Ο στρατός πίσω από την κρίση στο Κιργιστάν

Του Clifford J. Levy
The New York Times


Ένα αίσθημα ανακούφισης συνεπήρε τους Ουζμπέκους κατοίκους μιας γειτονιάς, όταν αντιλήφθηκαν να καταφθάνει στην περιοχή ένα όχημα μεταφοράς προσωπικού μαζί με δεκάδες στρατιώτες. Ερμήνευσαν την κίνηση ως ειρηνευτική.

Ωστόσο διαψεύστηκαν ευθύς αμέσως, όταν οι στρατιώτες πρόταξαν τα όπλα τους και άρχισαν να πυροβολούν εναντίον των σπιτιών, ενώ την ίδια στιγμή φώναζαν αντι-Ουζμπεκικά συνθήματα. Δεκάδες κάτοικοι της γειτονιάς Σια-Τουμπέχ περιέγραψαν με τα μελανότερα χρώματα τις στιγμές που έζησαν, όταν τελικά αντιλήφθηκαν πως δέχονταν επίθεση από τον στρατό της ίδιας της χώρας τους. Ως αποτέλεσμα, αρκετοί σκοτώθηκαν, εκατοντάδες τραυματίστηκαν και κτίρια παραδόθηκαν στις φλόγες.

«Πιστεύαμε ότι είχαν έλθει για να μας προστατεύσουν. Αντ’ αυτού ήλθαν για να μας σκοτώσουν» δήλωσε ο Αβάζ Αμπτουκατίροφ, ο οποίος ανακαλεί στη μνήμη του τις φρικιαστικές στιγμές με τους ένστολους στρατιώτες, γελώντας και χορεύοντας στους δρόμους, να πυρπολούν σπίτια. Οι εθνικιστικές ταραχές που ξέσπασαν στο Κιργιστάν και είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων, εγείρουν ερωτηματικά κατά πόσον ήταν αυθόρμητες ή το έργο οργανωμένων δυνάμεων, ενεργώντας κατόπιν οδηγιών από τον ανατραπέντα πρόεδρο Κούρμανμπεκ Μπακίγιεφ.


Μαρτυρίες και υποψίες
Οι μαρτυρίες των κατοίκων της γειτονιάς Σια-Τουμπέχ και δεκάδες άλλες μαρτυρίες ενισχύουν τις υποψίες ότι επρόκειτο για οργανωμένη βία από αποστάτες της κυβέρνησης του Κιργιστάν και του στρατού. Η εμπλοκή ακόμη και μιας φατρίας του στρατού ενδεχόμενα να αποτελεί ένδειξη ότι η μεταβατική κυβέρνηση δεν έχει τον απόλυτο έλεγχο.

Τα γεγονότα στην γειτονιά Σια-Τουμπέχ δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός. Λίγες ημέρες πριν, κάτοικοι της περιοχής Οσς που κατέφυγαν σε τέμενος κοντά στα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν, περιέγραψαν παρόμοια περιστατικά με την εμπλοκή και πάλι του στρατού του Κιργιστάν.

Οι μαρτυρίες αναδεικνύουν το δύσκολο του εγχειρήματος να πεισθούν οι Ουζμπέκοι να επιστρέψουν στην Οσς και στις γύρω πόλεις. Αρκετοί θεωρούν την κυβέρνηση ως τον εχθρό και απορρίπτουν τις επίσημες διαβεβαιώσεις ότι θα είναι ασφαλείς. Η μεταβατική κυβέρνηση στο μεταξύ, εμμένει ότι οι ταραχές υποκινήθηκαν από τον εκδιωχθέντα πρόεδρο Μπακίγιεφ σε μια προσπάθεια αποσταθεροποίησης της χώρας, γεγονός που θα καταστήσει ευκολότερη την επάνοδο του.

Από την Λευκορωσία, όπου βρήκε καταφύγιο, ο Μπακίγιεφ έχει επανειλημμένα απορρίψει την όποια εμπλοκή του στα επεισόδια. Ωστόσο ο ίδιος κατάγεται από επιφανή οικογένεια στο νότιο Κιργιστάν και φημολογείται ότι διατηρεί στενούς δεσμούς με κυβερνητικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους της περιοχής. Επιπρόσθετα με τις δεκάδες νεκρούς Ουζμπέκους, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι – κυρίως γυναικόπαιδα – εγκατέλειψαν τα σπίτια τους πυροδοτώντας ανθρωπιστική κρίση. Αν και οι Ουζμπέκοι αποτελούν περίπου το 15% του συνολικού πληθυσμού του Κιργιστάν, εντούτοις είναι πλειοψηφία στην περιοχή Οσς. Αν και μειονότητα, οι Ουζμπέκοι είναι πιο πλούσιοι από τους Κιργίζιους, παράγοντας ο οποίος επίσης συνέβαλε στην εχθροπάθεια και στις πολύνεκρες ταραχές.

