Το κύμα εκδημοκρατισμού και η Αραβική Ανοιξη πλησιάζουν τα καθεστώτα στη Μ. Ανατολή
Η Αραβική Ανοιξη δεν είναι ένα αποτέλεσμα, αλλά μια εν εξελίξει διαδικασία. Για τα κράτη εκείνα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της περιφερειακής μετεξέλιξης, το καίριο ερώτημα είναι κατά πόσο η δημοκρατία τους μπορεί να θεσμοποιηθεί. Μολονότι η πρόοδος στα συγκεκριμένα κράτη είναι μέχρι στιγμής άνιση, η απάντηση είναι έστω και με επιφύλαξη καταφατική. Η διάδοση, πάντως, αυτής της διαδικασίας εκδημοκρατισμού στο σύνολο της Μέσης Ανατολής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ένταση και η ικανότητα του εκάστοτε καθεστώτος να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Προς το παρόν, η βόρεια Αφρική αποτελεί την πλέον υποσχόμενη προεπισκόπηση του μέλλοντος.
Δημοκρατική θεσμοποίηση συνεπάγεται η υγιής σύγκλιση των διαφορετικών προτεινόμενων πολιτικών γύρω από τρία πεδία ολοκλήρωσης: το εκλογικό, το κοινοβουλευτικό και το συνταγματικό. Οταν αυτοί οι θεσμοί είναι εύρωστοι και ανθεκτικοί στον χρόνο, τότε οι δημοκρατικές κυβερνήσεις που «γεννούν» είναι σχετικά ασφαλείς από τη δράση των εξτρεμιστών, ενώ δεν κινδυνεύουν με οπισθοδρόμηση στον αυταρχισμό.
Στην Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη, η πλειονότητα των πολιτικών πρωταγωνιστών αναγνωρίζει τη νέα πραγματικότητα, εξαιρουμένων φυσικά των σαλαφιστών και των υπερμάχων του αυταρχικού παρελθόντος. Η νέα αυτή πραγματικότητα, ωστόσο, δεν συνεπάγεται ότι η θεσμοποίηση αυτών των δημοκρατικών θα τις μετατρέψει σε φιλελεύθερες δημοκρατίες. Οι δημοκράτες της Αραβικής Ανοιξης δεν ασπάστηκαν την επανάσταση για να προωθήσουν τον φιλελευθερισμό, όπως αυτός εννοείται από τη Δύση. Ο φιλελευθερισμός στην πραγματικότητα ορίζεται από πολιτική σκέψη που μπορεί να επιφέρει την υπεροχή του ατόμου και της ελευθερίας, πλην όμως, μπορεί να αναδυθεί μόνο σ’ ένα μετέπειτα στάδιο της δημοκρατικής σταθεροποίησης. Δεν είναι κάτι που θα προκύψει από μια άμεση αναμέτρηση μεταξύ ισλαμιστών και κοσμικών, ενώ ένας συμβιβασμός όσον αφορά τα αξιακά ζητήματα σε αυτό το πρώιμο στάδιο δεν είναι πιθανός. Προτεραιότητα γι’ αυτά τα μεταβατικά κράτη αποτελεί η μάχη της δημοκρατικής θεσμοποίησης και όχι η ιδεολογία.
Την ώρα που οι σχεδιαστές πολιτικής σε Αμερική και Ευρώπη δείχνουν να αγνοούν ότι οι ισλαμιστές, όπως για παράδειγμα η Μουσουλμανική Αδελφότητα, δεν έχουν κανένα συμβολικό μονοπώλιο στην ερμηνεία του Κορανίου, ένα ερώτημα που χρήζει απάντησης σχετίζεται με την τύχη των νεαρών, μεσοαστών στην πλειονότητά τους, κοσμικών που ηγήθηκαν των εξεγέρσεων. Οπως αναφέρει ο Χικάμ Μπεν Αμπντάλα ελ Αλαουί στην αγγλόφωνη Monde Diplomatique, τα εν λόγω νεανικά κινήματα περιθωριοποιήθηκαν διότι απέτυχαν να οργανώσουν ένα αρραγές πολιτικό μέτωπο μετά την κατάρρευση του αυταρχισμού. Οταν οι ισλαμιστές εκμεταλλεύονταν το κενό εξουσίας, τα νεανικά κινήματα αρνούνταν πεισματικά να εισέλθουν στο πεδίο της πολιτικής. Αυτό είχε καταστροφικές συνέπειες. Δίνοντας έμφαση στον λεγόμενο «δρόμο» –την έννοια ότι η λαϊκή δυσαρέσκεια πρέπει να εκφράζεται με δυναμικές διαδηλώσεις και όχι μέσω των πιο δομημένων κανόνων της παραδοσιακής πολιτικής– αυτοί οι κοσμικοί νέοι δεν αποκόμισαν παρά ελάχιστη θεσμική εξουσία και μηδενική εκπροσώπηση στους νέους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι κοσμικοί νέοι που έδωσαν το έναυσμα για τις εξεγέρσεις καλούνται σήμερα να συμβάλουν εκ νέου στην Αραβική Ανοιξη, ευθυγραμμίζοντας τα συμφέροντά τους με τους εκκολαπτόμενους θεσμούς στις χώρες τους.
Πλην των παραδοσιακών ελίτ του αραβικού κόσμου, οι οποίες έλαμψαν διά της απουσία τους, οι μεγάλες χαμένες της Αραβικής Ανοιξης ήταν οι μοναρχίες. Μολονότι καμία μοναρχία δεν κατέρρευσε κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων, είναι σαφές ότι ο χρόνος μετράει αντίστροφα για τις βασιλείες του αραβικού κόσμου. Στο Μπαχρέιν, για παράδειγμα, οι εξεγερθέντες θα είχαν πιθανότατα ανατρέψει τη μοναρχία αν δεν είχε παρέμβει στρατιωτικά το Συμβούλιο για τη Συνεργασία στον Κόλπο. Η Σαουδική Αραβία, επίσης, βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι: Είτε θα αποδεχτεί έναν πρωθυπουργό που δεν θα είναι «γαλαζοαίματος» είτε θα πρέπει να διαλύσει το Κοινοβούλιο ολισθαίνοντας στον αυταρχισμό. Μπορεί κάποτε να κέρδιζαν τα εύσημα της Δύσης ως μετριοπαθή καθεστώτα, σήμερα όμως οι αραβικές μοναρχίες κινδυνεύουν να απολέσουν μια χρυσή ευκαιρία. Αν και δεδομένα θα χάσουν πολλές εξουσίες κατά τη μετάβαση στη Δημοκρατία, οι θεσμοί τους μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην ενοποίηση των κοινωνιών τους εν καιρώ κρίσεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.