Μήνυμα Ομπάμα στην Τεχεράνη

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, ενημέρωσε την Τεχεράνη ότι η Ουάσιγκτον θα ήταν διατεθειμένη να αποδεχθεί το πυρηνικό της πρόγραμμα υπό την προϋπόθεση ότι ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, μπορεί να αποδείξει στην πράξη την πρόσφατη δέσμευσή του πως το ιρανικό έθνος «δεν θα επιδιώξει ποτέ την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων». Το προφορικό αυτό μήνυμα παραδόθηκε για λογαριασμό του Ομπάμα από τον Τούρκο πρωθυπουργό, Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος προ δεκαημέρου συναντήθηκε με τον Χαμενεΐ.

Λίγες μέρες πριν ταξιδέψει για το Ιράν, ο κ. Ερντογάν είχε συνομιλήσει για δύο ολόκληρες ώρες με τον Ομπάμα στη Σεούλ. Εκεί, λοιπόν, οι δύο άνδρες συζήτησαν τι ακριβώς θα έλεγε ο Ερντογάν στον Χαμενεΐ τόσο όσον αφορά το ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος όσο και για εκείνο της συριακής εξέγερσης. Ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε από τον Ερντογάν να μεταφέρει στους Ιρανούς ότι αφενός ο χρόνος για μια ειρηνική διευθέτηση του πυρηνικού ζητήματος λήγει, αφετέρου ότι η Τεχεράνη πρέπει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία του νέου κύκλου των διαπραγματεύσεων. Ο Ομπάμα δεν διευκρίνισε, πάντως, αν οι ΗΠΑ θα επέτρεπαν στο Ιράν να εμπλουτίσει ουράνιο εντός των συνόρων του. Λογικά, το ευαίσθητο αυτό ζήτημα θα διευθετηθεί στις προγραμματισμένες για τις 13 Απριλίου διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιράν και της Ομάδας των 5+1. Λέγεται ότι ο Ερντογάν δεσμεύτηκε να μεταφέρει τις θέσεις του Ομπάμα στον Χαμενεΐ και εκτιμάται ότι πράγματι αυτό έπραξε όταν συνάντησε τον τελευταίο στις 29 Μαρτίου.

Η δήλωση του Χαμενεΐ πάνω στην οποία «πατάει» ο πρόεδρος των ΗΠΑ για να κινήσει τη διαπραγματευτική διαδικασία μεταδόθηκε από την ιρανική τηλεόραση τον Φεβρουάριο και έχει ως εξής: «Το ιρανικό έθνος δεν επεδίωξε ποτέ και ούτε πρόκειται να επιδιώξει στο μέλλον την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Το Ιράν δεν ενδιαφέρεται να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και αυτό διότι η Ισλαμική Δημοκρατία, λογικά, θρησκευτικά και θεωρητικά, θεωρεί τη διάδοση τέτοιων όπλων παράλογη, καταστροφική και επικίνδυνη». Η πρόκληση για τα διαπραγματευτικά επιτελεία της Δύσης είναι να μετατρέψουν τη ρητορική του Χαμενεΐ σε μια σοβαρή δέσμευση ότι το Ιράν δεν θα αποπειραθεί να αναπτύξει πυρηνική όπλο. Λέγεται ότι όταν ο Ομπάμα ανέφερε τη συγκεκριμένη δήλωση στον Ερντογάν ως «κάτι πάνω στο οποίο μπορούμε να χτίσουμε», ο Τούρκος πρωθυπουργός έδειξε να συμφωνεί.

