«ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

του Αντιστρατήγου ε.α. Ανδρέα Πενταρά

Πάφος 14/6/12 και Λευκωσία 15/6/12

Ιωάννης Παρίσης, 

Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων

Η συγκέντρωση σε ένα τόμο μιας σειράς άρθρων που μάλιστα αφορούν σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αντικειμένων – εν προκειμένω στην εθνική άμυνα και ασφάλεια της Κύπρου – συνεισφέρει σημαντικά στην ενημέρωση, ενώ παράλληλα αποτελεί χρήσιμο βοήθημα για τους ερευνητές και τους ιστορικούς, τώρα και στο μέλλον.

Στο βιβλίο αυτό ο Ανδρέας επισημαίνει με σαφήνεια, καθαρό και μεστό αλλά και καταγγελτικό λόγο και ουσιαστική επιχειρηματολογία, κύρια και ζωτικά σημεία που σχετίζονται με την εθνική άμυνα και ασφάλεια, ενώ παράλληλα παρέχει πληροφόρηση στους αναγνώστες, η οποία μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι εξειδικευμένη και άρα άγνωστη όχι μόνο στον μέσο αναγνώστη αλλά και στον μέσο δημοσιογράφο.Επιπλέον εκφράζει την ανησυχία και τον παλμό ενός πατριώτη, ενός αξιωματικού που ανησυχεί και πονά για τον τόπο του και δεν διστάζει να συνεισφέρει με τις γνώσεις και τις εμπειρίες του και να ασκήσει κριτική στις λανθασμένες επιλογές.

Ο Ανδρέας με την αρθρογραφία του επισημαίνει, πολύ έγκαιρα, κάποια θέματα, πολλά από τα οποία εξακολουθούν να υφίστανται και σήμερα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει αποδειχθεί προφητικός, διότι οι επισημάνσεις και οι υποδείξεις του επαληθεύτηκαν. 

α)  Πρώτον σε ότι αφορά την ΚΠΑΑ της ΕΕ, και τη μη συμμετοχή της Κύπρου σε κανένα από τα πλαίσια συνεργασίας του ΝΑΤΟ.

Σε μία σειρά 11 άρθρων, από το 2004 έως το 2011, ο Ανδρέας παρουσίασε μια εξαιρετική ενημέρωση για το θέμα, εξηγώντας τους λόγους που επιβάλλουν τη συμμετοχή της Κύπρου, τουλάχιστον στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη.

Ο χρόνος δεν επιτρέπει να προβώ σε σχετική ανάλυση. Θα πω μόνο το εξής: αν κοιτάξουμε τον χάρτη με τις χώρες-Μέλη και τις χώρες-Εταίρους του ΝΑΤΟ, θα δούμε τέσσερις περιοχές:

• την περιοχή με τα κράτη-Μέλη, που απλώνεται κατά βάση στον ευρωπαϊκό χώρο, με κάποιες εξαιρέσεις,
• την περιοχή με τα κράτη-Εταίρους του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη, που απλώνεται κυρίως από τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ μέχρι τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία,
• την περιοχή με τα κράτη-Εταίρους του Μεσογειακού Διαλόγου, που εκτείνεται γενικά από το Μαρόκο μέχρι την Ιορδανία, συμπεριλαμβανομένου και του Ισραήλ
• επιπλέον με μια πρόσθετη πρωτοβουλία, που αποφασίσθηκε στην Σύνοδο Κορυφής της Κωνσταντινούπολης το 2004, την ICI (Istanbul Cooperation Initiative), το ΝΑΤΟ διεύρυνε τις προβλέψεις του Μεσογειακού διαλόγου μέχρι τις χώρες του Περσικού Κόλπου.

