Το «στοίχημα» της Τυνησίας

Με υψηλή ανεργία η οικονομία αποτελεί προτεραιότητα
The Guardian

Συνάντησα τον Μουσταφά και τον Καμάλ στη λεωφόρο Μπουργκίμπα της Τύνιδας, εκεί όπου πέρυσι διαδήλωναν για να ανατρέψουν τον επί 23 χρόνια δικτάτορα Μπεν Αλί. Η Τυνησία έχει αλλάξει πολύ από τότε, ενώ η διάθεση να εμπεδωθούν οι κατακτήσεις της επανάστασης είναι ζωντανή. «Πριν θα ήταν αδύνατο να μιλήσουμε έτσι» λέει ο Μουσταφά. «Το μόνο που θα μπορούσαμε να σας πούμε είναι πόσο σπουδαίος άνθρωπος είναι ο Μπεν Αλί».

Πόσο ανεξάρτητη όμως είναι η ελεύθερη Τυνησία από την πρώην αποικιακή δύναμη, τη Γαλλία και τους συμμάχους της; Οι κοσμικοί Τυνήσιοι, το ίδιο και οι Γάλλοι, ανησυχούν για τους περιθωριακούς ισλαμιστές που ζητούν την επιβολή ισλαμικού νόμου. Ομως το δημοκρατικά εκλεγμένο ισλαμικό κόμμα Ενάχντα δήλωσε ότι το νέο σύνταγμα δεν πρόκειται να βασιστεί στη σαρία. «Εχουμε την ιστορική ευθύνη να πετύχουμε, θέλουμε ένα σύνταγμα που να εμπερικλείει, να μην αποκλείει» είπε το μέλος του πολιτικού γραφείου του Ενάχντα, Σαΐντ Φερτζάνι.

Η δυτική διαδρομή από τον εξοπλισμό μιας κλεπτοκρατικής δικτατορίας στην προτροπή «να υποστηρίξουν οι Τυνήσιοι δυτικές αξίες» είναι οικεία. Ο Φραντς Φανόν έγραψε ότι «όταν ο ιθαγενής αρχίσει να δημιουργεί άγχος στον έποικο, εκείνος τον παραδίδει σε ψυχές με αγνές προθέσεις, που του διδάσκουν την ιδιαιτερότητα και τον πλούτο των δυτικών αξιών».

Στις πρώτες φάσεις της εξέγερσης, καθώς οι ελεύθεροι σκοπευτές σκότωναν κόσμο στους δρόμους της Τύνιδας, η Χίλαρι Κλίντον είπε ότι οι ΗΠΑ «δεν θέλουν να πάρουν το μέρος κανενός» και εξέφρασε «ανησυχία για την αστάθεια». Η κυβέρνηση Σαρκοζί προσφέρθηκε ακόμη και να στείλει ειδικούς αστυνομικούς συμβούλους στον Μπεν Αλί για να τον βοηθήσει να καταπνίξει την εξέγερση. Στο τέλος, πάνω από 200 άτομα έχασαν τη ζωή τους. Από τη στιγμή που κέρδισε η επανάσταση, η Κλίντον και ο Σαρκοζί δεν φείδονται επαίνων για την «πρόοδο» της χώρας, ενώ ταυτόχρονα εκφράζουν ανησυχία μήπως το Ενάχντα επιβάλει στον τυνησιακό λαό δικτατορία ιρανικού τύπου.

Ομως οι φόβοι για το Ενάχντα είναι αβάσιμοι και τροφοδοτούνται από την επιθυμία της Δύσης να διατηρήσει τον έλεγχο. Το Ενάχντα συγκυβερνά με κοσμικούς σοσιαλιστές και σοσιαλδημοκράτες, ενώ ο πρόεδρος Μονσέφ Μαρζούκι είναι κοσμικός ακτιβιστής με παρελθόν αγώνων υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Επίσης, η τυνησιακή κοινωνία εμπλέκεται ενεργά στη διαδικασία. Μία από τις οπισθοδρομικές τάσεις που παρατηρεί κανείς στη σπαρμένη με υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ δικτατορίες Μέση Ανατολή, είναι ότι ο ισλαμισμός συχνά αποτελεί τη μόνη οδό έκφρασης της διαμαρτυρίας. Η κοσμική αριστερά στη Μέση Ανατολή συνετρίβη όταν ο παναραβισμός του Νάσερ ανησύχησε τις ΗΠΑ. Είναι σαφές ότι αυτό που φοβίζει τη Δύση περισσότερο από οποιονδήποτε ισλαμιστή είναι μία κοσμική επαναστατική αριστερά.

Οι ίδιοι οι ισλαμιστές έχουν συχνά καλωσορίσει το μοντέλο των θεσμών του Μπρέτον Γουντς (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα). Καθώς η νεοφιλελεύθερη τάξη πραγμάτων προσπαθεί να επιβληθεί στην Τυνησία, είναι σχεδόν αδύνατο για τα κυβερνώντα κόμματα να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό, ακόμη και αν το θέλουν. Για την ώρα, το Ενάχντα δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο οικονομικό πρόγραμμα και μιλάει κυρίως για το πόσο πολύ επιθυμεί να προσελκύσει ξένες επενδύσεις, αντί να πραγματοποιήσει το μεγάλο πρόγραμμα δημοσίων έργων που έχει τόσο ανάγκη η χώρα. Ως τώρα, η Τυνησία έχει ακολουθήσει κατά γράμμα τις συμβουλές για ιδιωτικοποιήσεις, συρρίκνωση του δημοσίου και κατάργηση των επιδοτήσεων στα καύσιμα και στα τρόφιμα.

Τώρα που η δικτατορία τελείωσε, το μεγάλο ζήτημα στη χώρα είναι η οικονομία. Η ανεργία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα και όλοι μιλούν για θέσεις εργασίας. Ως αναπτυξιακό μοντέλο, οι συνταγές των θεσμών του Μπρέτον Γουντς έχουν αποδειχθεί καταστροφικές. Για τη δική του επιβίωση, το Ενάχντα πρέπει να κοιτάξει αλλού.