Στο χείλος ενός νέου εμφύλιου ο Λίβανος

Η συριακή κρίση διαχέεται ύστερα από τη δολοφονία του Αλ Χασάν

Reuters, A.P.

Μετά την Τουρκία, ο Λίβανος. Εδώ και μία εβδομάδα, η συριακή κρίση έχει μεταφερθεί στους δρόμους της Βηρυτού και της Τρίπολης, ξυπνώντας τις εφιαλτικές αναμνήσεις από τον παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο που συγκλόνισε τη χώρα των κέδρων από το 1975 ώς το 1990.

Τουλάχιστον 12 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 65 τραυματίστηκαν στις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ σιιτών και σουνιτών, υποστηρικτών και αντιπάλων του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ, θέτοντας σε δεινή δοκιμασία το εύθραυστο αμάλγαμα διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων και εθνοτήτων. Ρόλο πυροκροτητή έπαιξε η δολοφονία του ταξίαρχου Ουίσαμ αλ Χασάν, με βομβιστική επίθεση σε χριστιανική περιοχή της Βηρυτού, την Παρασκευή, 19 Οκτωβρίου.

Ανώτατο στέλεχος των υπηρεσιών ασφαλείας, ο Χασάν υπήρξε πολιτικός αντίπαλος του Ασαντ και σύμμαχος του Σαάντ Χαρίρι, ηγέτη της λιβανέζικης αντιπολίτευσης και υποστηρικτή των Σύρων αντικαθεστωτικών. Σε χρόνο μηδέν, ο σουνίτης Χαρίρι έσπευσε να ενοχοποιήσει τη Δαμασκό και την ισχυρή σιιτική οργάνωση του Λιβάνου Χεζμπολάχ, πολιτικό σύμμαχο του καθεστώτος Ασαντ.

Ενοπλες παραστρατιωτικές ομάδες σουνιτών κατέβηκαν στους δρόμους ζητώντας την παραίτηση του πρωθυπουργού Νατζίμπ Μικάτι και της «κυβέρνησης δολοφόνων», στην οποία βαρύνοντα ρόλο διαδραματίζει η Χεζμπολάχ.

Προς την εκδοχή της λιβανέζικης αντιπολίτευσης έμοιαζε να κλίνει η εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, Κάθριν Αστον, δηλώνοντας, την περασμένη Τρίτη, από τη Βηρυτό ότι «υπάρχουν δυνάμεις που προσπαθούν να στρέψουν την προσοχή από την κρίση στην περιοχή (διάβαζε Συρία) προκαλώντας προβλήματα στον Λίβανο».

Πιο επιφυλακτική, η εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Βικτόρια Νούλαντ, έκανε λόγο για «εσωτερική υπόθεση του Λιβάνου». Εγινε γνωστό, όμως, ότι η Αμερικανίδα πρεσβευτής στον Λίβανο άρχιζε κατ’ ιδίαν συναντήσεις με πολιτικούς ηγέτες της χώρας για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, ενώ ομάδα του FBI κατευθυνόταν στη Βηρυτό για να συμμετάσχει στις έρευνες γύρω από τη δολοφονία του Χασάν.

Γεγονός είναι ότι τόσο η Συρία όσο και η Χεζμπολάχ έσπευσαν να καταδικάσουν από την πρώτη στιγμή τη δολοφονία, ενώ η σιιτική οργάνωση του Χασάν Νασράλα απείχε επιμελώς από τις ένοπλες συγκρούσεις των τελευταίων ημερών. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου σαφές τι όφελος θα μπορούσε να προσδοκούν οι δύο πλευρές από τη δολοφονία του ταξίαρχου Χασάν, ειδικά σε αυτήν τη συγκυρία.

Η Δαμασκός πλήρωσε πάρα πολύ ακριβά τη δολοφονία του σουνίτη πρώην πρωθυπουργού του Λιβάνου Ραφίκ Χαρίρι (πατέρα του σημερινού αρχηγού της αντιπολίτευσης), τον Φεβρουάριο του 2005. Αν και οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης για συριακό δάκτυλο δεν απεδείχθησαν, παρά τη διεξαγωγή διεθνούς έρευνας, ο πολιτικός σάλος που προκλήθηκε στον Λίβανο και οι ασφυκτικές διεθνείς πιέσεις ανάγκασαν το καθεστώς Ασαντ να αποσύρει τα συριακά στρατεύματα από τη χώρα, τερματίζοντας δεκαετίες συριακής «προστασίας».

