Denise Natali*
Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν και o Πρόεδρος του Περιφερειακoύ
Κουρδιστάν Μασούντ Μπαρζανί, ποζάρουν για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν
από τη συνάντησή τους στην Κωνσταντινούπολη στις 19 Απριλίου 2012.
Ένα μέρος όπου η τουρκική πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων με τους
γείτονες» φαίνεται να λειτουργεί είναι στην περιοχή του ιρακινού μέρους
του Κουρδιστάν. Σε μόλις πέντε χρόνια, η Άγκυρα χρησιμοποίησε τη soft
power της για να μετατρέψει μια συγκρουσιακή σχέση από χρόνια με την
περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) σε μια οικονομικά και
πολιτικά επικερδή σχέση. Ακόμα και αν αυτή η συμμαχία έχει τα όριά της.
Η Άγκυρα μπορεί να έχει πλήρως δεσμευτεί με τη πετρελαϊκή αγορά των
Η Άγκυρα μπορεί να έχει πλήρως δεσμευτεί με τη πετρελαϊκή αγορά των
Κούρδων, αλλά δεν θα στηρίξει πλήρως την προσπάθεια οικονομικής
ανεξαρτητοποίησης της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν KRG.
Ούτε είναι πρόθυμη η Τουρκία να αποξενωθεί εντελώς από τη Βαγδάτη
υπέρ του ιρακινού κουρδικού σύμμαχου της. Παρά τις εντάσεις μεταξύ
του Τούρκου Πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν Ρεσιπ και του Ιρακινού
πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλίκι, η Άγκυρα εξακολουθεί να επενδύσει
στον ιρακινό τομέα του πετρελαίου και έχει δεσμευτεί επίσημα για την
εδαφική ενότητα του Ιράκ. Οι νέοι δεσμοί υπό ανάπτυξη, καθώς και οι
πολιτικές τάσεις στο Ιράκ, θα προκαλέσουν τις περαιτέρω ενεργειακές
φιλοδοξίες του KRG και θα δημιουργήσουν μεγαλύτερη πίεση για
ενεργειακό συμβιβασμό Ερμπίλ-Βαγδάτη.
Μέχρι στιγμής, η συμμαχία Τουρκίας-KRG υπήρξε αμοιβαία επωφελής.
Με τον συνεταιρισμό με τον Ιρακινο-Κούρδο πρόεδρο Μασούντ Μπαρζανί,
η Άγκυρα κατάφερε να ενεργοποιήσει μια σειρά θεμάτων που αφορούν
ταυτόχρονα την οικονομική και εξωτερική πολιτική της, ελέγχοντας τη
μαχητικότητα του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) στις παραμεθόριες
περιοχές, μεσολαβώντας στους Συρο-Κούρδους εθνικιστές, δημιουργώντας
μια ισχυρότερη άμυνα κατά της ιρανικής επιρροής, και έχοντας γίνει ένας
περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Σε αντάλλαγμα, η περιφερειακή
κυβέρνηση του Κουρδιστάν χρησιμοποίησε τις τουρκικές επενδύσεις για
την ανάπτυξη μιας εναλλακτικής ενεργειακής αγοράς, που συνέβαλε στην
επέκταση της αυτονομίας της και ως πρόκληση κατά της κεντρικής
κυβέρνησης. Με την υποστήριξη της Άγκυρας, η περιφερειακή κυβέρνηση
του Κουρδιστάν έχει καταστρατηγήσει τις μη πληρωμές της Βαγδάτης και
τους περιορισμούς των εξαγωγών με την αναβίωση διασυνοριακών
δραστηριοτήτων οδικών μεταφορών που της επιτρέπουν να έχει πρόσβαση
σε απόρρητα έσοδα και προϊόντα διύλισης πετρελαίου και να πληρώσει
μερικώς τα κόστη της Διεθνούς Εταιρείας Πετρελαίου (ΔΟΕ).