Τι παρατηρούμε; Ότι η Ατλαντική Συμμαχία, επιδιώκοντας τη διεύρυνση της συνεργασίας της στον ευρύτερο περίγυρο της ευρωπαϊκής ηπείρου, περιέβαλε με κράτη-Εταίρους όλη την Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και την Κασπία, φθάνοντας μέχρι το Τατζικιστάν και τα ΗΑΕ. Από όλο αυτό το πλαίσιο συνεργασίας απουσιάζει μόνο η Κύπρος, ένα κράτος μέλος της ΕΕ. 

β)  Το δεύτερο θέμα αφορά στους υδρογονάνθρακες και ειδικώς στο φυσικό αέριο.

Σε μία σειρά 13 άρθρων που δημοσιεύθηκαν επίσης από το 2006 έως το 2011, αναλύεται διεξοδικά το θέμα των υδρογονανθράκων, η σημασία του για την Κυπριακή Δημοκρατία, οι αναμενόμενες απειλές εκ μέρους της Τουρκίας (παρουσιάζοντας το προηγούμενο της Ελλάδας στο Αιγαίο), η ανάγκη απόκτησης ασφάλειας μέσω συμμαχίας με το Ισραήλ, και πολλά άλλα.

Όλοι γνωρίζουμε τι συμβαίνει σήμερα σχετικά με το φυσικό αέριο και τη σχέση με το Ισραήλ. Τι έγραφε ο Ανδρέας κατά τα προηγούμενα χρόνια; Οι αναλύσεις και οι προτάσεις του, πλήρως τεκμηριωμένες και αιτιολογημένες, αποτελούν και σήμερα κείμενα κύριας σημασίας που θα μπορούσαν οι ασκούντες πολιτική να τα συμβουλευθούν.

γ)  Ένα θέμα που ιδιαίτερα θίγει στα άρθρα του ο Ανδρέας, είναι το ενδεχόμενοαποστρατικοποίησης της νήσου. Θα ήθελα να προσθέσω και τη δική μου θέση: Οι ΕΔ αποτελούν την εγγύηση της ασφάλειας της Χώρας αλλά, ταυτόχρονα, και το ουσιαστικό και ακαταμάχητο επιχείρημα της εθνικής της πολιτικής. Δεν υπάρχει εθνική κυριαρχία χωρίς αμυντική ισχύ. 

δ)  Κατ’ επανάληψη ο Ανδρέας αναφέρεται στα άρθρα του σε δύο στοιχεία ως αιτίες εσφαλμένων επιλογών: τις ιδεολογικές αγκυλώσεις και το έλλειμμα στρατηγικήςσκέψης. Συμφωνώ απολύτως, λέγοντας τα εξής:

Εις ότι αφορά στο πρώτο: Θα πρέπει όλοι να κατανοήσουν ότι δεν βρισκόμαστε πλέον στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Θα πρέπει να ξεπεραστούν τα ιδεολογικά ταμπούτων δεκαετιών του ’70 και του ’80. Ο κόσμος έχω προχωρήσει. Ιδεολογίες έχουν ανατραπεί ή απαξιωθεί. Το παγκόσμιο γεωστρατηγικό περιβάλλον έχει μεταβληθεί δραματικά. Παλιοί εχθροί έγιναν σύμμαχοι. 

Εις ότι αφορά στο δεύτερο: Είναι γεγονός ότι η στρατηγική σκέψη στις ηγεσίες, εδώ και δεκαετίες λείπει ως μεθοδολογία διαμόρφωσης πολιτικών και λήψεως αποφάσεων, όχι μόνον εδώ αλλά και στον ελλαδικό χώρο. Αντίθετα πρωτεύει είτε η προχειρότητα είτε το ενδιαφέρον για το πολιτικό κόστος. Θα αναφερθώ ειδικώς στο κυπριακό πρόβλημα, τονίζοντας ότι η χάραξη στρατηγικής οφείλει να λαμβάνει υπόψη της τη γεωγραφία, η οποία αποτελεί κύριο παράγοντα ισχύος. Θα γίνω πιο συγκεκριμένος:

