Σε νέα, επικίνδυνη φάση το ιρανικό πρόβλημα

Απειλές κυρώσεων και σενάρια πολέμου ύστερα από την έκθεση της ΙΑΕΑ για πυρηνικά

Το 2003, η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) υπό τον Αιγύπτιο πρόεδρό της Μοχάμεντ ελ Μπαραντέι ακύρωσε σε μεγάλο βαθμό τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης Μπους περί όπλων μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν, δυσκολεύοντας τον πόλεμο των ΗΠΑ εναντίον του Ιράκ. Οκτώ χρόνια αργότερα, όμως, η ίδια υπηρεσία του ΟΗΕ, αυτή τη φορά υπό τον Ιάπωνα διπλωμάτη Γιουκίγα Αμάνο, ενισχύει την προοπτική μιας επικίνδυνης ρήξης μεταξύ Δύσης και Ιράν, με την πολύκροτη έκθεση της περασμένης Τρίτης για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Στις 15 σελίδες του εν λόγω ντοκουμέντου υποστηρίζεται ότι η Ισλαμική δημοκρατία «διεξάγει δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη εκρηκτικών, πυρηνικών διατάξεων». Οι κυριότερες ενοχοποιητικές ενδείξεις αφορούν την προσομοίωση πυρηνικών βομβών μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών, τη μεταφορά εμπλουτισμένου ουρανίου σε υπόγειες, θωρακισμένες δεξαμενές και τις δοκιμές νέων εκρηκτικών υλικών, που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια πυρηνική βόμβα. Με αυτά τα δεδομένα, η έκθεση της ΙΑΕΑ άνοιξε τον δρόμο για την παραπομπή του ιρανικού προβλήματος στο Σ. Α. του ΟΗΕ, σε μια ατμόσφαιρα που φορτίζεται επικίνδυνα από τα σενάρια περί στρατιωτικού πλήγματος του Ισραήλ ή και των ΗΠΑ εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν.

Ωστόσο, η πλειονότητα των διεθνών αναλυτών δεν θεωρεί ότι το ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου στη Μέση Ανατολή είναι ισχυρό. Αν το Ισραήλ προετοιμαζόταν για πόλεμο, για ποιο λόγο να το διατυμπανίζει στερώντας το όπλο του αιφνιδιασμού; Επειτα, η ηγεσία των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων και μυστικών υπηρεσιών τάσσεται ομόφωνα εναντίον μιας μονομερούς επίθεσης εναντίον του Ιράν, θεωρώντας την άκρως επικίνδυνο τυχοδιωκτισμό χωρίς τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ. Εξ άλλου, όχι μόνο Ρωσία και Κίνα, αλλά και οι ηγετικές δυνάμεις της Ευρώπης, Γερμανία και Γαλλία, ακόμη και μετά την έκθεση της ΙΑΕΑ, απέκλεισαν κατηγορηματικά την προσφυγή στη βία.

Σοβαρές αιτιάσεις διατυπώνονται και για την ίδια την έκθεση της ΙΑΕΑ. Οι New York Times αποκάλυψαν ότι ο Αμάνο συναντήθηκε κρυφά με ανώτατους αξιωματούχους του αμερικανικού Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας στον Λευκό Οίκο, μόλις 11 ημέρες προτού δώσει στη δημοσιότητα το επίμαχο ντοκουμέντο. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης δίνουν δίκιο στην επισήμανση της Ρωσίας πως η έκθεση δεν περιέχει «τίποτα το εντελώς νέο» και ότι σχεδόν στο σύνολό τους τα στοιχεία που παραθέτει χρονολογούνται προ του 2003. Στο μεγαλύτερο μέρος τους, τα στοιχεία αυτά προέρχονται από το μυστηριώδες λάπτοπ που υποτίθεται ότι εκλάπη από Ιρανό τεχνικό το 2004 και από μυστικές υπηρεσίες χωρών της Δύσης.