Ο ρόλος των Ουζμπέκων
Όσοι Ουζμπέκοι άνδρες παρέμειναν στην πόλη Οσς, αρνούνται κάθε βοήθεια από τις αρχές στην προσπάθεια να περισώσουν τα υπάρχοντα τους στα ήδη κατεστραμμένα σπίτια τους. Η Σια-Τουμπέχ, μία από τις δεκάδες γειτονιές των Ουζμπέκων, παραμένει αποκλεισμένη μέσω οδοφραγμάτων που έχουν στηθεί στις εισόδους της.

Τις εισόδους φυλάσσουν νεαροί Ουζμπέκοι οι οποίοι σπάνια επιτρέπουν στους ελάχιστους Κιργιζιανούς που επιχειρούν να εισέλθουν. Αν και οι ταραχές έχουν περιοριστεί σημαντικά, εντούτοις τα οδοφράγματα δίνουν την εντύπωση ότι η Οσς είναι μία πόλη υπό πολιορκία, διαιρεμένη σε εθνικά καντόνια. Από πλευράς της η μεταβατική κυβέρνηση κατηγορεί αφενός για τις ταραχές τον κ. Μπακίγιεφ και αφετέρου απορρίπτει την όποια συμμετοχή του στρατού. «Είναι απλά φήμες, στο πλαίσιο μιας ευρείας εκστρατείας παραπληροφόρησης», δήλωσε ο αστυνομικός διευθυντής της Οσς. ότι δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί ποιος ευθύνεται για την έναρξη των ταραχών, επειδή οι Ουζμπέκοι είναι ιδιαίτερα δύσπιστοι έναντι των αρχών και αρνούνται να καταθέσουν στους ανακριτές.

Ωστόσο ο ηγέτης των Ουζμπέκων στην Οσς Τζαλάλ Σαλαχουτντίνοφ δήλωσε ότι η συμμετοχή και η συνενοχή του στρατού, ενισχύουν το αίτημα για ανάπτυξη στην περιοχή διεθνούς δύναμης ειρηνευτών και διενέργεια ανεξάρτητης έρευνας. «Ο κόσμος πρέπει να μάθει τι συνέβη» τόνισε.

Εκείνο που προκαλεί πάντως εντύπωση είναι ότι τα επεισόδια στην Σια-Τουμπέχ σημειώθηκαν μετά τις ταραχές στην πόλη Οσς, γεγονός που συγκρούεται με προηγούμενες ενδείξεις ότι το φιτίλι των πολύχρονων εθνικιστικών εντάσεων πυροδότησαν οι οργανωμένες προβοκατόρικες επιθέσεις.

Το πρωί του Σαββάτου, περίπου 36 ώρες μετά τις ταραχές στην Οσς, στρατιωτικά οχήματα έκαναν την εμφάνιση τους στη διασταύρωση των οδών Λένιν και Μαμαντζάν. Αρκετοί κάτοικοι είχαν διανυκτερεύσει σε παραπλήσιο τέμενος, ελπίζοντας ότι εκεί θα ήταν ασφαλισμένοι. Ο Τζαχανγκίρ Καραμπάγιεφ θυμάται ότι άνδρες με στολές του στρατού του Κιργιζστάν, συνοδευόμενοι από ένοπλους πολίτες και ένστολους αστυνομικούς, παρήλαυναν στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα όπως «Ουζμπέκοι ήλθαμε για να σας σκοτώσουμε. Αυτό είναι το τέλος σας.»

Ο αδελφός του, Ανβάρ Καραμπάγιεφ, ιδιοκτήτης παντοπωλείου, πρόσθεσε ότι αρχικά ο κόσμος δεν έτρεξε για να προστατευθεί αφού δεν ανέμενε ότι οι στρατιώτες θα άνοιγαν πυρ. Ωστόσο εν ριπή οφθαλμού άρχισαν οι πυροβολισμοί και επικράτησε πανικός. Οι πληροφορίες για το ποιοι προκάλεσαν τα επεισόδια είναι συγκεχυμένες. Δύο κάτοικοι δήλωσαν ότι είδαν να εκτοξεύονται φωτοβολίδες, με τον Καραμπάγιεφ να γίνεται μάρτυρας της πυρπόλησης του σπιτιού του από τροχιοδεικτικές σφαίρες. Μερικές ημέρες μετά, ο Καραμπάγιεφ επισκέφθηκε το σπίτι του, το οποίο είχε υποστεί τεράστιες ζημιές. Σε ένα κομματιασμένο κουτί που κειτόταν στο έδαφος, υπήρχαν εκατοντάδες αυγά που είχε μεταφέρει από το κατάστημα του αδελφού του ώστε να μην κλαπούν. «Για πολλές γενιές, αυτό ήταν το σπίτι της οικογένειας μου» δήλωσε βουρκωμένος.