Victor Davis Hanson, A War Like No Other: How the Athenians and Spartans Fought the Peloponnesian War.

Victor Davis Hanson, A War Like No Other: How the Athenians and Spartans Fought the Peloponnesian War. Random House, 2005.

Της Tracy Lee Simmons
Washington Post Book Review

Η εικόνα μας για τον Πελοποννησιακό πόλεμο έρχεται σχεδόν αποκλειστικά από την οπτική γωνία ενός και μόνο ανθρώπου. Η αφήγηση του είναι γεμάτη διφορούμενα αποφθέγματα που έδωσαν τροφή σε αιώνες ακαδημαϊκών συζητήσεων. «Τα πλήγματα των θεών πρέπει να τα υποφέρουμε στωικά και με υπομονή, ενώ τα πλήγματα των εχθρών με δύναμη και σθένος» για παράδειγμα, ή «Καμία πολιτεία δεν μπορεί να παραμείνει ελεύθερη αν δεν είναι ισάξια αντίπαλος για τους γείτονές της».

Τα αποφθέγματα αυτά ανήκουν φυσικά στον Θουκυδίδη, τον Αθηναίο ιστορικό ο οποίος θα νόμιζε κανείς οτι είπε ότι μπορούσε να ειπωθεί για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η σύγκρουση μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών συντάραξε την ηπειρωτική και όχι μόνο Ελλάδα από το 431 μέχρι το 404 π.Χ. και σχεδόν κατάστρεψε τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό της φιλοσοφίας και της δημοκρατίας που γνωρίζουμε σήμερα. Κληροδότησε όμως και πάμπολλα οφέλη στους ιστορικούς που ακολούθησαν. Σήμερα η πάροδος του χρόνου έχει ίσως εξωραΐσει το πώς αντιλαμβανόμαστε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ο οποίος δεν βγήκε από την ομίχλη των θρύλων του Ομήρου αλλά από τους καπνούς πραγματικών πεδίων μάχης όπου σκοτώθηκαν όχι μόνο στρατιώτες αλλά και γυναίκες και παιδιά.

Το βιβλίο «A War Like No Other» του Βίκτορ Ντέιβις Χάνσον είναι εν μέρει μια περίτεχνη διατριβή στο έργο του Θουκυδίδη. Ο Χάνσον, πρώην καθηγητής αρχαίας γραμματείας, είναι ένας από τους κυριότερους Αμερικανούς στρατιωτικούς ιστορικούς. Είναι επίσης και αρκετά καλός συγγραφέας με έντονη, καθαρή και άμεση γραφή, βατή στον μέσο αναγνώστη.

Ο Χάνσον αφηγείται την ιστορία των «χιλιάδων απλών Ελλήνων που σκοτώνονταν για τριάντα χρόνια στο όνομα άστατων ηγετών, διάτρητων συμμαχιών και αντιφατικών ιδεολογιών». Ο συγγραφέας βρίσκεται στο στοιχείο του τόσο όταν ασχολείται με λεπτομέρειες όπως το πλάτος διάφορων τεμαχίων πανοπλίας όσο κι όταν ανατρέχει στις ρίζες του ανταγωνισμού Αθήνας και Σπάρτης πενήντα χρόνια πριν. Στο βιβλίο μαθαίνουμε για την συνεργασία αλλά και τον ανταγωνισμό μεταξύ των χερσαίων στρατευμάτων και των τριήρεων, την κακομεταχείριση των βαρυφορτωμένων οπλιτών και για τα τείχη των πόλεων που οδήγησαν σε πολιορκίες που βοήθησαν τον πόλεμο να τραβήξει για δεκαετίες. Ενδιαφέρον όμως έχει η σκιαγράφηση του ευρύτερου πλαίσιου της εποχής που δεν βρίσκουμε στον Θουκυδίδη, όπως για παράδειγμα τις αναφορές στον μεγάλο λοιμό της Αθήνας του 430 στην λογοτεχνία της εποχής. Οι αναγνώστες με βασικές γνώσεις Ελληνικής ιστορίας του πέμπτου και του τέταρτου αιώνα π.Χ. σαφώς θα βρουν το βιβλίο πιο εύκολο, όμως ο συγγραφέας συμπεριλαμβάνει και παραρτήματα για τους αμύητους με σημαντικούς ορισμούς, τοπονύμια και βιογραφικά σημειώματα.

Όπως οι πλείστοι ιστορικοί και ο Χάνσον πιστεύει πως αν και δυο ιστορικές στιγμές δεν είναι ποτέ ίδιες, στο παρελθόν υπάρχουν μαθήματα χρήσιμα για το σήμερα. Οι παραλληλισμοί με σημερινές πολεμικές συρράξεις, ειδικά με τον πόλεμο στο Ιράκ του οποίου ο Χάνσον είναι υποστηρικτής, είναι καλά τεκμηριωμένοι. Οι πεποιθήσεις του Χάνσον όμως δεν πηγάζουν από άμυαλο πατριωτισμό. Αντιθέτως, ως συγγραφέας είναι ανελέητα ωμός και ειλικρινής στο θέμα του πολέμου. Πέρα από την ιστορική έρευνα, η ουσία του βιβλίου βασίζεται και στα λόγια του Ηράκλειτου: «Ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων».