα αισθήματα για την Αμμόχωστο... Η πόλη της Λευκωσίας παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες. Υπήρξε η πρωτεύουσα για αρκετούς αιώνες και ήταν η κύρια έδρα της τουρκικής κυβέρνησης πριν από τη βρετανική κατοχή. Επιπλέον 16,5 χιλιάδες Τούρκων ζουν στο βόρειο ήμισυ της παλαιάς πόλης και στα βορειοδυτικά προάστια. Από την άλλη, είναι επίσης σημαντικού συναισθηματικού γοήτρου και εμπορικής αξίας για τους Έλληνες. Έτσι, καμία πλευρά δεν θα θέλει εύκολα να απομακρυνθεί από την πόλη».

Σύνορα - δύο ζώνες
Το σύνορο μεταξύ των δύο ζωνών θα πρέπει να είναι όσο σύντομο γίνεται, τόνιζαν. Και επειδή η κανονική διαχωριστική γραμμή που είχαν υπόψη τους βρισκόταν σε περιοχές με βουνά και δάση, η γραμμή έπρεπε για διάφορους λόγους να χαραχτεί σε πεδιάδα, όπου θα μπορούν καλύτερα και φρουρούνται τα σύνορα. Για την τουρκική ζώνη, έγραφαν, πρέπει να δοθεί περισσότερη γη, πέραν της αναλογίας του πληθυσμού των Τούρκων. Το σχέδιο Χ προς Χ έδιδε την περιοχή Αμμοχώστου στους Τούρκους με ένα μικρό κομμάτι των περιοχών Λευκωσίας, Λάρνακας και Κερύνειας. Το σχέδιο Y προς Y έδιδε τις περιοχές Αμμοχώστου και Κερύνειας στους Τούρκους μαζί με ένα μικρό κομμάτι των περιοχών Λευκωσίας και Λάρνακας.

Μέθοδοι διχοτόμησης

20/06/2013

Πρόνοιες σχεδίου Ανάν και «επιτροπής αποζημιώσεων» εντοπίζονται το 1957
Τα ερωτήματα των Βρετανών ήταν κατά πόσον ήταν πρακτική λύση για όλους και αν στην πραγματικότητα ήταν η λιγότερο αρνητική επιλογή που είχαν

μέρος β'

Στο προηγούμενο μέρος της παρουσίασής των νέων βρετανικών εγγράφων, έγινε αναφορά στις μελέτες που έκαναν οι Βρετανοί προς υλοποίηση της διχοτόμησης στην Κύπρο. Το 1957 μελετήθηκαν τελικά (από την αποικιακή κυβέρνηση Χάρτινγκ στη Λευκωσία) δύο τρόποι διαχωριστικής γραμμής για τις δύο ζώνες (το 1956 είχαν μελετηθεί τέσσερις) και δόθηκαν ξεχωριστές εκτιμήσεις για τις δαπάνες. Οι δύο αυτές διαχωριστικές γραμμές βρίσκονται στον χάρτη και αντιστοιχούν από X σε X και από Y σε Y.

Υπολόγιζαν ότι:
Α) Καθαρή διχοτόμηση θα έπαιρνε τέσσερα χρόνια για την αναγκαστική μετακόμιση πληθυσμού.
Β) Σταδιακός διπολισμός των δύο κοινοτήτων μέσω επιχειρήσεων πολιτικών και οικονομικών πιέσεων. Αυτός ο τρόπος υπολόγιζαν θα χρειαζόταν δέκα χρόνια να φέρει αποτέλεσμα.

