Η γήρανση προβληματίζει την Ευρώπη

Το 71% των Ευρωπαίων το ξέρει, αλλά μόνο το 42% ανησυχεί – Οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και οι σχέσεις με τους νέους
Tης Ξενιας Κουναλακη

Στη γαλλική ταινία «Τα χιόνια του Κιλιμάντζαρο», ο Μισέλ, βετεράνος συνδικαλιστής ναυπηγείου στη Μασσαλία και λάτρης του Ζαν Ζορές (1859-1914)-ιστορικής φυσιογνωμίας της γαλλικής Αριστεράς, έρχεται σε σύγκρουση με τον Κριστόφ, έναν νέο συνάδελφό του. Αμφότεροι έχουν απολυθεί, αλλά ο νεαρός κατηγορεί τον μεσήλικο για ενδοτικότητα και διάθεση συμβιβασμού με την εργοδοσία. Του καταλογίζει ότι ούτως ή άλλως σύντομα θα βγει στη σύνταξη, αφήνοντας τη νεότερη γενιά εκτεθειμένη στην εργασιακή ανασφάλεια. Η αντιπαράθεση των δύο γενεών στο πρόσωπο του Μισέλ και του Κριστόφ απηχεί ανάγλυφα τις κοινωνικές εντάσεις που προκαλεί η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, διαρρηγνύοντας τις σχέσεις μεταξύ διαφορετικών ηλικιακών ομάδων.

Αυτό ακριβώς ήταν το θέμα του διήμερου συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 19 και 20 Μαρτίου επί τη ευκαιρία της ανακήρυξης του 2012 ως Ευρωπαϊκής Χρονιάς Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης Μεταξύ των Γενεών. Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι και φοιτητές Δημοσιογραφίας από επιλεγμένα πανεπιστήμια της Ευρώπης παρακολούθησαν τις εργασίες, στις οποίες μίλησαν μεταξύ άλλων ο Λάσλο Αντορ, κοινοτικός επίτροπος Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ενταξης, η Σάρα Χάρπερ, καθηγήτρια Γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο Ρόμπερτ Λίντλεϊ, καθηγητής και διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνας σε θέματα Απασχόλησης στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ, και ο Αλεξάντερ Καλάτσε, πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Mακροζωίας στη Βραζιλία.

Iδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η παρουσίαση του Ευρωβαρόμετρου, σύμφωνα με το οποίο το 71% των Ευρωπαίων γνωρίζει ότι ο πληθυσμός της Γηραιάς Ηπείρου γερνάει, αλλά μόνο το 42% ανησυχεί για την εξέλιξη. Την ίδια στιγμή οι πολιτικοί θεωρούν τη γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, αφού επηρεάζει το μέλλον των ασφαλιστικών ταμείων, τη διαμόρφωση της αγοράς εργασίας κι επιβαρύνει τις αρμόδιες υπηρεσίες υγείας για τη φροντίδα προς τους ηλικιωμένους. Στο ίδιο Ευρωβαρόμετρο καταγράφονται μεγάλες αποκλίσεις στις έννοιες «νέος» και «γέρος», όπως τις αντιλαμβάνονται οι λαοί της Ευρώπης. Στη Μάλτα, την Πορτογαλία και τη Σουηδία άνθρωποι κάτω των 37 θεωρούνται νέοι, ενώ στην Κύπρο και την Ελλάδα η νεότητα παρατείνεται μέχρι... τα 50. Κατά μέσο όρο οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται εαυτούς ως γέρους γύρω στα 64 και παύουν να θεωρούνται νέοι στα 41,8 χρόνια.

Οσον αφορά στην επέκταση του ορίου συνταξιοδότησης, μόλις ένας στους τρεις Ευρωπαίους πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να αυξηθεί ώς το 2030, παρά τη γενικευμένη τάση προς αυτήν την κατεύθυνση που καταγράφεται στις επιμέρους χώρες. Πέρα όμως από την απασχόληση, η «ενεργός γήρανση» περιλαμβάνει και τη συμμετοχή σε εθελοντική εργασία. Σε πολλές χώρες ο εθελοντισμός είναι εξαιρετικά διαδεδομένος, ενώ στην Πορτογαλία και την Ελλάδα τέτοιου είδους δράσεις δεν είναι ενσωματωμένες στην κουλτούρα των λαών. Συνολικά πάντως το διόλου ευκαταφρόνητο 36% των Ευρωπαίων άνω των 55 ετών έχει παράσχει εθελοντικά υποστήριξη σε άλλους συμπολίτες τους.

