Η συμφωνία που αλλάζει τη Μέση Ανατολή

Οι εξελίξεις από την προσέγγιση ΗΠΑ – Ιράν

As. Press, Reuters, ΑΠΕ

«Ισως το Ιράν να μην μπορέσει να μετατραπεί σε υπεύθυνο παίκτη στη διεθνή σκηνή όσο καθοδηγείται από τους μουλάδες. Ωστόσο, υπήρξαν καιροί όπου δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς την Κίνα να διαδραματίζει άλλο ρόλο από εκείνο του παρία, στον βαθμό που καθοδηγούνταν από τους μαοϊκούς. Να όμως που σήμερα το Πεκίνο είναι πρωτεύουσα μιας οικονομικής υπερδύναμης, με την εικόνα του Μάο να ατενίζει την πλατεία Τιενανμέν. Τα καθεστώτα εξελίσσονται, κάποτε με τρόπους που κάνουν τον κόσμο ασφαλέστερο. Ο Μπαράκ Ομπάμα θέτει τολμηρά το ερώτημα: Μπορεί κάτι τέτοιο να συμβεί και με το Ιράν;».

Με αυτές τις σκέψεις τελείωνε η ανάλυση του Γιουτζίν Ρόμπινσον στη WashingtoPost της περασμένης Τρίτης για την προσωρινή συμφωνία της Γενεύης γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Ο Αμερικανός αρθρογράφος δεν είναι ο μόνος στον διεθνή Τύπο που παραλληλίζει την προσέγγιση ΗΠΑ – Ιράν με το ιστορικό άνοιγμα του Ρίτσαρντ Νίξον προς τον Μάο Τσετούνγκ, τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Αν και η Γενεύη αποτέλεσε μόνο το πρώτο βήμα σε έναν ολισθηρό και αβέβαιο δρόμο, η πλειονότητα των διεθνών αναλυτών συμφωνεί ότι, εφόσον εδραιωθεί, η αμερικανοϊρανική προσέγγιση θα δημιουργήσει μια δυναμική που μπορεί να αλλάξει όλο τον γεωστρατηγικό χάρτη της Μέσης Ανατολής.

Η συμφωνία της περασμένης Κυριακής αποτέλεσε μια σοβαρή, αν και εύθραυστη ακόμη, επιτυχία του Μπαράκ Ομπάμα στην πιο δύσκολη στιγμή της προεδρίας του. Με τους περιορισμούς που επιβάλλονται, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πηγαίνει αρκετά πίσω, σε απόσταση ασφαλείας από το όριο που θα του επέτρεπε να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα – επίτευγμα, το οποίο δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί ούτε μία στρατιωτική επέμβαση. Παράλληλα, ο Αμερικανός ηγέτης ευεργετεί τους εταίρους του με την αναμενόμενη πτώση των τιμών του πετρελαίου και το άνοιγμα δρόμων οικονομικής συνεργασίας με το Ιράν μέσω της μερικής χαλάρωσης των κυρώσεων. Από την πλευρά του, το Ιράν κατοχυρώνει την αναγνώριση του δικαιώματός του στον εμπλουτισμό ουρανίου, έστω και σε χαμηλότερο επίπεδο. Το κυριότερο, βγαίνει από μια διπλωματική καραντίνα 34 χρόνων, ως αξιοσέβαστος και ισότιμος παίκτης στην πιο εκρηκτική περιοχή του κόσμου.

Ασφαλώς, ο «μεγάλος σατανάς» και ο «άξονας του κακού» δεν θα γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη στρατηγικοί σύμμαχοι. Ωστόσο, ανοίγει ο δρόμος για τακτικού χαρακτήρα συνεργασίες, πρώτα απ’ όλα στα μέτωπα του Ιράκ και του Αφγανιστάν, όπου η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων δημιουργεί κενά ασφαλείας που ανησυχούν τόσο την Αμερική, όσο και το Ιράν, απέναντι στον κοινό εχθρό της Αλ Κάιντα. Η καινούργια ατμόσφαιρα ευνοεί επίσης κάποιου είδους συνεννόηση στο συριακό πρόβλημα. Δεν είναι τυχαίο ότι μία ημέρα μετά τη συμφωνία της Γενεύης, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν, ανακοίνωσε τη σύγκληση διεθνούς ειρηνευτικής διάσκεψης για το Συριακό στις 22 Ιανουαρίου, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο ιρανικής συμμετοχής.