Επιτροπή περιουσιών
Οι οικονομικές πιέσεις θα επιβάλλονταν με τη δημοσιοποίηση της διχοτομικής γραμμής και τη θέσπιση νόμου, που θα απαγόρευε τις πωλήσεις ακίνητης περιουσίας ή μεταβίβασής της ως δωρεάς ή κληρονομιάς σε Ελληνοκύπριο στην τουρκική ζώνη ή σε Τουρκοκύπριο στην ελληνική ζώνη. Θα ιδρυόταν μια επιτροπή περιουσιών, που θα αναλάμβανε να αγοράσει τις ακίνητες περιουσίες που θα τις προσέφεραν Ε/κ στην τουρκική ζώνη ή αντίθετα, και θα τη μεταπωλούσε σε Ε/κ αγοραστές στην ελληνική ζώνη ή αντίθετα. Θα διδόταν προτεραιότητα σε αγοραστές που ζούσαν στη «λανθασμένη ζώνη» και ήθελαν να εγκατασταθούν με τις οικογένειές τους στη σωστή πλευρά της γραμμής. Οι αξίες της ακίνητης περιουσίας θα πάγωναν π.χ. στις τιμές αγοράς του 1956... Σημειώνεται ότι οι πρόνοιες αυτές ελάχιστα διαφέρουν από τις πρόνοιες που συνόδευαν το απορριφθέν Σχέδιο Ανάν 50 χρόνια αργότερα, όπως επίσης και τις σημερινές επιδιώξεις της ψευδοεπιτροπής των κατεχομένων.

Ζήτημα. πρακτικότητας
Στα συμπεράσματά τους οι σχεδιαστές Χάρτιγκ σημείωναν τα εξής: «Κανείς δεν μπορεί λογικά να υποστηρίξει ότι η διχοτόμηση είναι καλή λύση για το κυπριακό πρόβλημα. Τα ερωτήματα που πηγάζουν δεν είναι κατά πόσο είναι επιθυμητή αλλά κατά πόσο είναι πρακτική, κατά πόσο είναι λύση για όλους και κατά πόσο, στην πραγματικότητα, είναι η λιγότερο αρνητική από αριθμό άλλων επιλογών μπροστά μας. Το συμπέρασμα στο οποίο φθάσαμε με τη μελέτη αυτή είναι ότι η διχοτόμηση ίσως να μην είναι πρακτική, εκτός και αν επιβληθεί με δύο τρόπους (είτε με τον έναν είτε με τον άλλον) διά της βίας - είτε διά πυρός και σιδήρου είτε σταδιακά, με ένα σκόπιμο διπολισμό μεταξύ των δύο κοινοτήτων κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίες ή και περισσότερο...».

Λύση faute de mieux
Η έκθεση συνέχιζε: «Η διχοτόμηση θα πρέπει να θεωρηθεί ως λύση faute de mieux (εφόσον δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο) και πρέπει να χρησιμοποιηθεί μόνο και εφόσον δεν βρίσκονται πιο λογικές λύσεις. Οι προτιμητέες λύσεις παρά τη διχοτόμηση είναι α) η αυτοκυβέρνηση βάσει του σχεδίου Ράτκλιφ και β) ανεξαρτησία κάτω από διεθνείς εγγυήσεις, με κάποια διεθνή Αρχή να κρατάει τα ηνία και γ) η λύση με μια περίοδο προσαρμογής σε ένα ομόσπονδο σύστημα με ξεχωριστές ζώνες, μια ελληνική και μία τουρκική. Η διχοτόμηση θα φανεί ως μια σκόπιμη απόφαση υπέρ της φιλίας με την Τουρκία και εχθρότητας εναντίον της Ελλάδας, και επομένως θα υπάρξει ο ισχυρισμός ότι η διχοτομική γραμμή σε τέτοια περίπτωση θα γέρνει υπέρ της εξυπηρέτησης των τουρκικών συμφερόντων... Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών και νοουμένου ότι όλοι οι Έλληνες θα έχουν εκδιωχθεί από την τουρκική ζώνη, η ισορροπία θα επανεκτιμηθεί, δίδοντας στους Τούρκους μεγαλύτερο ποσοστό γης... Η ελληνική ζώνη θα είναι σε καλύτερη μοίρα βιωσιμότητας, λόγω των ορυκτών πλούτων που θα βρίσκονται στην ελληνική πλευρά...».

