Παρασκευή 14 Νοεμβρίου 2008

Οι δηλώσεις Γκιονούλ και 100χρονα της επανάστασης των Νεοτούρκων

Χρήστος Ιακώβου



«Μήπως, αν σήμερα στο Αιγαίο συνέχιζαν να ζουν οι Ρωμιοί και σε άλλες περιοχές της Τουρκίας οι Αρμένιοι, η Τουρκία θα μπορούσε να είναι το έθνος-κράτος που είναι σήμερα; Δεν έχω τις λέξεις για να σας εξηγήσω το πόσο σημαντική υπήρξε η ανταλλαγή των πληθυσμών, όμως, εάν δείτε προσεκτικά τις παλιές ισορροπίες, θα αντιληφθείτε τη σημασία της. Περάσαμε μέσα από τη διαδικασία της δημιουργίας του έθνους μας και αυτό είχε τις επιπτώσεις του. Ακόμα και ο αγώνας που δίνουμε σήμερα στη Νοτιοανατολική Τουρκία είναι μέρος αυτής της διαδικασίας και δεν μπορούμε να απαλείψουμε τη συμβολή στη διαδικασία οικοδόμησης του έθνους όλων εκείνων που θεωρούν τους εαυτούς τους θύματα, κυρίως εκείνων που επλήγησαν από τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς των πληθυσμών. Όμως, εκείνες οι αρχές που υιοθετήθηκαν τότε, ήταν πολύ σημαντικές την περίοδο ίδρυσης της Δημοκρατίας, για να μπορέσει να γίνει η Τουρκία μια χώρα που κατοικείται από σύγχρονους, πολιτισμένους και φωτισμένους ανθρώπους». Αυτή ήταν η δήλωση του Τούρκου υπουργού άμυνας, Βετσντί Γκιονούλ, την περασμένη Δευτέρα κατά τη διάρκεια ομιλίας του για την επέτειο του θανάτου του Κεμάλ Ατατούρκ.

Η δήλωση είναι απόλυτα ειλικρινής και αντανακλά το ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο μέσα από το οποίο η μεγάλη μερίδα της τουρκικής πολιτικής ελίτ αντιλαμβάνεται αυτό που στη δυτική πολιτική κουλτούρα αποκαλείται εθνοκάθαρση. Αν η δήλωση γινόταν από κάποιο αξιωματούχο της κεμαλικής στρατογραφειοκρατίας δεν θα προσείλκυε τόσο ενδιαφέρον. Το να χρησιμοποιεί όμως ένα στέλεχος της κυβέρνησης Ερντογάν και του Ισλαμικού κόμματος αυτόν τον αυτάρεσκο και ναρκισσιστικό λόγο για να δικαιολογήσει τη στρατηγική της εθνοκάθαρσης στη διαδικασία συγκρότησης του Τουρκικού κράτους πόρρω απέχει από το πνεύμα του εκσυγχρονισμού που ευαγγελίζεται το κυβερνών κόμμα και δικαιολογημένα προκαλεί το ερώτημα: ποια η διαφορά με ένα κεμαλικό πολιτικό ή στρατιωτικό;

Επιπλέον, η δήλωση Γκινούλ έχει και το πρόσθετο ενδιαφέρον του παραλληλισμού που μπορεί κάποιος να εντοπίσει με την επέτειο των 100 χρόνων της επανάστασης των Νεοτούρκων. Η επανάσταση του1908 απετέλεσε σταθμό για την ιστορία της Τουρκίας γιατί άνοιξε το δρόμο για την άνοδο στην εξουσία της φιλοδυτικής και εκσυγχρονιστικής μερίδας του στρατού. Παρά το γεγονός ότι το κίνημα προσείλκυσε την υποστήριξη των μη-τουρκικών κοινοτήτων, λόγω της ισονομίας που επαγγέλλετο (όπως ακριβώς σήμερα και η κυβέρνηση Ερντογάν), εντούτοις δεν ανταποκρίθηκε στις αρχικές προσδοκίες των μειονοτήτων. Το εθνικιστικό πλαίσιο του κινήματος των Νεότουρκων δεν επέτρεψε τη θεμελίωση ενός καθεστώτος που να στηριζόταν στις νεωτεριστικές βάσεις, σύμφωνα με τις αρχές του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Τα δικαιώματα των διαφόρων εθνοτήτων της αυτοκρατορίας εξακολουθούσαν να καταπατούνται και η παραδοσιακή νοοτροπία που επέμενε να βλέπει τους Τούρκους ένα ηγεμονικό έθνος μέσα στην αυτοκρατορία δεν έπαψε να κυριαρχεί.

Το επίσημο τουρκικό κράτος υποστηρίζει ότι οι σφαγές κατά των Ελλήνων και των Αρμενίων έγιναν χωρίς πρόθεση στο πλαίσιο των δυσχερών πολεμικών συνθηκών κατά τη διάρκεια «κανονικών» εκτοπίσεων. Ό,τι θυμίζει εκείνη την περίοδο- και τη θυγατρική σχέση της σύγχρονης Τουρκίας με την ιστορία της παρακμής της αυτοκρατορίας – πρέπει να αποφεύγεται με κάθε κόστος. Έτσι εξηγείται και η αντίδραση στην Τουρκία για τις δηλώσεις Γκιονούλ, αφού ο απροκάλυπτος τρόπος με τον οποίο έγιναν αφήνουν εκτεθειμένη την Τουρκική κυβέρνηση.

Οι Έλληνες και οι Αρμένιοι συνιστούν ένα σύμβολο εκείνης της τραυματικής περιόδου. Εάν οι Τούρκοι αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως ένα φοίνικα που αναγεννάται από τις οθωμανικές στάχτες, οι Έλληνες και οι Αρμένιοι, είναι τα ανεπιθύμητα ίχνη αυτής ακριβώς της στάχτης. Αυτή ακριβώς ήταν η νοηματική προέκταση των δηλώσεων του Γκιονούλ. Γι’ αυτό και οι δηλώσεις ήταν ειλικρινείς.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.