Η αμερικανοϊρανική προσέγγιση ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση του Σύρου προέδρου Μπασάρ Ασαντ και γενικότερα το «σιιτικό τόξο» του αραβικού κόσμου. Εξ αντιδιαστολής, έχει θορυβήσει τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου, με προεξάρχουσα τη Σαουδική Αραβία, η οποία βάσιμα ανησυχεί για το ενδεχόμενο υποβάθμισης του ρόλου της στη στρατιωτική και ενεργειακή ασφάλεια της Δύσης. Ηδη, οι Σαουδάραβες παρακολουθούν με αμηχανία την Τουρκία να ρίχνει γέφυρες προς το Ιράν, με τον πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ να προσκαλεί στην Τεχεράνη τον Ιρανό ομόλογό του. Ωστόσο, το βασίλειο των Σαούντ δεν μπορεί να διακινδυνεύσει μια ρήξη με τον βασικό προστάτη του, τις ΗΠΑ.

Περισσότερο επικίνδυνο ρόλο ενδέχεται να διαδραματίσουν οι αντιδράσεις από τους σκεπτικιστές, τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στην Τεχεράνη. Ισχυροί παράγοντες του Κογκρέσου δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι τη συμφωνία της Γενεύης και πιέζουν για την προώθηση νέων κυρώσεων εναντίον του Ιράν. Και μόνο η ανακίνηση του ζητήματος θα μπορούσε να δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα και να δώσει πάτημα στους σκληροπυρηνικούς της Τεχεράνης, οι οποίοι επίσης δεν βλέπουν με καλό μάτι τη συμφωνία. Μια παράξενη εκδοχή «συνάντησης των άκρων»...

Δίλημμα για Ισραήλ

«Δεν πρόκειται για ιστορική συμφωνία, αλλά για ιστορικό λάθος». Με αυτή την εκτίμηση υποδέχθηκε τη συμφωνία της Γενεύης ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Ηδη, Ισραηλινοί αξιωματούχοι και «λομπίστες» κινητοποιούνται τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και σε πρωτεύουσες σημαντικών ευρωπαϊκών δυνάμεων, ασκώντας πίεση για ματαίωση της «κακής συμφωνίας». Μέχρι πού μπορούν να φτάσουν, ωστόσο, οι ισραηλινές αντιδράσεις; Από τη στήλη του, στους New York Times, ο Ρότζερ Κοέν υποστηρίζει ότι «ένα Ισραήλ που ήδη έχει θορυβηθεί για τη διεθνή του απομόνωση δεν πρόκειται να επιχειρήσει, σαν άλλος Σαμψών, μονομερή στρατιωτική δράση εναντίον του Ιράν». Ο γνωστός αρθρογράφος κατηγορεί τον Ισραηλινό ηγέτη ότι αυτό που φοβάται περισσότερο είναι η ελπίδα που γέννησε σε όλη την περιοχή η συμφωνία της Γενεύης. «Δεν θέλησε ποτέ να δοκιμάσει στα σοβαρά την καλή θέληση των Παλαιστινίων, τερματίζοντας τις ταπεινώσεις της κατοχής», υποστηρίζει ο Κοέν. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Ρόμπερτ Φισκ έγραψε στον Independent ότι «το Ισραήλ, χώρα που καιρό τώρα κατέχει τα πιο επικίνδυνα (πυρηνικά) όπλα, με το να απορρίπτει τη Γενεύη, μοιάζει να έχει και την πιο επικίνδυνη κυβέρνηση».