Δίαυλοι αποκλιμάκωσης μιας σοβαρής κρίσης

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Καθώς ΗΠΑ και Ιράν πλησιάζουν προς την ένοπλη σύρραξη, είναι σημαντικό οι δύο πλευρές να υιοθετήσουν σιωπηλές πρωτοβουλίες με στόχο την αποφυγή εσφαλμένων εκτιμήσεων και παρεξηγήσεων, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πολεμική σύγκρουση. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν πρωτοφανές. Κατά τη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων στη Κούβα, το 1962, ο πρόεδρος Κένεντι αξιοποίησε μυστικό δίαυλο επικοινωνίας, μέσω του οποίου διαμήνυσε στους Σοβιετικούς την αμερικανική αποφασιστικότητα και αναζήτησε μαζί τους συμβιβαστική λύση. Μεσάζοντες ήταν ο αδελφός του προέδρου και υπουργός Δικαιοσύνης Ρόμπερτ Κένεντι και ο Σοβιετικός πρέσβης στην Ουάσιγκτον Ανατόλι Ντομπρίνιν. Η πρωτοβουλία αυτή συνέβαλε στην αποφυγή πυρηνικού πολέμου.

Ουάσιγκτον και Τεχεράνη δεν διαθέτουν σήμερα τέτοιο δίαυλο επικοινωνίας. Μετά την κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Τεχεράνη το 1979, τα δύο κράτη διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις. Σε μια περίοδο κλιμακούμενης κρίσης, οι δύο χώρες θα έπρεπε να κάνουν το εξής: Να εξερευνήσουν τη δυνατότητα ύπαρξης απευθείας διαύλου επικοινωνίας, υπό την αιγίδα των κρατικών υπηρεσιών. Χάρη στην επαφή αυτή, κάθε πλευρά θα μπορούσε να παρουσιάζει τις θέσεις και τις «κόκκινες γραμμές» της. Στη συγκεκριμένη κρίση, οι ΗΠΑ θα πρέπει να εκθέσουν την απαίτησή τους για διασφάλιση της ειρηνικής φύσης του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, ενώ το Ιράν θα μπορούσε να ζητήσει την άρση των κυρώσεων και την αναγνώριση της Τεχεράνης ως υπολογίσιμης περιφερειακής δύναμης.

Οι επιλογές μου για τους μεσολαβητές αυτούς είναι δύο άνθρωποι, οι οποίοι κινούνται ο ένας απέναντι στον άλλο τα τελευταία έξι χρόνια: ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους, διευθυντής της CIA, και ο στρατηγός Κάσεμ Σουλεϊμανί, επικεφαλής της Δύναμης Κουντς των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης. Οι δύο άνδρες φέρονται να έχουν επικοινωνήσει μέσω αντιπροσώπων κατά το παρελθόν για να εκθέσουν τις «κόκκινες γραμμές» τους στην αντιπαράθεση στο Ιράκ, όταν ο Πετρέους ήταν διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στη Βαγδάτη και ο Σουλεϊμανί ήταν de facto επικεφαλής των ιρανικών δραστηριοτήτων στο Ιράκ.

Ορισμένοι θα υποστήριζαν ότι ως επικεφαλής της Δύναμης Κουντς, ο Σουλεϊμανί βρίσκεται στη καρδιά του προβλήματος και αποτελεί έτσι ακατάλληλο διαμεσολαβητή. Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν, για παράδειγμα, ότι ο Σουλεϊμανί πρέπει να είχε ενημερωθεί για το σχέδιο δολοφονίας του πρέσβη της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ Αντέλ αλ Τζουμπέιρ, σκευωρία την οποία αποκάλυψε το υπουργείο Δικαιοσύνης της Ουάσιγκτον τον περασμένο Οκτώβριο. Το γεγονός, όμως, ότι ο Σουλεϊμανί διοικεί το ισχυρότερο ιρανικό δίκτυο αντικατασκοπείας σημαίνει ότι τα μηνύματα τα οποία θα μεταφέρει θα έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα.

