Khomeini’s Ghost

Con Coughlin

Khomeini’s Ghost

HarperCollins Publishers, 2009

Του Azadeh Moaveni

The New York Times Book Review

Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί παραμένει μια παράξενη και μυστηριώδης φιγούρα. Ήταν ένας πουριτανός που αγαπούσε την ποίηση, ένας ευέλικτος φονταμενταλιστής και ένας φανατικός Πέρσης και Σιίτης που όμως ήθελε να δώσει έμπνευση σε όλο τον Μουσουλμανικό κόσμο. Άφησε μάλιστα πίσω του τόσες πολλές και αντιφατικές δηλώσεις που σήμερα Ιρανοί και από τα δύο άκρα του πολιτικού διαλόγου χρησιμοποιούν τα λεγόμενα του σαν επιχειρήματα.

Αυτές όμως οι λεπτομέρειες του χαρακτήρα του Αγιατόλλαχ δεν ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τον Κον Κόφλιν, συντάκτη της εφημερίδας Daily Telegraph και συγγραφέα του βιβλίου «Khomeini’s Ghost». Στο βιβλίο βλέπουμε τον Χομεϊνί σαν ένα φανατισμένο πρόδρομο των Ταλιμπάν που είχε ως κύριο στόχο το να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικό οπλοστάσιο. Στο βιβλίο ο Κόφλιν καταγράφει επίσης τις «αμαρτίες» του Ιράν από το 1979 μέχρι σήμερα, συνδέοντας την Ισλαμική Επανάσταση με «τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα». Πράγματι, οι πρώτες προσπάθειες του Χομεϊνί να εξαγάγει την Επανάσταση συνέτειναν στην ακραία στροφή των καθεστώτων του Περσικού Κόλπου και της Σαουδική Αραβία. Το Ισλαμικό κράτος του Χομεϊνί όμως δεν «έγινε το όραμα των Ισλαμιστών σε όλο τον κόσμο» μια και η έννοια του «βελαγιάτ ε φακί» (της εξουσίας από τον κλήρο) όπως εξασκείται στο Ιράν πηγάζει από τη Σιιτική ερμηνεία του Ισλαμικού δίκαιου, ερμηνεία που δεν συνάδει με το υπόλοιπο Ισλάμ. Η αλήθεια είναι πως η πραγματική ιδεολογική επιρροή του Ιράν ήταν πάντα μικρότερη των φιλοδοξιών του.

Ο Κόφλιν επίσης γράφει πως ο Χομεϊνί δημιούργησε «ένα αυστηρό Ισλαμικό κράτος βασισμένο στην Σαρία», προσπερνώντας ότι το Σύνταγμα προβλέπει την ύπαρξη εκλελεγμένης νομοθετικής εξουσίας και πως τονίζει ότι η χώρα πρέπει να διοικείται σύμφωνα με το «λαϊκό αίσθημα». Αυτό το σύστημα διπλής εξουσίας από τον κλήρο και τον λαό βρίσκεται στο κέντρο των προβλημάτων του Ιράν. Ο συγγραφέας δεν δείχνει ούτε να αντιλαμβάνεται τον ρόλο τον οποίο παίζουν αυτές οι αντιμαχόμενες ομάδες στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας και συχνά αφηγείται μόνο την μια πλευρά της ιστορίας.

Όμως ο συγγραφέας μοιάζει εξαιρετικά απρόσεκτος με ονόματα, συσχετισμούς και ακόμα και στοιχειώδη γεγονότα. Γράφει ότι το Ιράν χρησιμοποιεί το Ισλαμικό ημερολόγιο αντί το Ιρανικό, ότι η δικηγόρος Σίριν Εμπάντι τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας αντί με το Νόμπελ Ειρήνης, και ότι οι γυναίκες στο Ιράν αναγκάζονται να φορούν το μαύρο τσαντόρ ενώ στην πραγματικότητα είναι υποχρεωμένες μόνο να καλύπτουν τα μαλλιά τους και να φοράνε παλτά.

Σήμερα που η Ουάσινγκτον προσπαθεί να ξεφορτωθεί την αποτυχημένη και απαξιωτική πολιτική της έναντι στο Ιράν το βιβλίο του Κόφλιν θα έπρεπε να προσφέρει μια πιο εκλεπτυσμένη ανάλυση. Το Ιράν δεν είναι μόνο η πιο ισχυρή χώρα στον Περσικό Κόλπο, είναι ίσως και η μόνη χώρα της περιοχής όπου ο πληθυσμός βλέπει τις Η.Π.Α. θετικά. Ο Κόφλιν όμως δεν προτείνει συγκεκριμένα τι μπορεί να κάνει η Δύση από ΄δω και πέρα. Το αδύναμο συμπέρασμα του είναι ότι, όσο οι διάδοχοι του Χομεϊνί βρίσκονται στην εξουσία το Ιράν θα παραμείνει εχθρικό προς τη Δύση. Αν όμως λάβουμε υπόψη τη σημερινή προσέγγιση της Ουάσινγκτον στο θέμα του Ιράν, το βιβλίο αυτό άργησε μια ολόκληρη διακυβέρνηση.