Ωστόσο, ούτε η Άγκυρα ούτε το Ερμπίλ μπορούν να τιμήσουν πλήρως τις
δεσμεύσεις της μίας έναντι της άλλης. Ο Μπαρζανί δεν μπόρεσε, ή δεν θέλησε,
να ελέγξει τις δραστηριότητες του ΡΚΚ εντός του ιρακινού Κουρδιστάν ή
στη Συρία, ιδιαίτερα δεδομένου ότι η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν
είναι σήμερα υπέρ της Τουρκίας ενώ το ΡΚΚ και οι Κούρδοι της Συρίας δεν
είναι. Ακόμη και να ήταν αλλιώς, είναι αβέβαιο εάν η περιφερειακή κυβέρνηση
του Κουρδιστάν θέλει να εγκαταλείψει πλήρως το χαρτί του ΡΚΚ. Ακριβώς
όπως τα κράτη της περιοχής χρησιμοποιούν το PKK ο ένας εναντίον του άλλου,
η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν χρησιμοποιεί τη ριζοσπαστική
κουρδική εθνικιστική ομάδα ως μοχλός πίεσης κατά της Τουρκίας και να
μετριάσει τις αντιδράσεις των κουρδικών εθνικιστικών πληθυσμών. Περαιτέρω,
παρόλο ότι η Τουρκία έχει ενθαρρύνει την ενεργειακή εξαγωγική αγορά των
Κούρδων, επιβεβαίωσε ότι οι δραστηριότητες της με την περιφερειακή κυβέρνηση
του Κουρδιστάν είναι μέρος του τοπικού «διασυνοριακού εμπορίου» και δεν
υπόκειται σε επίσημες διεθνείς συμφωνίες. Όπως η Τουρκία υποστηρίζει την
κουρδική ενεργειακή ανάπτυξη, συνεργάζεται επίσης με τη Βαγδάτη για την
επέκταση των νότιων εξαγωγών από τη Βασόρα μέσω του βόρειου διαδρόμου,
ενδεχομένως παρακάμπτοντας την περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν.
Η συμμαχία Τουρκίας-KRG μπορεί στο μέλλον να αμφισβητηθεί λόγω των
ταχειών και άνισων διαδικασιών ανάπτυξης της περιοχής του Κουρδιστάν.
Στο βόρειο τμήμα του ιρακινού Κουρδιστάν, παρά τη ζήτηση για τουρκικά
καταναλωτικά αγαθά, υπάρχει ένα ισχυρό εθνικιστικό ρεύμα που επιδιώκει
μεγαλύτερη αυτονομία και διεκδικεί πραγματική δημοκρατία, συνθήκες που
μετριάζουν την εταιρική σχέση της Τουρκίας με το Ερμπίλ (περιορισμένη
κουρδική αυτονομία και ισχυρός μηχανισμός ασφαλείας). Επιπλέον, η
αυξανόμενη διαφορά του Μπαρζανί με το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν
(KDP) για την εξουσία και οι διαφορετικές προσεγγίσεις του κουρδικού
κόμματος προς τη Βαγδάτη και τον Μαλίκι γεννά μια πολιτική πόλωση στη
βόρεια περιοχή. Ο πρόσφατος διορισμός του γιου του Μπαρζανί, του Μασρούρ,
να ηγηθεί του νέου Συμβουλίου Ασφαλείας του KRG με 265 εκατομμύρια
δολάρια προϋπολογισμό προκάλεσε οργήαπό τους οπαδούς της ανεξαρτησίας
και τις ομάδες της αντιπολίτευσης, και είναι πιθανό να είναι πηγή μελλοντικών
πολιτικών σημείων συμφόρησης και εντάσεων.