Οποιοσδήποτε δει τον χάρτη της ανατολικής Μεσογείου,  και μάλιστα κάποιος που σχεδιάζει τη στρατηγική μιας μεγάλης δύναμης, θα έλεγε: Αυτό το νησί πρέπει οπωσδήποτε να το ελέγξω και να το εντάξω στους σχεδιασμούς μου. Έχει μεγάλη γεωστρατηγική αξία, ιδιαίτερα χρήσιμη για την εξυπηρέτηση των στρατηγικών συμφερόντων και επιδιώξεων των μεγάλων δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή. Ελέγχει άξονες επιχειρήσεων και συγκοινωνιών, μπορεί να αποτελέσει βάση επιχειρήσεων προς όλες τις γύρω περιοχές (από τον Εύξεινο και τον Καύκασο, μέχρι τον περσικό Κόλπο και την Βόρεια Αφρική. Μπορεί να αποτελέσει βάση ανεφοδιασμού, ενώ διαθέτει σημεία και περιοχές σημαντικής στρατηγικής σημασίας (λιμάνια, αεροδρόμια, ενδοχώρα) ιδιαίτερα χρήσιμων για την άσκηση ελέγχου ή την υποστήριξη επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και την εξυπηρέτηση των στρατηγικών αντικειμενικών σκοπών.

Όλα αυτά θα έπρεπε να είχαν εδώ και δεκαετίες αποτελέσει εκτιμήσεις στρατηγικής για τις ηγεσίες της Λευκωσίας και των Αθηνών, ώστε να χαραχθεί η κατάλληλη εθνική πολιτική.

ε)  Και μια τελευταία επισήμανση: από τα άρθρα του Ανδρέα, ή τουλάχιστον από κάποια απ’ αυτά, δίδεται η εντύπωση ότι υπάρχει πρόβλημα σχέσεων πολιτικής και στρατηγικής στην κυπριακή ηγεσία. Συγκεκριμένα, ότι κάποιοι πολιτικοί παράγοντες υπεισέρχονται – ή επιδιώκουν να υπεισέρχονται – σε αρμοδιότητες που ανήκουν στην στρατιωτική ηγεσία. Πολύ σύντομα θα διατυπώσω κάποιες σκέψεις επί του θέματος αυτού. 

Η πολιτική ηγεσία αποφασίζει την υψηλή στρατηγική, με βάση δεδομένα και εισηγήσεις που προέρχονται από την ανωτάτη στρατιωτική ηγεσία, αλλά και από τους άλλους φορείς του κράτους. Η χρήση της στρατιωτικής ισχύος αποτελεί αντικείμενο της στρατιωτικής στρατηγικής, προς υλοποίηση των πολιτικών σκοπών που τίθενται από την υψηλή στρατηγική του κράτους. Η συνοχή και το φρόνημα του έθνους, αλλά και η αποτελεσματικότητα της εθνικής στρατηγικής, έχουν ως προαπαιτούμενο την ύπαρξη συνοχής και απόλυτης συνεργασίας στα ανώτατα επίπεδα της ηγεσίας του. Στην πολιτική ανήκει η εξουσία της κήρυξης πολέμου αλλά και της σύναψης ειρήνης. Στο πλαίσιο αυτό η πολιτική οφείλει να ορίζει τους σκοπούς του πολέμου και κατόπιν να αφήνει την επίτευξή τους στους στρατιωτικούς.

Εύχομαι το βιβλίο του Ανδρέα Πενταρά να αποτελέσει το έναυσμα μιας δημόσιας συζήτησης στην Κύπρο για τα θέματα που αναλύονται σ’ αυτό και να συμβάλει στην ανάπτυξη πολιτικών και στρατηγικών προς την κατεύθυνση της λήψης κατάλληλων και αποτελεσματικών αποφάσεων. Πρέπει, επιτέλους ο Ελληνισμός να πάψει να μιλάει για λανθασμένες επιλογές και για χαμένες πατρίδες.