Οπως εξήγησε η καθηγήτρια της Οξφόρδης, Σάρα Χάρπερ, το 50% του πληθυσμού της Ευρώπης θα είναι σε λίγα χρόνια άνω των 50 ετών, μια εξέλιξη, που μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη μετανάστευση για να καταστεί εφικτή η ανανέωση του πληθυσμού. Με δεδομένη την καλή υγεία των ηλικιωμένων ανθρώπων, θα πρέπει να θεσπιστούν ευέλικτες ώρες εργασίας, επισήμανε η κυρία Χάρπερ και πρόσθεσε ότι ουσιαστικά αλλάζουν δραματικά τα στάδια στη ζωή κάθε ανθρώπου: «εκπαίδευση - δουλειά - σύνταξη». Η διά βίου μάθηση, η παράταση του χρόνου εργασίας των ανθρώπων και η καθυστέρηση στη συνταξιοδότηση είναι οι νέες τάσεις που ανατρέπουν το προαναφερθέν παραδοσιακό τρίπτυχο. «Χρειάζεται ένα νέο συμβόλαιο μεταξύ των γενεών», για να αποφευχθούν εντάσεις, κατέληξε. Στο μεταξύ, η Ε.Ε. έχει αναλάβει ερευνητικές πρωτοβουλίες για τη χρήση της τεχνολογίας και της ρομποτικής ως εργαλείων για τη διευκόλυνση της κινητικότητας των ηλικιωμένων και τη διασφάλιση ενός ανεξάρτητου τρόπου ζωής. Παρά την κακή σχέση των ηλικιωμένων με την τεχνολογία, η Σόφι Σμιτ, διευθύνουσα σύμβουλος της Seniosphere, συμβουλευτικής εταιρείας που απευθύνεται κυρίως στην αγορά των μπέιμπι μπούμερς και των πιο ηλικιωμένων, έφερε το παράδειγμα του Wii, της εύχρηστης πλατφόρμας παιχνιδιών που υιοθετήθηκε ταχύτατα από τους μεγαλύτερους σε ηλικία καταναλωτές.

Eργασιακή ανασφάλεια και σύγκρουση γενεών
Ο αρμόδιος επίτροπος Λάσλο Αντορ υπογράμμισε ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί η ευελιξία στα όρια συνταξιοδότησης, προκειμένου να αντιστοιχεί ο πραγματικός μέσος όρος συνταξιοδότησης στον στατιστικό. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ενώ ο τυπικός μέσος όρος συνταξιοδότησης είναι 65 χρόνια, ο πραγματικός μέσος όρος εξόδου από την αγορά εργασίας το 2009 ήταν 61,5 έτη.

Kονδύλια για νέους
Σε ερώτηση της «Κ» κατά πόσον η κρίση στις χώρες της νότιας Ευρώπης θα μπορούσε να προκαλέσει συγκρούσεις μεταξύ νέων και μεγαλύτερων, ειδικά με δεδομένη την εκτόξευση της ανεργίας στους νέους στο 50%, o κύριος Αντορ ήταν εμψυχωτικός: «Πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε η κρίση να μην πλήξει δυσανάλογα τους νέους. Οι ηλικιωμένοι είναι πιο έμπειροι και πιο προστατευμένοι, πρέπει να το συνεχίσουμε αυτό, αλλά όχι εις βάρος των νέων», είπε χαρακτηριστικά και θύμισε ότι σε πολλές χώρες υπάρχουν κοινοτικά κονδύλια με στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας για νέους. Εσπευσε δε να διευκρινίσει ότι η απειλή της σύγκρουσης γενεών με αντικείμενο την εργασιακή ανασφάλεια δεν περιορίζεται μόνο στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά εντοπίζεται και σε συγκεκριμένες περιοχές και τομείς βορειοευρωπαϊκών χωρών.

Εφερε το παράδειγμα της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, όπου οι νέοι παρατείνουν την παραμονή τους στο σπίτι και αργούν να ξεκινήσουν τη δική τους επαγγελματική σταδιοδρομία. «Πρέπει να επενδύσουμε κοινωνικά ώστε να ανατραπούν τέτοιου είδους φαινόμενα», είπε. Παράλληλα καταφέρθηκε εναντίον των πολιτικών που επιμένουν να αγνοούν τις δημογραφικές εξελίξεις και πορεύονται με προεκλογικά κριτήρια, αποφεύγοντας τη λήψη δύσκολων αποφάσεων, όπως η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, η μείωση των συντάξεων και η αυτασφάλιση σε ιδιωτικούς φορείς.

Σε ερώτηση Ιταλού συναδέλφου κατά πόσον συμμερίζεται την άποψη του Ιταλού πρωθυπουργού, Μάριο Μόντι, ότι η μόνιμη εργασία είναι ανιαρή, ο κύριος Αντορ αρκέστηκε να πει: «Προφανώς η δήλωση Μόντι ήταν μια κουταλιά ζάχαρη προκειμένου να πάει κάτω το φάρμακο (σ.σ.: αναφορά στο σχετικό παιδικό τραγούδι της Μέρι Πόπινς). Ο κόσμος όμως αλλάζει και πρέπει να προσαρμοστούμε», κατέληξε.

Πηγή