Η μοιρασιά
Εν πάση περιπτώσει, έγραφε η έκθεση Χάρτινγκ, έστω και αν οι Τουρκοκύπριοι, που είναι μόνο το ένα πέμπτο του πληθυσμού, θα έχουν σχεδόν το ένα τρίτο της νήσου... δεν έχουμε λόγο να υποθέσουμε ότι οποιοδήποτε σχέδιο διχοτόμησης, που για την κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητος θα είναι αντικειμενικό και δίκαιο, θα γίνει δεκτό ως ικανοποιητικό είτε από τους Τουρκοκυπρίους είτε από την τουρκική κυβέρνηση.

 

Σχέδια Κυβερνείου 1956-57

Σημερινή 22/6/2013

Ζητούσαν να επανεξεταστεί η αξία της Κύπρου ως βρετανική στρατιωτική βάση

Μια αναφορά λέει ότι οι Τ/κ υποστήριξαν τη διχοτόμηση όχι τόσο ως πρακτική λύση αλλά «επειδή εκνεύρισε τους Ε/κ», γιατί κατέρριπτε τα όνειρα της Ένωσης

ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ στις δικές τους έρευνες έβρισκαν ότι η διχοτόμηση ήταν ανεφάρμοστη

Μέρος γ'

Στο προηγούμενο μέρος της παρουσίασης των νέων βρετανικών εγγράφων έγινε αναφορά στα σχέδια στα οποία κατέληξαν οι αποικιοκράτες για διαμοιρασμό της Κύπρου, όταν αυτή διχοτομηθεί. Το Κυβερνείο στην Κύπρο ετοίμασε λεπτομερή μελέτη για διχοτόμηση, όπως του είχε ζητήσει το Λονδίνο, και την έστειλε συνοδευμένη με διάφορους χάρτες τον Οκτώβριο του 1956.

Στο Λονδίνο το Φόρειν Όφις, έχοντας ως οδηγό τη μελέτη του Κυβερνείου του 1956, προέβη και σε άλλες προσπάθειες όπως τον επώνυμο χάρτη Κιρκπάτρικ με την κάθετη γραμμή διχοτόμησης αρχές του 1957, όταν και ζητήθηκε η αμερικανική υποστήριξη. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέρριψε οποιαδήποτε σχέδια διχοτόμησης, αφού διεξήγαγε και δική του ξεχωριστή έρευνα. Βρήκαν ότι η διχοτόμηση ήταν ανεφάρμοστη σε ένα νησί όπως την Κύπρο. Τα καινούργια βρετανικά έγγραφα μάς παρουσιάζουν ότι το Γραφείο Αποικιών και το Φόρειν Όφις ζήτησαν και δεύτερη μελέτη από το Κυβερνείο στη Λευκωσία, εντός του 1957.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος

Στις 11 Ιανουαρίου 1957, το Γραφείο Αποικιών και το Φόρειν Όφις συντονίζονταν στο να αντιμετωπίσουν τις ερωτήσεις βουλευτών που άρχισαν να κατατίθενται σε σχέση με την αναφορά στη διχοτόμηση που έκανε ο Yπ. Αποικιών στις 19 Δεκεμβρίου 1956. Αναμενόταν συζήτηση στη Βουλή για το θέμα. Στις 21 Ιανουαρίου 1957, ο κυβερνήτης Σερ Τζόν Χάρτινγκ ενημέρωσε το Λονδίνο για τις αντιδράσεις στην Κύπρο για την αναφορά της 19ης Δεκεμβρίου 1956 στη Βουλή των Κοινοτήτων σε διχοτόμηση. «Οι Ελληνοκύπριοι αντέδρασαν στην αναφορά για διχοτόμηση και τη θεωρούν ως μια μορφή εκβιασμού για να τους αναγκάσουμε να δεχθούν τις συνταγματικές προτάσεις... και είναι σφόδρα εναντίον της ιδέας. Οι Τουρκοκύπριοι απαρχής υποστήριξαν την ιδέα... μια αναφορά λέει ότι οι Τουρκοκύπριοι την υποστήριξαν όχι τόσο ως πρακτική λύση αλλά "επειδή εκνεύρισε τους Ελληνοκύπριους"... Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιδέα της διχοτόμησης ενόχλησε τα όνειρα των Ελληνοκυπρίων για την πραγμάτωση της Ένωσης...».

