Το διακύβευμα του νέου συντάγματος: Ο μεταρρυθμιστής Ερντογάν και οι Κεμαλιστές στην Ταξίμ

Δρ. Ευάγγελος Βενέτης, ΕΛΙΑΜΕΠ, venetis@eliamep.gr

Η Τουρκία σήμερα χαρακτηρίζεται από δύο “θαύματα,” ένα στην πολιτική και ένα στην οικονομική ζωή της χώρας. Το οικονομικό τουρκικό θαύμα είναι προς το παρόν αδιαμφισβήτητο και έχει φέρει την Τουρκία σε μία άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη. Το πολιτικό θαύμα όμως είναι μία άλλη υπόθεση: από την περασμένη Παρασκευή η μέχρι πρότινος κατακλυσμιαία μεταρρυθμιστική προσπάθεια του Ερντοάν αμφισβητείται έντονα και μάλιστα στους δρόμους των μεγάλων πόλεων της Τουρκίας. Από ποιούς; Από τους Κεμαλιστές όλων των πολιτικών αποχρώσεων. Μέχρι πρόσφατα προκαλούσε κατάπληξη εντός και εκτός Τουρκίας πως ο πρωθυπουργός Ερντοάν έχει κατορθώσει να εισαγάγει μετριοπαθείς ισλαμικές μεταρρυθμίσεις και να παραμερίσει τον καταλυτικό ρόλο του στρατού χωρίς σημαντικές αντιδράσεις από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Μέχρι πρόσφατα… Οι έντονες αντιδράσεις υποστηρικτών της αντιπολίτευσης στην πλατεία Ταξίμ της Πόλης αλλά και άλλων αστικών κέντρων της χώρας σηματοδοτούν την ενορχηστρωμένη αντίδραση της αντοπολίτευσης στην προσπάθεια του Ισλαμιστή ηγέτη όχι απλώς να αποστρατικοποιήσει αλλά και να επανισλαμοποιήσει την κοινωνική ζωή της χώρας. Γιατί όμως τώρα αυτές οι αντιδράσεις; Κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει παρατηρηθεί η αυξανόμενη ροπή των ισλαμιστών του ΑΚεΠε προς την ταχύτερη ισλαμοποίηση της τουρκικής κοινωνίας. Το παράδειγμα του γαλακτοκομικού Αριάνι ως εθνικού ποτού της Τουρκίας που προτάθηκε από τον Ερντοάν αντί του οινοπνευματώδους Γενί Ρακί και ο πρόσφατος νόμος για την απαγόρευση κατανάλωσης οινοπνευματωδών μεταξύ 22:00 και 06:00 επιβεβαίωσαν τις υποψίες και ανησυχίες των εκκοσμικευμένων Τούρκων ότι οι φιλοδυτικές κατακτήσεις της κεμαλικής Τουρκίας είναι αβέβαιες. Ο φόβος ότι σταδιακά θα επιβληθεί ενδυματολογικός ισλαμικός κώδικας για τις γυναίκες αρχίζει να αυξάνεται στις τάξεις της αντιπολίτευσης. Οι εξελίξεις και μεταρρυθμίσεις έχουν επιταχυνθεί από τον Ερντοάν γρηγορότερα του αναμενομένου και η αιτία αυτής της επιτάχυνσης είναι ο παραγκωνισμός των στρατιωτικών από τα πολιτικά πράγματα της χώρας, κάτι που ενθαρρύνει περαιτέρω τους Ισλαμιστές να προβούν σε γρηγορότερες μεταρρυθμίσεις. Και όλα αυτά εν όψει της σύνταξης του νέου συντάγματος της χώρας, που αποτελεί και το πολιτικό διακύβευμα. Πριν από τρεις εβδομάδες ο πρόεδρος Γκιουλ εξέφρασει την ανησυχία του για την καθυστέρηση σύνταξης του νέου συντάγματος, αποτέλεσμα της διαφωνίας των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Εξάλλου αυτό είναι και το κύριο μήνυμα των ταραχών στην Ταξίμ: το νέο σύνταγμα δεν πρέπει να είναι ισλαμικότερο του αναμενομένου. Ο πρωθυπουργός Ερντοάν ωστόσο χαίρει λαϊκής βάσης και ακόμη δεν έχει καλέσει στο δρόμο τους υποστηρικτές του. Αντ’αυτού στηρίζεται συνταγματικά στο δημοψήφισμα του 2010, οπότε και αποφασίσθηκε η σύνταξη νέου συντάγματος. Ο Ερντοάν φαίνεται να επιταχύνει την ισλαμοποίηση της χώρας. Ίσως διότι θεωρεί ότι υπάρχει ανασφάλεια στις τάξεις της κεμαλικής πλευράς και του στρατού, ίσως διότι θεωρεί εαυτόν αρκετά ισχυρό για κάτι τέτοιο, ίσως διότι θέλει να δοκιμάσει τις αντιστάσεις της κοινωνίας. Όπως και να ’χει όμως ο Ερντογάν προσεγγίζει την πολιτική και τον κόσμο μεταφυσικά, όπως όλοι οι Ισλαμιστές. Και αυτή η μεταφυσική θεώρηση πρέπει να συνδυασθεί με πολιτική μετριοπάθεια όπως τον έχει χαρακτηρίσει η μέχρι τώρα σταδιοδρομία του. Αυτή η μετριοπάθεια αναμένεται να καταλαγιάσει τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, αργά ή γρήγορα. Και σε καμία περίπτωση αυτή η μετριοπάθεια δεν πρέπει να εκληφθεί ως αδυναμία από τους πολιτικούς του αντιπάλους.