Ανθρωποκυνηγητό ή ένας κρίσιμος πόλεμος;

Του Robert D. Kaplan

New York Times 

Η κλιμάκωση της βίας στο Αφγανιστάν και η εύθραυστη πολιτική κατάσταση στο Πακιστάν, αναδείχθηκαν σε ζωτικής σημασίας θέματα κατά την προεκλογική εκστρατεία. Μετά από επτά χρόνια πολέμου, είναι καιρός να θέσουμε ορισμένες ενοχλητικές ερωτήσεις: Αν παρ ελπίδα, συλλάβουμε ή σκοτώσουμε τον Οσάμα μπιν Λάντεν και τον υπαρχηγό του Αιμάν αλ Ζαουάχρι, θα εξακολουθήσει να έχει σημασία το Αφγανιστάν; Θα απολαμβάνει της λαϊκής στήριξης η αποστολή πρόσθετων δυνάμεων που στόχο έχει να σταθεροποιήσουμε μία χώρα η οποία σε μερικές μόνο περιπτώσεις διέθετε ισχυρή κυβέρνηση, ενώ την ίδια στιγμή συνορεύει με μία περιοχή στο Πακιστάν, κατοικούμενη από μία φυλή την οποία ούτε οι Βρετανοί ούτε οι Πακιστανοί κατόρθωσαν να θέσουν υπό τον έλεγχο τους; Μήπως ο πόλεμος στο Αφγανιστάν δεν είναι τίποτα άλλο πέραν ενός ανθρωποκυνηγητού για τον εντοπισμό ορισμένων ανθρώπων; Και αν όντως είναι έτσι, πως ορίζουμε την νίκη;

Στο κάτω-κάτω, το Αφγανιστάν δεν είναι η μόνη άνομη ισλαμική περιοχή που μπορεί να αποτελέσει βάση για τρομοκράτες με στόχο τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο κόσμος βρίθει από αυτούς: από την Σομαλία έως τις νότιες Φιλιππίνες και μέχρι το Ινδονησιακό αρχιπέλαγος. Ίσως θα ήταν καλύτερα να κάναμε χρήση εξειδικευμένων οπλικών συστημάτων και να καταστέλλαμε εν τη γενέσει τους, νεοεμφανιζόμενες εχθρικές ομάδες. Το πρόβλημα με τον Μπιν Λάντεν δεν είναι ότι έχει βρει καταφύγιο στο Αφγανιστάν, αλλά ότι δεν επιδείχθηκε η απαραίτητη σημασία στον εντοπισμό του.

Περιοχή ζωτικής σημασίας

Η απάντηση μου είναι η εξής: Το τι συμβαίνει στο Αφγανιστάν δεν συνοψίζεται στο ανθρωποκυνηγητό, και έχει ιδιαίτερη σημασία για λόγους που δεν έχουν αναλυθεί από τους πολιτικούς ή τους στρατηγούς. Ακόμη και αν δεν είσαι σε θέση να επιφέρεις την ειρήνη σε όλες τις άνομες ισλαμικές περιοχές, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να διορθώσεις την κατάσταση σε μία ή δύο σημαντικές περιοχές ζωτικής σημασίας. Αυτό ισχύει για το Αφγανιστάν.

Πολιτισμικά και ιστορικά, Αφγανιστάν και Πακιστάν ήταν ενιαία περιοχή, και μαζί με την βόρεια Ινδία ανήκαν στην αυτοκρατορία του Μουγκάλ. Σήμερα το πυρηνικό Πακιστάν, κινδυνεύει να διαμοιραστεί από την εξέγερση των Ταλεμπάν στις βορειοδυτικές επαρχίες (και ίσως και από την ενίσχυση των αυτονομιστικών κινημάτων των Μπαλούτσι και Σίντι στο νότιο μέρος του).