Στις 20 Φεβρουαρίου 1957, το Κυβερνείο απαντά στο Γρ. Αποικιών «...Σας στέλλουμε έξι αντίγραφα σημειώσεών μας για τις ερωτήσεις που υποβάλατε... είναι το καλύτερο σ' αυτό το στάδιο... Ο Κυβερνήτης είναι της άποψης ότι δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε περαιτέρω πρακτική μελέτη για τις πιθανότητες διχοτόμησης μέχρι που η Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος αποφασίσει ποια θα είναι η πολιτική της σε σχέση με την Κύπρο... Βλέπουμε ότι οι Αρχηγοί των Επιτελείων τώρα διαμορφώνουν τις απόψεις τους...».

Μάρτιος 1957

Στις 18 Μαρτίου 1957, το Υπουργικό στο Λονδίνο αποφάσισε όπως διαταχθεί μελέτη για διχοτόμηση και ζήτησε από το Υπουργείο Άμυνας να μελετήσει το θέμα. Ζήτησε από τον Υπ. Άμυνας να επανεξετάσει τη μελλοντική αξία της Κύπρου ως βρετανικής στρατιωτικής βάσης και τις επιπτώσεις από αυτήν τη σκοπιά μιας διχοτόμησης του νησιού. Ως αποτέλεσμα, ο Υπ. Άμυνας θα επισκεπτόταν την Κύπρο κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πάσχα και θα συνόψιζε τις αποφάσεις του πάνω στις στρατηγικές ανάγκες στην Κύπρο όταν θα επέστρεφε. Αυτό, όμως, δεν σταμάτησε το Γρ. Αποικιών να ξεκινήσει νέα μελέτη για διχοτόμηση... Στις 29 Μαρτίου 1957, το Υπ. Άμυνας ενημερώνει το Γρ. Αποικιών ότι, σε συνεννόηση με τον κυβερνήτη (σερ Τζον Χάρτινγκ), συμφωνήθηκε ότι μπορούσαν να προχωρήσουν σε νέα μελέτη διχοτόμησης, δίχως να περιμένουν δήλωση των στρατιωτικών για τις ανάγκες των.

Sir Norman Brook Steering Committee

Έτσι διορίστηκε και μία επιτροπή, επικεφαλής της οποίας τέθηκε ο Sir Norman Brook για αξιολόγηση και μελέτη της όλης πολιτικής για διχοτόμηση. (Ο Σερ Νόρμαν Μπρουκ διατελούσε την εποχή εκείνη επικεφαλής της Δημόσιας Υπηρεσίας. Πέθανε στις 15 Ιουνίου 1967). Στις 4 Απριλίου 1957 το Γρ. Αποικιών έγραψε στη Λευκωσία:

«...Χρειαζόμαστε μια νέα λεπτομερή μελέτη για διχοτόμηση, δίχως να αναμένουμε τη διαμόρφωση των στρατηγικών μας αναγκών, και πρέπει να το κάνουμε πάνω σε καθαρά υποθετική βάση... να δουλέψουμε πάνω στο καλύτερο πιθανό σχέδιο διχοτόμησης έχοντας υπόψη το δημογραφικό, οικονομικό, και άλλες πτυχές... και όσον αφορά την ανάμειξη περισσοτέρων ανθρώπων (εννοείται εδώ Ελληνοκυπρίων υπαλλήλων της αποικιακής κυβέρνησης, κάτι για το οποίο η τελευταία ήταν διστακτική), πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να είναι καλό πράγμα και ότι η γνώση ότι μελετούμε σοβαρά τη διχοτόμηση, ως πιθανή λύση, ίσως να είναι ο καλύτερος τρόπος να κάνουμε σίγουρο ότι δεν θα την εφαρμόσουμε ποτέ...».

