Τα γεωπολιτικά αγκάθια Ρωσίας-ΗΠΑ

Περνούν πολύ δύσκολη και επικίνδυνη φάση


Μιχάλης Ι. Παπαθεράποντος

Κωδικός άρθρου: 787684

ΠΟΛΙΤΗΣ - 20/04/2008, Σελίδα: 77

Οι σχέσεις Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών σίγουρα δεν είναι και οι καλύτερες τον τελευταίο καιρό, παρά την αλληλεγγύη της Ρωσίας στις ΗΠΑ στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπιζε στην Τσετσενία ήταν η κύρια αιτία για συνεργασία, μετά τα κτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη. Οι σημερινές σχέσεις των δύο χωρών περνούν μία φάση που σίγουρα είναι πολύ δύσκολη και ευαίσθητη, αλλά όχι στο βαθμό της κούρσας εξοπλισμών που υπήρξε στο παρελθόν. Οι ΗΠΑ και οι δυτικές χώρες καλούν τη Ρωσία να είναι πιο ανεκτική και φιλελεύθερη στην οικονομία της, αλλά και στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το Κρεμλίνο έχει ισχυρό έλεγχο στις πλούσιες πηγές ενέργειας της χώρας μέσω του οικονομικού κολοσσού Gasprom και άλλων συνδεδεμένων εταιρειών. Παράλληλα, ασκεί μεγάλο έλεγχο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οπότε, σύμφωνα με τους δυτικούς, δεν μπορεί να υπάρχει ισχυρή αντιπολιτευτική φωνή. Σύμφωνα με τις δυτικές χώρες, το πολιτικό μοντέλο της Ρωσίας δεν είναι αρκετά δημοκρατικό, αλλά προσομοιάζει περισσότερο με αυτοκρατορικό. Επίσης, υπήρξε η πρόσφατη αντιπαράθεση με τη Δύση για το Κόσσοβο, ως προς την εδαφική ακεραιότητα της Σερβίας σε σχέση με το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των Κοσσοβάρων. Η Ρωσική αντίληψη στο θέμα αυτό είναι ότι γίνεται προσπάθεια δημιουργίας νέων τετελεσμένων, όπου θα μπορούν να δικαιολογούνται οι στρατιωτικές δράσεις με τη μορφή της 'ανθρωπιστικής επέμβασης'. Επιπρόσθετα, τα πολλά και μικρά κράτη θα μπορούν να λειτουργούν και ως δορυφόροι σε διεθνείς οργανισμούς και συμμαχίες.
Παρόλα αυτά, το μεγαλύτερο αγκάθι στις σχέσεις τους αποτελεί η αντιπυραυλική ασπίδα και η επέκταση του ΝΑΤΟ στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Οι γεωπολιτικές αυτές κινήσεις αποτελούν μέρος στρατηγικού σχεδιασμού για αναχαίτιση της επιρροής της Ρωσίας στην Ευρώπη και ευρύτερα στις διεθνείς σχέσεις. Το καινούργιο γεωπολιτικό σκηνικό που βρίσκεται εν εξελίξει είναι ένα είδος μεταψυχροπολεμικής μετεξέλιξης της νέας τάξης πραγμάτων. Ο κάθε ένας από τους δύο μεγάλους 'παίκτες' προσπαθεί να δημιουργήσει μακροπρόθεσμα ευνοϊκές γεωπολιτικές συνθήκες για τα συμφέροντά του. Η αντιπυραυλική ασπίδα, σύμφωνα με τη Ρωσική εκδοχή, στρέφεται κατά της Μόσχας και θεωρείται στρατιωτική απειλή. Όμως, η εκδοχή των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ότι η ασπίδα έχει στόχο τη Μέση Ανατολή και τις όποιες απειλές που προέρχονται από αυτή την περιοχή. Οι διαβεβαιώσεις και οι συνομιλίες που έγιναν πρόσφατα μεταξύ των προέδρων Μπούς και Πούτιν δεν κατάφεραν να μειώσουν το χάσμα αντιλήψεων και εκτιμήσεων που υπάρχουν. Την ίδια στιγμή, η ψηλή τιμή του πετρελαίου που απολαμβάνει η Ρωσία, κοντά στα $110 και η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, δημιουργούν νέα δεδομένα. Η οικονομική ανάπτυξη σε αυτές τις δύο χώρες δημιουργεί ένα συμπαγές και ισχυρό οικονομικό υπόβαθρο, όπου αλλοιώνονται οι μέχρι τώρα γεωπολιτικές ισορροπίες. Επίσης, το Ιράκ, από γεωπολιτικής άποψης, αποτελεί μία μεγάλη πληγή, όπου τα Αμερικανικά στρατεύματα γνωρίζουν τη φθορά, με αποτέλεσμα η σχετική επιρροή των ΗΠΑ να είναι μειωμένη. Η πτώση του Σαντάμ στο Ιράκ και των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν από τους Αμερικανούς έβγαλε εκτός μάχης τους δύο Σουνίτες αντιπάλους του Σιητικού καθεστώτος στο Ιράν. Αυτό δημιούργησε το παράδοξο της έμμεσης συμβολής των ΗΠΑ στην ενδυνάμωση του Ιράν στην περιοχή και την ανάδειξή του ως περιφερειακή δύναμη.
Τα πιο πάνω αναγκάζουν τις ΗΠΑ να αναπτύξουν συμμαχίες, αναζήτηση στρατηγικών εταίρων με την υιοθέτηση μίας πιο ευέλικτης εξωτερικής πολιτικής. Παράλληλα, επιβάλλεται η ενδυνάμωση της επιρροής της σε διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η ενίσχυση και επέκταση του ΝΑΤΟ σε δημοκρατικά κράτη, που είναι φιλικά προσκείμενα στη Δύση. Η Ουκρανία είναι η χώρα που έχει προσφέρει σε όλες τις αποστολές του ΝΑΤΟ και ευελπιστεί ότι η πιθανή ένταξη θα της επιφέρει μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και πολιτικά οφέλη. Για τη Ρωσία, η πιθανή ένταξη της Ουκρανίας και της Γεωργίας σημαίνει τη στρατιωτική περικύκλωσή της από το ΝΑΤΟ. Οι χώρες αυτές θα μπορούσαν να λειτουργούν ως μοχλοί πιέσεων με τεχνητές κρίσεις σε στιγμές αντιπαράθεσής της για πιο σημαντικά ζητήματα με τη Δύση. Παραλληλίζοντας και απλουστεύοντας, θα μπορούσαν να λειτουργούν ως δύο μικρές Ταϊβάν έξω από την πόρτα της. Έτσι, για τη Ρωσία το θέμα της αντιπυραυλικής ασπίδας και της επέκτασης του ΝΑΤΟ θεωρείται ζωτικής σημασίας, αφού θεωρούνται κινήσεις υψηλού γεοστρατηγικού σχεδιασμού.