Όσον αφορά την πολιτική σκηνή στο Πακιστάν, αυτή θυμίζει έργο του Σαίξπηρ, με ένα μικρό κύκλο πρωταγωνιστών, και σενάριο την εξόντωση, την αντικατάσταση και την φυλάκιση αλλήλων. Το μοναδικό προσόν του νυν προέδρου Ασίφ Ζαρντάρι, είναι ότι ήταν ο σύζυγος της Μπούτο. Η σαπουνόπερα θα έχει συνέχεια, αφού ο Ναουάζ Σιαρίφ – δύο φορές πρωθυπουργός – θα επιχειρήσει να τον υπονομεύσει στρέφοντας την επαρχία του Πουντζιάπ εναντίον της επαρχίας Σίντι, που ελέγχει ο Ζαρντάρι. Παρόλα αυτά εξακολουθεί να υπάρχει ελπίδα. Η μεσαία τάξη αναπτύσσεται ραγδαία, ενώ στις εκλογές ηττήθηκαν οι φανατικοί εξτρεμιστές και κέρδισαν οι μετριοπαθείς. Το μέλλον του Πακιστάν ενδεχομένως να κριθεί από τον βαθμό με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εργαστούν με τον στρατό, ώστε να αποτρέψουν επέκταση της εξέγερσης των Ταλεμπάν όχι μόνο στο Αφγανιστάν αλλά και στις κύριες Πακιστανικές πόλεις.

Κομβικής σημασίας το Πακιστάν

Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να συναφθούν συμμαχίες με ομάδες των Ταλεμπάν, οι οποίοι δεν είναι Αλ Κάιντα, αλλά τα κατάλοιπα των Παστούν, των οποίων την πρόσβαση στο Αφγανιστάν απέκοψε η διεφθαρμένη κυβέρνηση της Καμπούλ. Oι «χειρουργικές» στρατιωτικές επιχειρήσεις για να είναι επιτυχημένες, θα πρέπει να συνοδεύονται και από μέτρα για ανάπτυξη της υποδομής του Πακιστάν. Σε αντίθετη περίπτωση, η αποσταθεροποίηση θα είναι δεδομένη, όπως δεδομένη θα είναι αν αποτύχουμε στο Αφγανιστάν. Οι αυτονομιστές Σίντι και Μπαλούτσι, εγείρουν πλέον ανοικτά το ενδεχόμενο συμμαχίας με την Ινδία αν το Πακιστάν διαλυθεί, ένα ενδεχόμενο ενώπιον το οποίο τρομάζει ακόμη και την ίδια την Ινδία. 

Ενέργεια και ασφάλεια

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ινδίας είναι ότι μοιράζεται τεράστια σύνορα με δυσλειτουργικές χώρες, Πακιστάν, Μπαγκλαντές και Νεπάλ. Οι λογικά σκεπτόμενοι εθνικιστές αντιμετωπίζουν την επέκταση της χώρας τους όχι με γεωγραφικούς αλλά με οικονομικούς όρους. Μία αποτυχία στο Αφγανιστάν, θα θέσει σε κίνδυνο μία τέτοια προοπτική. Μία νίκη στο Αφγανιστάν, θα πρέπει να σημάνει την επαναφορά της ασφάλειας που ίσχυε το 1960 επί βασιλείας Ζαχέρ. Ακόμη και με μία αδύναμη κεντρική κυβέρνηση, η χώρα θα ανορθωθεί οικονομικά, με την κατασκευή ενεργειακού κόμβου που θα συνδέει την κεντρική Ασία με τον Ινδικό ωκεανό, και θα απολήγει σε λιμάνια του Πακιστάν και της Ινδίας.

Με άλλα λόγια, δεν προσπαθούμε απλώς να σώσουμε το Αφγανιστάν, αλλά να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ευημερία και σταθερότητα, με όλες τις χώρες ενωμένες ένεκα των ενεργειακών τους αναγκών, και φιλικές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Πακιστανοί, δικαίως διστάζουν να συνεργαστούν μαζί μας αφού θεωρούν ότι ο στόχος μας στο Αφγανιστάν είναι το ανθρωποκυνηγητό. Ταυτόχρονα σημειώνουν την στρατηγική συνεργασία μας με την Ινδία, ως επίσης και ότι το άνοιγμα Ινδικών προξενείων στο Αφγανιστάν, ενισχύει τους αυτονομιστές Μπελούτσι να αποδυναμώσουν το Πακιστάν.

Το Αφγανιστάν, είναι μία στρατηγική βάση την οποία διεκδικούν εξίσου Πακιστάν και Ινδία: αμφότερες τρομάζουν στην προοπτική της επικράτησης του χάους, και απαιτούν από εμάς να το αντιμετωπίσουμε. Ο «μακροχρόνιος πόλεμος» συνιστά το καθοριστικό γεωπολιτικό ζήτημα της εποχής μας, και το Αφγανιστάν βρίσκεται στο επίκεντρο. Η μοίρα της Ευρασίας βρίσκεται στην πλάστιγγα.

(Ο Robert D. Kaplan είναι ανώτερος σύμβουλος του Κέντρου για την Νέα Αμερικανική Ασφάλεια στην Ουάσιγκτον).