Απρίλιος-Μάιος

Στις 11 Απριλίου 1957, ο Κυβερνήτης Σερ Τζον Χάρτινγκ έστειλε στο Γρ. Αποικιών περαιτέρω 8 αντίγραφα των σχεδίων για διχοτόμηση που είχαν ετοιμάσει τον Οκτώβριο του 1956, όπως του ζήτησε το Λονδίνο. Στις 25 Απριλίου, ο Σερ Τζον Χάρτινγκ ενημερώνει το Λονδίνο ότι εργάζονταν πάνω στη λεπτομερή μελέτη όσο καλύτερα μπορούσαν και υπολόγιζαν ότι μέσα Μαΐου θα την είχαν έτοιμη. Στις 15 Μαΐου 1957 το Κυβερνείο έστειλε 50 αντίγραφα της Μελέτης που είχε ολοκληρώσει με τίτλο «Μέθοδοι, Δαπάνες και Επιπτώσεις της Διχοτόμησης», την οποία ανέμενε η Επιτροπή του Σερ Νόρμαν Μπρουκς.

Παράλογη η ομοσπονδία αλλά.

Σημερινή 24/6/2013

Αμφιβολίες για τη λειτουργικότητα των δύο ζωνών είχαν οι Βρετανοί το 1957
Οι επιτελάρχες ανησυχούσαν ότι με διχοτόμηση δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο απευθείας προς υποστήριξη των συμφερόντων του Ηνωμένου Βασιλείου

Τελευταίο μέρος

Στο προηγούμενο μέρος της παρουσίασης των νέων βρετανικών εγγράφων, έγινε αναφορά στη λεπτομερή μελέτη που ετοίμασε το Κυβερνείο στη Λευκωσία, για λογαριασμό του Λονδίνου, το 1957, αναφορικά με το ενδεχόμενο διχοτόμησης, καθώς και σε κάποιες από τις αντιδράσεις που υπήρξαν στη βρετανική πρωτεύουσα. Μια προκαταρκτική σημείωση για τη μελέτη αυτή, που ετοιμάστηκε από το Τμήμα Μεσογείου (Mediterranean Department) στις 20 Μαΐου 1957, βρίσκουμε να επισημαίνει: α) η διχοτόμηση θα χαμηλώσει το επίπεδο διαβίωσης μέχρι και 40%, β) το κύριο στοιχείο της μελέτης είναι ότι στέκεται δυνατά εναντίον γρήγορης εφαρμογής της διχοτόμησης και ότι ο μόνος τρόπος για κάτι τέτοιο είναι διά πυρός και σιδήρου και γ) ότι η μελέτη τώρα επικεντρώνεται πάνω σε δύο μόνο δυνατότητες διαχωριστικής γραμμής για την τουρκική ζώνη. Αμφότερες οι περιπτώσεις (σχέδια Χ και Υ) δίδουν στους Τούρκους περισσότερο από το ένα πέμπτο της γης, ενδεικτικά το δεύτερο σχέδιο (Y) δίδει στους Τούρκους σχεδόν το ένα τρίτο της όλης γης στο νησί.

«Αντιπαθητική» δουλειά
Η λύση του «διπολισμού» ενδεικτικά υπονοεί ότι η βρετανική κυριαρχία θα διατηρηθεί για τουλάχιστον δέκα χρόνια, όμως νομοθετικές διευθετήσεις με σχεδόν πλήρη εσωτερική αυτονομία θα δημιουργηθούν στις δύο ζώνες εντός δύο ή τριών χρόνων. Τίθεται υπό αμφισβήτηση κατά πόσο μια τέτοια μακρά περίοδος, κατά την οποία η Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος θα αντιμετωπίσει τη δαπανηρή και αντιπαθητική δουλειά να διαχωρίσει τις κοινότητες σε δύο ζώνες, θα είναι μια λειτουργική λύση, ανέφεραν οι Βρετανοί. «Αν θα διαρκέσει μια τέτοια κατάσταση τόσο πολύ, και η εγκαθίδρυση μίας κυβέρνησης είναι αδύνατη (unitary government), δεν θα ήταν πιο απλό να δώσουμε στο νησί αυτοδιάθεση στο τέλος της περιόδου, και να αφήσουμε τους Έλληνες και Τούρκους να αποφασίσουν μόνοι τους το είδος της διχοτόμησης;.. Έτσι και η κάθε πλευρά χειρίζεται τα δικά της, θα παραμείνουν κάποιες κύριες υπηρεσίες για το κέντρο, για κάποιο είδος ομόσπονδης κεντρικής κυβέρνησης. Εν συντομία, και νοουμένου ότι η διχοτόμηση γίνει δεκτή ως η μόνη λύση, χρειάζεται περισσότερη σκέψη... αν θα γίνει πραγματικότητα εντός δύο ή τριών χρόνων, υποθέτοντας α) ότι δεν θα χρειαστεί η μεταφορά όλων των Ελλήνων στο ελληνικό μέρος και αντίθετα (με τους Τούρκους) και β) ότι θα παρθεί απόφαση κατά πόσο χρειαζόμαστε ένα βρετανικό θύλακο, ή κυριαρχία για θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής εφ΄ όλης της νήσου».

