Ethical Dimensions of the Foreign Policy of the European Union

Urfan Khaliq
Ethical Dimensions of the Foreign Policy of the European Union
Cambridge University Press, 2008


Του Χρήστου Ιακώβου

Ο Ούρφαν Χάλικ (λέκτορας διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Κάρντιφ) στο βιβλίο του «Ethical Dimensions of the Foreign Policy of the European Union», ασχολείται με ένα θέμα που ελάχιστα έχει μελετηθεί μέχρι σήμερα: τη θεωρία και πρακτική της ηθικής διάστασης της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το βασικό του επιχείρημα είναι ότι οι σημερινές πρακτικές που ακολουθεί η ΕΕ αποδυναμώνουν την επίδραση και την αποτελεσματικότητα των πολιτικών που υιοθετεί η Ένωση. Πιστεύει όμως ότι αυτή η προσπάθεια είναι κάποτε αποδοτική και υιοθετείται προκειμένου να προστατεύει συγκεκριμένες αξίες σε ό,τι αφορά τις διεθνείς σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το βιβλίο αρχίζει με μία έρευνα για το πως το διεθνές δίκαιο εξουσιοδοτεί ή ακόμη αναγκάζει την Ένωση ή τα κράτη-μέλη της να προωθούν συγκεκριμένες αξίες σε τρίτες χώρες ή να αναλαμβάνουν δράση για να τις προστατεύσουν. Ο Χάλικ προχωρώντας ένα βήμα πιο κάτω αναλύει τους περιορισμούς που θέτει το διεθνές δίκαιο σε ό,τι αφορά την άσκηση πολιτικών που η ίδια η Ένωση θα επιθυμούσε. Τα παραδείγματα που αναφέρει ο συγγραφέας για να ενισχύσει αυτό το επιχείρημά του είναι οι σχέσεις που ανέπτυξε τα τελευταία δέκα χρόνια η ΕΕ με το Πακιστάν, τη Μυανμάρ, την Παλαιστινιακή Αρχή, το Ισραήλ και τη Νιγηρία. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η ανάλυση του Χάλικ για τους περιορισμούς που υπάρχουν προκειμένου η ΕΕ να επέμβει για να αποκαταστήσει αξίες όπως είναι η Δημοκρατία σε αναπτυσσόμενα μη-μέλη της Ένωσης κράτη. Η ανάλυση αυτή υπομιμνήσκει τα πολλαπλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ΕΕ στην ευρωμεσογειακή πολιτική προκειμένου να εξαγάγει το ευρωπαϊκό σύστημα πολιτικών αξιών στα μουσουλμανικά κράτη της Μεσογείου.

Η όλη αναλυτική προσπάθεια του συγγραφέα να καταδείξει την ηθική διάσταση στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ εγκλωβίζεται στη μεθοδολογική μονομέρεια που εκλαμβάνει το διεθνές δίκαιο ως το πιο σημαντικό εργαλείο ερμηνείας και ανάλυσης των διεθνών σχέσεων. Οι σκοποί της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ δεν μπορούν να αναλυθούν με καθαρά νομικούς όρους. Θα συμφωνήσω με την ερμηνεία του συγγραφέα στο τελευταίο κεφάλαιο όπου δίδει έμφαση στις ηθικές αξίες ως μέρος της πτυχής που αφορά την ανθρωπιστική προσπάθεια ως πρακτική της ΕΕ. Στα βασικά όμως ερωτήματα του πως και σε ποια βάση λήφθηκαν αποφάσεις σε μείζονα θέματα εξωτερικής πολιτικής όπως ο πόλεμος στο Ιράκ και η Παλαιστινιακή κρίση, η ερμηνεία στη βάση νομικών όρων αποδεικνύεται ανεπαρκής να δώσει απαντήσεις τόσο για το τεράστιο χάσμα μεταξύ των ισχυρών συντελεστών της Ένωσης όσο και την αδυναμία διαμόρφωσης κοινής Ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.