Η Τουρκία δεν κατάφερε ούτε να παρασύρει τον Κούρδο συνεταίρο της σε
μια ευρύτερη σουνιτική μουσουλμανική συμμαχία που θα μπορούσε να
προωθήσει τα πολιτικά της συμφέροντα στο Ιράκ. Η υποστήριξη της Άγκυρας
υπέρ της παράταξης Iraqiyya μπορεί να έφερε μαζί της κάποιους Κούρδους
και Άραβες Σουνιτές της ελίτ σε ένα συνασπισμό αντι-Μαλίκι και εξασφαλίζει
ιερό για τον Ιρακινό αντιπρόεδρο και νυν φυγά Ταρίκ αλ Χασεμί. Ωστόσο,
αυτή η συμμαχία δεν μπόρεσε να νικήσει τον Ιρακινό πρωθυπουργό. Στην
πραγματικότητα, δεδομένου ότι η υπόθεση Χασεμί και η ψηφοφορία μομφής
εναντίον του Μαλίκι έχουν αποτύχει, η Iraqiyya και η περιφερειακή κυβέρνηση
του Κουρδιστάν έχουν αποδυναμωθεί περαιτέρω στη Βαγδάτη.
Παρόλο που υφίσταται η πολιτική συμμαχία σκοπιμότητας με τη Τουρκία,
ο Αραβοσουνίτης διοικητής της Μοσούλης Atheel αλ-Nujaifi και ο Μπαρζανί
δεν έχουν πείσει τους τοπικούς παράγοντες τους. Αντίθετα, αυτή η συμμαχία
και το πρόσφατο ενδιαφέρον που εξέφρασε οNujaifi για την πετρελαϊκή
συμφωνία με την ExxonMobil στα αμφισβητούμενα εδάφη της Ninewaέχουν
εμβαθύνει το σχίσμα με τους Αραβοσουνίτες συναδέλφους. Μερικοί έχουν
στραφεί προς τον Μαλίκι και/ή εντάχθηκαν σε σιιτικές ομάδες για να
επιβεβαιώσουν την προσήλωσή τους στην εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ
και στο αυξανόμενο αντικουρδικό συναίσθημα.
Αυτές οι εσωτερικές διαμάχες για την εξουσία, θα συνεχίσουν να κλονίσουν
την ιρακινή πολιτική, επιτρέποντας ταυτόχρονα στην Άγκυρα να αναμοχλεύσει
τις ανταγωνιστικές ενεργειακές φιλοδοξίες. Μια πιθανή έκβαση θα ήταν να
συνδεθούν σύντομα οι αγωγοί τροφοδότης του KRG, που θα πρέπει να
κατασκευαστούν γρήγορα, με τους υφιστάμενους αγωγούς του Ιράκ. Αυτό
θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις τουρκικές ανάγκες εισαγωγής ενέργειας
και τις δασμολογικές αμοιβές του αγωγού, δυνητικά να αυξάνει τις εξαγωγές
πετρελαίου ελεγχόμενες από τη Βαγδάτη μέσω του βορά σε πάνω από 1,4
εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και να δώσει στο KRG ένα εφικτό και
αποτελεσματικό τρόπο πρόσβασης στις αγορές πετρελαίου, ιδιαίτερα επειδή
ένας ανεξάρτητος κουρδικός αγωγός προς την Τουρκία θεωρείται από
όλους μη ρεαλιστικός. Η επιλογή αυτή θα επέτρεπε στη Βαγδάτη να έχει
με το πάνω χέρι, γιατί θα διατηρούσε τον έλεγχο των πληρωμών, παρόλο
που η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν θα μπορούσε να επηρεάσει
τον όγκο των εξαγωγών και την ασφάλεια του αγωγού.
Μια πιο πιθανή επιλογή, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, είναι η
μη-διαπραγμάτευση και η συνέχιση του στάτους κβο. Η Τουρκία θα
μπορούσε να εξακολουθεί να κερδίσει παίζοντας με τη Βαγδάτη και το
Ερμπίλ, παρότι οι εξαγωγές μέσω του βορά της Βαγδάτης θα πρέπει να
περιορίζονται, ενώ ο πετρελαϊκός τομέας της KRG θα εξακολουθήσει να
εξαρτηθεί από τις εγχώριες πωλήσεις και το «διασυνοριακό εμπόριο».
Denise Natali
*Η Denise Νατάλι είναι κάτοχος της έδρας Μινέρβα στο Ινστιτούτο
Εθνικών Στρατηγικών Μελετών INSS, στο National Defense University
και συγγραφέας του «The Kurdish Quasi-State:Development and
Dependency in Post Gulf War Iraq».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.