(Στη φωτογραφία εικονίζεται ο τελευταίος διχοτόμος κυβερνήτης Σερ Χιού Φούτ σε δεξίωση στη Λευκωσία)

Εν τω μεταξύ στο Λονδίνο, κάποιοι αξιωματούχοι στο Γρ. Αποικιών επεσήμαναν ότι σε περίπτωση διχοτόμησης θα χρειαζόντουσαν να κτίσουν ένα νέο λιμάνι στη Λεμεσό, πράγμα που θεωρούσαν ως «το τίμημα που θα πλήρωναν για τη διχοτόμηση»...

Τα ομοσπονδιακά στοιχεία
Στις 20 Μαίου 1957, στο Γρ. Αποικιών εντόπισαν ότι στη μελέτη του Κυβερνείου ελάχιστα αναφέρονταν για τη μορφή της κεντρικής ή ομοσπονδιακής κυβέρνησης που θα υπήρχε κατά την περίοδο της εγκαθίδρυσης των δύο ζωνών. Όμως, συμπλήρωναν, είναι δύσκολο να έχουμε καθαρή άποψη, αν δεν ξέρουμε τις αποφάσεις και συμπεράσματα του Υπ. Άμυνας σε σχέση με τις στρατηγικές πτυχές.

Τους πήρε. χρόνια
Τον Ιανουάριο του 1958 ο Υπ. Αποικιών σχεδίαζε τις μελλοντικές τακτικές του με τους Τούρκους. Το Τμήμα στις 22 Ιανουαρίου τού έδωσε σημείωμα που είχε ήδη ετοιμάσει για πιθανή ομοσπονδιακή προσέγγιση λύσης για το νέο Σύνταγμα, καθώς και τα τελευταία (1957) σχέδια διχοτόμησης που είχε ετοιμάσει ο Στρατάρχης Χάρτινγκ. Οι διαβουλεύσεις διεξάγονταν μεταξύ Βρετανών (λόρδου Ράτκλιφ) και Δρος Νιχάτ Ερίμ, με την ανάμιξη και του νέου κυβερνήτη Σερ Χιου Φουτ). Και σημείωνε ο αξιωματούχος προς τον Υπ. Αποικιών: «...Φαντάζομαι θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με την ομοσπονδιακή ιδέα. Αν παρουσιαστούμε δεσμευτικοί προς τους Τούρκους, θα ερμηνευθεί ότι ετοιμάζουμε το έδαφος για σταδιακή διχοτόμηση. Τότε θα χάσουμε κάθε ευκαιρία να γίνει το σχέδιο Φουτ δεχτό από τους Ελληνοκυπρίους... Εν πάση περιπτώσει, δεν βλέπω πώς ένα ομοσπονδιακό σύνταγμα θα έχει λογική στην Κύπρο...». Και όμως, τα κατάφεραν δεκαετίες αργότερα, τη μη λογική αυτή ομοσπονδιακή λύση, να την εκλιπαρεί η δική μας πλευρά.

