The Ideological Origins of Great Power Politics, 1789-1989

Mark L. Haas
The Ideological Origins of Great Power Politics, 1789-1989
Cornell University Press, 2005


Του John Ikenberry
Foreign Affairs Book Review

Πώς αντιλαμβάνονται οι ηγέτες τα επίπεδα απειλών μέσα στα πλαίσια της διεθνούς πολιτικής και ποιες οι επιδράσεις αυτών των αντιλήψεων στις πολιτικές επιλογές; Ο Μάρκ Χάας επικεντρώνεται στους τρόπους με τους οποίους η ιδεολογία μορφοποιεί αντιλήψεις. Δεν προβαίνει σε αναλυτική παρουσίαση του περιεχομένου συγκεκριμένων ιδεολογιών αλλά σε μία συγκριτική παρουσίαση των βαθμίδων διαφοράς μεταξύ τους. Αυτές οι ‘βαθμίδες διαφοράς’ μεταξύ των ιδεολογιών αποτελούν, κατά το συγγραφέα, ένα σημαντικό παράγοντα στα πλαίσια λήψης αποφάσεων, αφού επηρεάζουν τον τρόπο ταξινόμησης διαφόρων χωρών, σε αυτές που απειλούν και σε αυτές που βοηθούν την ασφάλεια και την ισχύ ενός κράτους. Κατά συνέπεια, αυτός ο τρόπος σχηματισμού αντίληψης περί απειλών επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ηγέτες λαμβάνουν συγκεκριμένες αποφάσεις σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Ο Χάας εξετάζει τις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων κατά την διάρκεια πέντε περιόδων: την δεκαετία του 1790 στην Ευρώπη; το Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο (1815 -1848), τη δεκαετία του 1930 στην Ευρώπη, τις Σινο-Σοβιετικές σχέσεις από το 1949 έως το 1960 και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Σε κάθε μία από αυτές τις περιόδους ο Χάας βρίσκει μια καθοριστική σχέση μεταξύ των βαθμίδων ιδεολογικής διαφοράς οι οποίες διήρεσαν ηγέτες κρατών και των αντιλήψεων των ηγετών για το επίπεδο απειλής (και επομένως των συναφών αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής). Αυτές οι σχέσεις διατηρήθηκαν για πολλές από τις περιπτώσεις άσχετα από το χαρακτήρα των ιδεολογιών και από την διεθνή κατανομή της ισχύος.

Η θεωρία του ρεαλισμού υποστηρίζει ότι τα έθνη λειτουργούν στην βάση της ισχύος. Στο βιβλίο του ο Χάας υποστηρίζει ότι η ιδεολογία έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στον σχηματισμό και λήψη των πολιτικών αποφάσεων των μεγάλων κρατών, πέραν από την ερμηνεία που της δίδει η ρεαλιστική σχολή. Προσπαθώντας να ανιχνεύσει μια τακτική επίδραση των ιδεολογιών πάνω στις πολιτικές αποφάσεις, ο Χάας υποστηρίζει ότι ο βαθμός ιδεολογικής «απόστασης» μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων ήταν καταλυτικός ως προς τον τρόπο που οι ηγέτες τους προσδιορίζουν το συμφέρον και αντιλαμβάνονται τις απειλές.

Κατά τον Χάας, δεν είναι τόσο το περιεχόμενο της ιδεολογίας ενός κράτους (οι κυρίαρχες θέσεις αρχής) που επηρεάζει τις πολιτικές των κρατών αλλά οι ιδεολογικές συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ κρατών. Ο Χάας θεωρεί ότι παρά τις διαφορές στο πολίτευμα διαφόρων κρατών που μπορεί να είναι μοναρχικό, φιλελεύθερο, κομμουνιστικό ή φασιστικό, οι προαναφερθείσες συγκλίσεις ή αποκλίσεις είναι καταλυτικές στη συνομάδωσή τους.

Στο βιβλίο του μας παρουσιάζει πως η Αυστρία, η Πρωσία και η Ρωσία είχαν κοινό σκοπό μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους όπως και οι επαναστατικές ιδεολογίες τις Γαλλίας και της Σοβιετικής Ένωσης προκάλεσαν φόβους σε αλλά κράτη σχετικά με την πιθανότητα του «φαινομένου του ντόμινο». Φυσικά, εν τέλει, κράτη που ήταν ιδεολογικοί εχθροί πολέμησαν μαζί εναντίον του Χίτλερ και κομμουνιστικά κράτη αντιπαρατάχθηκαν μεταξύ τους. Στο τέλος, ο Χάας γίνεται πολύ πειστικός στην ανάλυσή του που καταδεικνύει πως η ισχύς και η ιδεολογία λειτουργούν μαζί για να διαμορφώσουν αντιλήψεις σχετικά με τον προσδιορισμό των απειλών και των συμφερόντων.