Lords of the Sea

John R. Hale

Lords of the Sea

Viking Adult, 2009

Του Dwight Garner

The New York Times Book Review

Το 1969, στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, ο κ. Hale παρακολουθούσε το μάθημα «Εισαγωγή στην Ελληνική Ιστορία» του θρυλικού καθηγητή Kagan. Όταν ο τελευταίος έμαθε ότι ο μαθητής του ήταν μέλος της ομάδας κωπηλασίας απάντησε: «Χα! Ένας κωπηλάτης», και ακολούθως έκανε μια εισήγηση. «Μου είπε να ερευνήσω την Αθηναϊκή ιστορία από τη θέση του κωπηλάτη» μας λέει ο Hale. «Είχα βρει μια αποστολή ζωής».

Δεκαετίες αργότερα έχει γράψει το πρώτο του βιβλίο «Lords of the Sea: The Epic Story of the Athenian Navy and the Birth of Democracy». Εν πολλοίς, είναι ένα βιβλίο για τον πόλεμο. Περιγράφει μια σειρά μαχών σε θάλασσα και ξηρά μεταξύ της Αθήνας και των εχθρών της.

«Την αυγή, όταν η θάλασσα του Αιγαίου ήταν ομαλή σαν μια γυαλισμένη ασπίδα, θα μπορούσατε να ακούσετε μια τριήρη από την Αθήνα ενώ ήταν ακόμη πολύ μακριά» γράφει. «Αρχικά άκουγες μαλακά μετρημένα κτυπήματα όπως το σφυροκόπημα ενός απόμακρου τυμπάνου. Σταδιακά, μέσα από κάθε κτύπημα διέκρινες δύο ήχους: το βαθύ κρουστικό χτύπημα του ξύλου που χτυπούσε το νερό και μετά εκείνο του ωστικού κύματος. Αυτοί οι ήχοι ήταν τόσο έντονα μέρος του κόσμου των Ελλήνων που τους έδωσαν μάλιστα και ονόματα. Το κρουστικό χτύπημα του ξύλου το έλεγαν «πίτυλος» και το κύμα «ρόθιος».

“Αυτό το τρομακτικό φαινόμενο, μαύρο με πίσσα, ασφυκτικά γεμάτο με άνδρες και κουπιά ήταν ένα έμβλημα ελευθερίας και δημοκρατίας όπως επίσης και ιμπεριαλιστικών βλέψεων. Ήταν ένα θωρηκτό της Αθήνας, ένα σκάφος σε ένα ναυτικό εκατοντάδων σκαφών που εξυπηρετούσε τη θέληση των του Αθηναϊκού λαού».

Η θέση του Hale στο «Lords of the Sea» είναι ότι η κατασκευή του ισχυρού Αθηναϊκού ναυτικού, κατά ένα μεγάλο μέρος αποτελούμενου από τα ελαφριά θωρηκτά γνωστά ως τριήρεις, οδήγησε άμεσα στη Χρυσή Εποχή της Αθήνας και την προοδευτική μορφή της δημοκρατίας της. «Χωρίς το Αθηναϊκό ναυτικό δεν θα υπήρχε κανένας Παρθενώνας, καμία τραγωδία του Σοφοκλή ή του Ευριπίδη, καμία Πολιτεία του Πλάτωνα ή τα Πολιτικά του Αριστοτέλη» γράφει. «Πριν από τους Περσικούς Πολέμους, η Αθήνα δεν παρήγαγε καμία μεγάλη παράδοση: ούτε φιλοσοφική ούτε αρχιτεκτονική, μηδέν δραματική ή της πολιτικής επιστήμης ή Ιστορική. Όλα αυτά τα πράγματα ήρθαν στις αρχές του πέμπτου αιώνα π.Χ αφότου οι Αθηναίοι ψήφισαν την δημιουργία ενός στόλου και μετασχηματίστηκαν σε μια ναυτική δύναμη». Η ναυτική επιτυχία όμως που έχτισε την Αθήνα, στο τέλος, βοήθησε να την καταστρέψει.

Όταν οι άνθρωποι συντηρούν ένα μεγάλο ναυτικό, μπαίνουν στον πειρασμό να το χρησιμοποιήσουν. Οι ανήσυχοι Αθηναίοι εξεστράτευσαν ενάντια στους συμμάχους τους και συχνά ενήργησαν επιθετικά και απρόσεκτα, προκαλώντας επικίνδυνους εχθρούς σε πόλεμο. Η «τρέλα» και «ύβρις» είναι λέξεις που ο κ. Hale υιοθετεί περισσότερο από μία φορά. Ο Πλάτωνας ήταν μεταξύ των επικριτών του ακόρεστου ναυτικού της Αθήνας όπως επίσης και ο Αριστοτέλης, ο οποίος είπε ότι η «δημοκρατία των τριήρεων» ήταν ένα κακό τόσο στο εαυτό της όσο και στους άλλους.

Η Χρυσή Εποχή της Αθήνας τελείωσε το 322 Π.Χ. όταν το ναυτικό της υπέστη μια ταπεινωτική ήττα από τους Μακεδόνες.. Η εποχή τέλειωσε, «τόσο απότομα όσο σβήνει το φώς» γράφει ο Hale.

Το βιβλίο « Lords of the Sea» έχει μονάχα μικρά προβλήματα. Ένα από αυτά είναι ότι υπερτονίζει την σημασία του ναυτικού της Αθήνας στην πολιτική εξέλιξη της Δημοκρατίας. Αλλά το βιβλίο του Hale είναι τόσο καλό ώστε κάποιος να εύχεται να ακούσει περισσότερα από αυτόν.