Ενας δίαυλος επικοινωνίας μέσω των μυστικών υπηρεσιών μπορεί επίσης να δώσει λύση στο πρόβλημα που καταδίκασε προηγούμενες προσπάθειες διπλωματικής προσέγγισης με το Ιράν: την απουσία αξιόπιστου μεσολαβητή. Μία πρόταση, που θα προέρχεται από συγκεκριμένη πολιτική φράξια στην Τεχεράνη, απορρίπτεται από άλλη πτέρυγα. Αυτό συνέβη άλλωστε και το φθινόπωρο του 2009, όταν ο πρόεδρος Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ εμφανίστηκε πρόθυμος να επιτρέψει τον εμπλουτισμό ουρανίου εκτός της χώρας του. Ο πρόεδρος δεν είχε εξασφαλίσει, όμως, τη συμφωνία του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, οι σύμμαχοι του οποίου στράφηκαν αμέσως κατά της πρότασης, εξασφαλίζοντας το ναυάγιό της.

Ο Σουλεϊμανί θα αποτελούσε ιδιαίτερα αξιόπιστο συνομιλητή, καθώς διαθέτει στενή σχέση με τον αγιατολάχ Χαμενεΐ, ενώ η θέση του ως διοικητή της Δύναμης Κουντς τού προσφέρει ισχύ, που δεν πηγάζει από την προεδρία. Παρότι ο στρατηγός βρίσκεται πίσω από απάνθρωπες επιχειρήσεις, λέγεται ότι είναι πράος και σαφής στη συνεργασία του με υφισταμένους. Ενα σημαντικό ερώτημα που εκκρεμεί, πάντως, έχει να κάνει με την ενημέρωση που διαθέτει ο Σουλεϊμανί για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας του, καθώς η αξιοπιστία του ως μεσολαβητή θα ήταν περιορισμένη εάν δεν συμμετέχει στις σημαντικές αποφάσεις.

Ο χρόνος των συνομιλιών ίσως, όμως, να τελειώνει. Η πρώτη «δόση» οικονομικών κυρώσεων επιτείνει την κρίση στο Ιράν, απειλώντας την ίδια την επιβίωση του καθεστώτος. Στο μεταξύ, το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και άλλα συμμαχικά κράτη διεξάγουν μυστικές αποστολές με στόχο το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Το Ιράν χαρακτήρισε τη δολοφονία πυρηνικού του επιστήμονα, την περασμένη εβδομάδα, μία ακόμη επίθεση «σε σειρά κακόβουλων τρομοκρατικών επιθέσεων».

Η πίεση που ασκεί η κυβέρνηση Ομπάμα στο Ιράν είναι ασφυκτική, αλλά προσεκτικά εφαρμοσμένη. Αμερικανοί αξιωματούχοι επιμένουν πως οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία σχέση με τις δολοφονίες Ιρανών επιστημόνων, με την άρνησή τους αυτή να είναι αξιόπιστη, λόγω των αντικειμενικών δυσκολιών που θα είχε η CIA να κατευθύνει δικυκλιστές δολοφόνους στα βόρεια προάστια της Τεχεράνης.

Η εκστρατεία πίεσης διαθέτει διεθνή έγκριση και πρέπει έτσι να συνεχιστεί. Αυτή είναι, πάντως, η κατάλληλη στιγμή για έναν Αμερικανό μεσολαβητή να ξεκαθαρίσει ότι το Ιράν μπορεί να επιλέξει: να γίνει πυρηνική δύναμη ή να παραμείνει πετρελαϊκή δύναμη, αλλά όχι και τα δύο μαζί. Οπως και στην κρίση των πυραύλων στην Κούβα, το μήνυμα θα πρέπει να είναι αποφασιστικό, αλλά παράλληλα να εκφράζει ειρηνικές προθέσεις.

Πηγή