Η Λιβύη μετά τις κάλπες

Συνθήκες χάους και κατακερματισμού απειλούν τη χώρα

«Ορόσημο στην εκπληκτική μετάβαση προς τη Δημοκρατία» χαρακτήρισε ο Μπαράκ Ομπάμα τις εκλογές για την ανάδειξη Λιβυκής Εθνοσυνέλευσης, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο, 7 Ιουλίου. Ο διεθνής Τύπος χαιρέτισε τις πρώτες «δημοκρατικές» εκλογές ύστερα από 42 χρόνια καθεστώτος Καντάφι και εννέα μήνες μετά την απερίγραπτης βαρβαρότητας δολοφονία του συνταγματάρχη. Πρόσθετη αιτία ικανοποίησης: σε αντίθεση με τις γειτονικές Αίγυπτο και Τυνησία, όπου υπερίσχυσαν στις κάλπες οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, πρώτη δύναμη στη Λιβύη αναδείχθηκε η «κεντρώα» και κοσμική Συμμαχία Εθνικών Δυνάμεων, υπό τον Μαχμούντ Τζιμπρίλ. Με σπουδές στις ΗΠΑ, ο Τζιμπρίλ διετέλεσε υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Λιβύης στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, προνομιακός συνομιλητής των Σαρκοζί, Κάμερον και Ομπάμα.

Πολλοί λόγοι υπαγορεύουν σκεπτικισμό. Πρώτα απ’ όλα, οι εκλογές διεξήχθησαν από μια αδύναμη, μεταβατική κυβέρνηση, υπό την κηδεμονία της αποστολής του ΟΗΕ στη Λιβύη (UNSMIL). Επικεφαλής της τελευταίας είναι ο Βρετανός διπλωμάτης Ιαν Μάρτιν, με προϋπηρεσία στη Βοσνία, μια άλλη χώρα που έγινε αντικείμενο «ανθρωπιστικής» επέμβασης του ΝΑΤΟ, για να γίνει στη συνέχεια κατακερματισμένο προτεκτοράτο του ΟΗΕ. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς για ισότιμη αναμέτρηση κομμάτων. Οι ισχυρές πλάτες του Τζιμπρίλ του επέτρεψαν να δημιουργήσει ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο πανεθνικής εμβέλειας και να ανοίξει πολυτελή γραφεία με στρατιές έμμισθων στελεχών.

Αλλαξε στρατόπεδο

Τα δημοκρατικά εύσημα των νικητών είναι αμφιλεγόμενα. Ο Τζιμπρίλ υπήρξε υπουργός Οικονομικών επί Μουαμάρ Καντάφι και στενός φίλος του γιου του, Σαΐφ αλ Ισλάμ. Με αυτές τις ιδιότητες, επεξεργάστηκε το «Πρόγραμμα για τη Λιβύη του Αύριο», που άνοιξε τον δρόμο για την εκποίηση στρατηγικής σημασίας κρατικών επιχειρήσεων στο ξένο κεφάλαιο, την εποχή που οι Καντάφι πατήρ και υιός ήταν αξιοσέβαστοι εταίροι του Μπλερ, του Σαρκοζί και του Μπερλουσκόνι. Η μεταστροφή του Τζιμπρίλ άρχισε μόνο από τη στιγμή που ο Καντάφι είχε χάσει τη μισή Λιβύη και βομβαρδιζόταν στην άλλη μισή από το ΝΑΤΟ.

Το κυριότερο, η όποια αυριανή κυβέρνηση θα δυσκολευτεί πάρα πολύ να αποσπάσει την πραγματική εξουσία από αυτούς που την έχουν στην πράξη σφετεριστεί: τους επικεφαλής των πολυάριθμων παραστρατιωτικών ομάδων, που σχηματίστηκαν μέσα στη φωτιά του εμφυλίου πολέμου και δεν εννοούν να καταθέσουν τα όπλα. Κάθε συνοικία, κωμόπολη και περιοχή βρίσκεται στην πράξη υπό τον έλεγχο του δικού της οπλαρχηγού. Οι βεντέτες μεταξύ κανταφικών και αντι-κανταφικών και οι εκκαθαρίσεις λογαριασμών μεταξύ φυλών βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.

Η γαλλική Le Monde Diplomatique αποκαλύπτει τη στενή διαπλοκή των παραστρατιωτικών ομάδων με κυκλώματα λαθραίας διακίνησης ανθρώπων και εμπορευμάτων, σε σημείο που η αποδιοργανωμένη οικονομία της χώρας να κινείται σε μεγάλο βαθμό με όρους μαφίας. Μοναδική, αν και αναμενόμενη εξαίρεση συνιστά ο τομέας του πετρελαίου. Την «απελευθέρωση» της Λιβύης ακολούθησε η επιστροφή των ξένων πολυεθνικών εταιρειών, όπως η ιταλική ΕΝΙ, η γαλλική Total, η γερμανική Wintershall, η ισπανική Repsol και οι αμερικανικές Exxon και Marathon Oil.

Τελευταίος στη σειρά, αλλά όχι και σε σημασία παράγοντας αβεβαιότητας είναι ο κίνδυνος διάσπασης της χώρας. Προπύργιο της επανάστασης εναντίον του Καντάφι και βασική πετρελαιοπαραγωγός περιοχή της Λιβύης, η ανατολική επαρχία της Κυρηναϊκής, με πρωτεύουσα τη Βεγγάζη, αισθάνεται «ριγμένη» έναντι της Τριπολιτάνιας, καθώς εκλέγει μόλις 60 αντιπροσώπους έναντι 102. Πρόσφατα, φυλετικοί και στρατιωτικοί ηγέτες της Κυρηναϊκής κήρυξαν την περιοχή ημιαυτόνομο κράτος, αξιώνοντας να κατοχυρωθεί η ομοσπονδιακή αρχή στο νέο Σύνταγμα. Τη μέρα των εκλογών, έκλεισαν τα τρία λιμάνια της Κυρηναϊκής που μεταφέρουν πετρέλαιο στην Τρίπολη, ενώ σημειώθηκε επιδρομή εναντίον της κεντρικής εφορευτικής επιτροπής στη Βεγγάζη. Ολα δείχνουν ότι τα χειρότερα έπονται...