Η απόφαση των Αρχηγών των Στρατιωτικών Επιτελείων
Όμως, το συμπέρασμα των Αρχηγών των Στρατιωτικών Επιτελείων για το θέμα, όπως σημείωνε το Γρ. Αποικιών στις 5 Μαρτίου 1957, ήταν ότι με διχοτόμηση δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο απευθείας προς υποστήριξη των συμφερόντων του Ηνωμένου Βασιλείου. Γι' αυτούς τους λόγους συμβούλευαν εναντίον της διχοτόμησης και είπαν ότι αν η διχοτόμηση κατέληγε πολιτικά αναπόφευκτη, τότε θα «έβλεπαν το θέμα με μεγάλη διστακτικότητα».

Ερωτήσεις από Λίνα Τζέκερ
Από τον Νοέμβριο του 1957 μέχρι τον Ιανουάριο του 1958, η βουλευτής των Εργατικών Λίνα Τζέκερ ζητούσε από το Γραφείο Αποικιών να ενημερωθεί για το ύψος της ιδιοκτησίας γης που είχαν στην Κύπρο οι δύο κοινότητες. Το Γραφείο Αποικιών προσποιήθηκε ότι δεν είχε τέτοια στοιχεία, ενώ είχαν πλήρη στοιχεία, όπως μας αποκαλύπτουν τα νέα αυτά έγγραφα. Η κ. Τζέκερ, εν τω μεταξύ, είχε επικοινωνία και με τον Σερ Πολ Παυλίδη στην Κύπρο, ο οποίος την ενημέρωσε ότι όντως υπήρχαν οι πληροφορίες που ήθελε, πράγμα που ενόχλησε το Γραφείο Αποικιών, το οποίο όμως δεν ήθελε να εμπλακεί σε διαμάχη με τον Πολ Παυλίδη.

Ο Αβέρωφ ζητούσε να δει τα σχέδια αλλά του αρνήθηκαν
Τον Μάρτιο του 1959, ο Έλληνας Υπ. Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ ζήτησε από το Φόρειν Όφις, μέσω της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα, να δει τα σχέδια διχοτόμησης. Το κυβερνείο στη Λευκωσία, το οποίο ενημερώθηκε σχετικά, ενημέρωσε στις 24 Μαρτίου 1959 το Γραφείο Αποικιών ότι ο Κυβερνήτης και όλοι στη Λευκωσία δεν συμφωνούσαν όπως δοθεί η μελέτη του 1957 στην ελληνική κυβέρνηση, γιατί τότε θα έπρεπε να δοθεί και στην τουρκική κυβέρνηση. Ομολογία αποτυχίας...
Στις 2 Απριλίου 1959, το Νότιο Τμήμα του Φόρεϊν Όφις ενημέρωσε τη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα ότι δεν ήταν επιθυμητό να δείξουν στην ελληνική κυβέρνηση τα σχέδια διχοτόμησης.

Το σχετικό έγγραφο, έγραψαν, ήταν μια αναλυτική έκθεση που ετοιμάστηκε τον Μάιο του 1957, όταν ο Λόρδος Χάρτινγκ ήταν Κυβερνήτης, και δεσμευμένο ως «άκρως απόρρητο». Ήταν εσωτερικό βρετανικό έγγραφο που δεν το είχε δει κανείς άλλος. Η ύπαρξή του έγινε γνωστή τον Δεκέμβριο του 1958 και οδήγησε σε αριθμό ερωτήσεων στη Βουλή. Εισηγήσεις ότι η κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος σχεδίαζε μυστικά τη διχοτόμηση απορρίφθηκαν από τον Πρωθυπουργό, ο οποίος στις 18 Δεκεμβρίου 1958, απαντώντας στη Βουλή, είπε ότι η μελέτη έδειξε ότι η διχοτόμηση τεχνικά ήταν δυνατή, όμως θα επέφερε αφόρητες δυσκολίες και επομένως στην ουσία θα ήταν μια ομολογία αποτυχίας. Έμελλε τελικά να τα δούμε όλα 50 χρόνια αργότερα...

ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια-δημοσιογράφος

13