Γιατί λοιπόν να διακινδυνεύσει ο πανταχόθεν βαλλόμενος Ασαντ να καεί για δεύτερη φορά, με μόνο αντάλλαγμα την εξάλειψη ενός από τους πάμπολλους (και όχι από τους ισχυρότερους) αντιπάλους του;

Οσο για τη Χεζμπολάχ, το ερώτημα που εύλογα τίθεται είναι γιατί θα ήταν διατεθειμένη να διακινδυνεύσει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει στην πολιτική ζωή του Λιβάνου ύστερα από τον επιτυχή, για την οργάνωση, πόλεμο με το Ισραήλ, το 2006, και τον σχηματισμό κυβέρνησης στην οποία συμμετέχει σε κοινό μέτωπο με τους χριστιανούς του Μισέλ Αούν και τη λιβανέζικη Αριστερά;

Οπως και να έχουν τα πράγματα, οι μέρες της κυβέρνησης Μικάτι φαίνονται μετρημένες, με πιθανότερο ενδεχόμενο τον σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης εθνικής ενότητας, με συμμετοχή και της αντιπολίτευσης. Επί του παρόντος, το ενδιαφέρον εστιάζεται στους ανήσυχους δρόμους της Τρίπολης και της Βηρυτού. Η αποφασιστική παρέμβαση του στρατού, που πήρε στα χέρια του την υπόθεση της δημόσιας ασφάλειας, οδήγησε σε ύφεση των φατριαστικών συγκρούσεων και στη συμφωνία για εκεχειρία. Το σύνολο των πολιτικών παρατηρητών στη Βηρυτό, όμως, εκτιμά πως πρόκειται για εύθραυστη ανακωχή και ότι η τύχη του Λιβάνου θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις στη γειτονική Συρία.

Ο άνθρωπος με τα χίλια πρόσωπα

Ο δολοφονηθείς ταξίαρχος Χασάν εξόργισε τη Δαμασκό τον περασμένο Αύγουστο, όταν οι έρευνες της υπηρεσίας του οδήγησαν στην ταπεινωτική σύλληψη πρώην υπουργού του Λιβάνου και πολιτικού συμμάχου του Σύρου προέδρου Ασαντ. Νωρίτερα, είχε εξοργίσει τη Χεζμπολάχ, στελέχη της οποίας κρίθηκαν ύποπτοι από το Διεθνές Δικαστήριο για τη δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Ραφίκ Χαρίρι. Ωστόσο, στη δαιδαλώδη πολιτική ζωή του Λιβάνου, όπου πολλοί αξιωματούχοι αλλάζουν στρατόπεδο με την ευκολία που αλλάζουν πουκάμισο, τίποτα δεν θεωρείται βέβαιο.

Το 2005, μετά τη δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι, ο Χασάν εξαφανίστηκε μυστηριωδώς από το προσκήνιο, ενώ πολλοί διερωτήθηκαν γιατί αυτός, ο επικεφαλής της εσωτερικής ασφάλειας, απουσίαζε από την αυτοκινητοπομπή του πρώην πρωθυπουργού την ώρα της βομβιστικής επίθεσης. Το διεθνές δικαστήριο τον ανέκρινε και ο Χασάν δικαιολογήθηκε ισχυριζόμενος ότι εκείνη την ώρα έδινε εξετάσεις στο πανεπιστήμιο – άλλοθι που δεν έπεισε τους ανακριτές, σύμφωνα με άρθρο των New York Times.

Απόρρητα ντοκουμέντα που έφερε στο φως το WikiLeaks αποκαλύπτουν ότι ηγετικά στελέχη της λιβανέζικης αντιπολίτευσης δεν εμπιστεύονταν τον Χασάν. Ο τελευταίος είχε φροντίσει να εξισορροπήσει τις σχέσεις του με τη Χεζμπολάχ και τη Δαμασκό, την οποία επισκέφθηκε το 2010 για επίσημες συνομιλίες με τη συριακή ηγεσία. Μάλιστα, ο Χασάν έπαιξε επιτυχώς τον ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ της Χεζμπολάχ και της λιβανέζικης αντιπολίτευσης μετά την τελευταία, πριν από τη δολοφονία του, πολιτική κρίση. Αποτέλεσμα της συμβιβαστικής συμφωνίας ήταν να διατηρήσει η Χεζμπολάχ το δίκτυο επικοινωνιών –βασικό τμήμα του στρατιωτικού μηχανισμού της– και τον έλεγχο του αεροδρομίου της Βηρυτού.