Mao's Last Revolution

Roderick MacFaquhar, Michael Schoenhals
Mao's Last Revolution
Harvard University Press, 2007


Της Judith Shapiro
International Herald Tribune Book Review

Η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση της Κίνας, η οποία διήρκεσε από το 1966 έως το 1976, προκάλεσε περίπου ένα εκατομμύριο μη-φυσιολογικούς θανάτους. Θεωρείται ως ένας από τους χειρότερους και πιο τρομακτικούς πολιτικούς κατακλυσμούς της ιστορίας. Υπάρχει δε μια ιδιαίτερη αμνησία περί του γεγονότος στην Κίνα: το κράτος του οποίου η νομιμότητα έγκειται στην διατήρηση και συντήρηση του μητρώου του Κομμουνιστικού Κόμματος και του ιδρυτή του Μάο Τσετούνγκ, καταστέλλει την όποια συζήτηση για το παρελθόν. Οι απλοί Κινέζοι, επηρεασμένοι από τις Κουμφουκιανές παραδόσεις οι οποίες δίνουν έμφαση στην κοινωνική αρμονία, καθίστανται συνυπεύθυνοι για την διατήρηση της σιγής εφόσον, έστω φαινομενικά, δείχνουν ότι αποφεύγουν να αποδίδουν τις πολιτικές ευθύνες. Είναι γεγονός ότι στα πλαίσια της σημερινής αναπτυσσόμενης Κίνας, ο εφιάλτης των αποκηρύξεων από τους Κόκκινους Φρουρούς, τα συστηματικά βασανιστήρια, το κάψιμο το βιβλίων και οι βίαιες πληθυσμιακές μετακινήσεις εκλαμβάνονται ως ένα μακρινό παρελθόν.

Το βιβλίο των Ρόντερικ Μακφάρκουχαρ (καθηγητή Ιστορίας στο Χάρβαρντ) και Μάϊκλ Σιόενχαλ (καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Λουντ της Σουηδίας) «Mao's Last Revolution», η πρώτη που ασχολείται εκτεταμένα με την εξιστόρηση της κρατικής πολιτικής της περιόδου εκείνης, μπορεί όντως να προκαλέσει ένα κύμα ερευνών για την Πολιτιστική Επανάσταση στην ίδια την Κίνα και κατά συνέπεια σοβαρή συζήτηση γύρω από τον τρόπο που χειρίζεται το κράτος την ιστορική μνήμη.

Οι παρελαύνοντες χαρακτήρες περιλαμβάνουν ευρέως γνωστά πρόσωπα όπως ο Μάο Τσετούνγκ, η γυναίκα του Τζιάνγκ Κίνγκ και άλλα μέλη της ακροαριστερής Κλίκας των Τεσσάρων, όπως επίσης και τον άρχοντα του στρατιωτικού κατεστημένου Λίν Μπιάο, τον αγαπητό Πρωθυπουργό Τσου Ενλάι και τα πλέον σημαίνοντα θύματα της Πολιτιστικής Επανάστασης: το Πρόεδρο Λιού Σιαοκί και τον Γενικό Γραμματέα Ντένγκ Ξιαοπίνγκ.

Το βιβλίο φέρνει στην επιφάνεια μία λεπτομερή καταγραφή των καταιγιστικών κατηγοριών εναντίον των διαφωνούντων, τις αντιστάσεις σε αυτές και τις εκκαθαρίσεις για τις οποίες είναι διαβόητη αυτή η περίοδος. Συμπεριλαμβάνονται επίσης εκτενείς περιγραφές γνωστών γεγονότων όπως η καμπάνια του 1965 εναντίον του ιστορικού Γού Χάν και το δράμα του «Ο Χάι Ρούι Απολύθηκε» το οποίο σήμανε την αρχή της όλης επανάστασης – η απόπειρα πραξικοπήματος από τον το Λιν Μπιάο το 1971, η οποία τέλειωσε με τους θανάτους του Λίν Μπιάο και της οικογένειας του στα συντρίμμια του αεροσκάφους τους στη Μογγολία – και η καταστολή στην πλατεία Τιενανμέν το 1976 όσων θρηνούσαν το θάνατο του Τσου Ενλάι, αγαπητού λόγω της προστασίας που παρείχε σε διανοούμενους.

Παρά το γεγονός ότι οι συγγραφείς παραθέτουν μια λεπτομερή περιγραφή των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανωτέρων αξιωματούχων και των συνεργατών τους, αφήνουν πολλά από τα πλέον σημαντικά ερωτήματα στους κοινωνιολόγους, στους πολιτικούς επιστήμονες και τους ίδιους τους Κινέζους πολίτες. Γιατί παρατηρήθηκε τόσο μεγάλη και ενθουσιώδης συμμετοχή στην βία; Πως ήταν δυνατόν η επανάσταση να κινηθεί σε κατευθύνσεις πέραν του ελέγχου των ανωτάτων κρατικών αξιωματούχων; Μήπως η Κινεζική πολιτική κουλτούρα υποστήριξε τον Μαοϊστικό εξτρεμισμό;
Εάν και εφόσον η Κίνα θέλει να προστατευθεί από πολιτικούς κατακλυσμούς στο μέλλον, ερωτήματα όπως αυτά που τίθενται στο βιβλίο είναι αναγκαία σε μια περίοδο όπως την παρούσα όπου η σταθερότητα και το πεπρωμένο της χώρας είναι ακόμη δυσνόητα και ομιχλώδη.