Το κυριότερο, η έκθεση της ΙΑΕΑ δεν περιέχει ενδείξεις ότι η Τεχεράνη έχει όντως αρχίσει την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Διατείνεται ότι οι Ιρανοί κατάφεραν να εμπλουτίσουν ουράνιο σε ποσοστό 20%, έναντι του 3,5% που ίσχυε μέχρι πρόσφατα – κάτι, όμως, που είναι απολύτως συμβατό με την παραγωγή ισοτόπων για ιατρική χρήση και πάντως πολύ μακριά από το όριο του 90% έως 95%, που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικής κεφαλής. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι το Ιράν επιδιώκει να γίνει «δυνάμει πυρηνική δύναμη», δηλαδή να κατακτήσει την τεχνογνωσία που θα του επιτρέπει, σε στιγμές κρίσης, να κατασκευάσει γρήγορα πυρηνικά όπλα, χωρίς όμως να προχωρήσει σήμερα στην παραγωγή και την αποθήκευσή τους – μια εξέλιξη η οποία θα ήταν ασφαλώς δυσάρεστη για το (πυρηνικό) Ισραήλ και τους συμμάχους του, αλλά δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παραβίαση της διεθνούς νομιμότητας.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν φαίνεται να αγωνιούν τόσο για το ενδεχόμενο να μετατραπεί αύριο - μεθαύριο το Ιράν σε πυρηνική δύναμη, όσο για την επικίνδυνη ενδυνάμωσή του στην περιοχή, τη στιγμή που τα αμερικανικά στρατεύματα ετοιμάζονται να αποχωρήσουν, αφήνοντας πίσω τους ένα αποδυναμωμένο Ιράκ και ένα σπαρασσόμενο Αφγανιστάν. Η έκθεση της ΙΑΕΑ προσφέρει την ευκαιρία στην Ουάσιγκτον να οικοδομήσει ένα «συνασπισμό προθύμων», που θα παρακάμψει το ρωσικό και το κινεζικό βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας και θα επιβάλει αυστηρότερες κυρώσεις στο Ιράν, κρατώντας ανοιχτή την απειλή της στρατιωτικής βίας για να υπενθυμίζει στο ισλαμικό καθεστώς τα όρια που δεν του επιτρέπεται να υπερβεί. Το αν πετύχει ή όχι αυτή η στρατηγική, απομένει να αποδειχθεί.

Το δίλημμα Ομπάμα για «επιθετική» λύση

Σε Γόρδιο Δεσμό εξελίσσεται το ιρανικό πρόβλημα για τον Μπαράκ Ομπάμα, ένα χρόνο πριν από τις προεδρικές εκλογές. Ο Αμερικανός πρόεδρος δέχεται σοβαρές πιέσεις τόσο από το ισραηλινό λόμπι, όσο και από ισχυρή μερίδα των Ρεπουμπλικανών, για επιθετική αντιμετώπιση της «ιρανικής απειλής». Ενδεικτικά, ο κυβερνήτης του Τέξας, Ρικ Πέρι, από τους επικρατέστερους διεκδικητές του χρίσματος των Ρεπουμπλικανών, δήλωσε ότι θα υποστήριζε πλήρως τον Ομπάμα εάν αποφάσιζε να εξαπολύσει προληπτικό πλήγμα εναντίον των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων. Αλλά και η Σαουδική Αραβία έχει καλέσει κατ’ επανάληψη την Αμερική «να κόψει το κεφάλι του φιδιού», δηλαδή του Ιράν.

Δυστυχώς για την Ουάσιγκτον, το ισλαμικό καθεστώς της Τεχεράνης κατόρθωσε να εκτονώσει το «πράσινο κίνημα» της αντιπολίτευσης, ενώ οι ελπίδες για μεταλαμπάδευση της Αραβικής Ανοιξης στο Ιράν «δεν βγήκαν». Αλλά και η στρατιωτική λύση κάθε άλλο παρά απλή διαγράφεται. Θα απαιτηθούν περίπου 1.000 πτήσεις αμερικανικών βομβαρδιστικών, με πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων και μεγάλες απώλειες αμάχων...