Παρ’ όλα αυτά, το διπλωματικό μονοπάτι μοιάζει ακόμα κλειστό, κρίνοντας και από την πρόσφατη αντιπαράθεση όσον αφορά τον τόπο διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων. Απαντες θεωρούσαν δεδομένο ότι οι διαπραγματεύσεις θα διεξαχθούν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά το περασμένο Σαββατοκύριακο οι διαθέσεις των Ιρανών άλλαξαν και πλέον εμφανίζονται να προτιμούν τη Βαγδάτη ή το Πεκίνο. Αμερικανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι οι Ιρανοί κωλυσιεργούν, διότι οι ηγεσία τους δεν έχει ακόμα καταλήξει ως προς την τελική διαπραγματευτική της θέση.

Την ίδια στιγμή, η αξιοποίηση του Ερντογάν ως μέσου προσέγγισης του Χαμενεΐ αναδεικνύει τη στενή σχέση μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και του Τούρκου πρωθυπουργού. Μια ακόμα ένδειξη ότι ο Ερντογάν έχει αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν είναι ότι μετέβη στην Τεχεράνη συνοδεία του αρχηγού της υπηρεσίας πληροφοριών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν. Για τον τελευταίο ακούγεται ότι διατηρεί στενές σχέσεις με τον διοικητή των ιρανικών δυνάμεων ασφαλείας «Κουντς», Κιασέμ Σουλεϊμανί, ο οποίος διατελεί χρέη συμβούλου του Χαμενεΐ σε θέματα ασφαλείας.

Τη συνάντηση Ομπάμα - Ερντογάν στη Σεούλ απασχόλησε και το συριακό ζήτημα. Ο Τούρκος πρωθυπουργός είπε στον Ομπάμα ότι προτίθεται να πιέσει τους Ιρανούς να περιορίσουν τη στήριξη στο καθεστώς του Μπασάρ Ασαντ, τον οποίο ο ίδιος κάποτε υποστήριζε, πλην όμως τώρα είναι αποφασισμένος να αποκαθηλώσει. Στο μεταξύ, οι Τούρκοι καταβάλλουν προσπάθειες προκειμένου να ενισχύσουν και να συσπειρώσουν τη συριακή αντιπολίτευση, έτσι ώστε να αποτελέσει σύντομα αξιόπιστη εναλλακτική διακυβέρνησης.

Ορισμένοι Αραβες αναλυτές διακρίνουν πράγματι έναν περιορισμό της υποστήριξης στο πρόσωπο του Ασαντ τις τελευταίες μέρες. Επισημαίνουν, μάλιστα, ότι το «πιόνι» του Ιράν στον Λίβανο, η σιιτική Χεζμπολάχ, τάχθηκε διά στόματος του πνευματικού της ηγέτη Χασάν Νασράλα υπέρ μιας «πολιτικής λύσης» στη Συρία. Το πρόσωπο κλειδί σε μια «ομαλή μετάβαση» είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι Αμερικανοί ευελπιστούν ότι ο Πούτιν θα έχει πετύχει μια συμφωνία για τη Συρία πριν συναντηθεί με τον Ομπάμα στο πλαίσιο της συνόδου του G8 τον Μάιο.

Την ώρα που οι ηγέτες του Ιράν διαβουλεύονται μεταξύ τους όσον αφορά τη διαπραγματευτική τους στάση, ο κλοιός των κυρώσεων σφίγγει ολοένα και περισσότερο. Ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Foreign Reports, Νατ Κερν, προβλέπει ότι το Ιράν θα έχει απολέσει το 1/3 των πετρελαϊκών του εξαγωγών μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού. Η κατάσταση μπορεί να γίνει ακόμα χειρότερη για την Τεχεράνη μετά την 1η Ιουλίου αν η Κίνα και η Ε. Ε. υλοποιήσουν την απειλή τους και σταματήσουν να ασφαλίζουν τα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν ιρανικό πετρέλαιο. Αμερικανοί αξιωματούχοι, δε, θεωρούν ότι αν το Ιράν αρνηθεί εν τέλει να διαπραγματευτεί, τότε θα είναι ευκολότερο για τη Δύση να σφίξει ακόμα περισσότερο τον κλοιό των κυρώσεων.

Πηγή