Η Αίγυπτος πάλι μέσα στις φλόγες

Σύγκρουση του προέδρου Μόρσι με δικαστές – γενική εισαγγελία

The Economist

Οι επικριτές του μίλησαν για το αιγυπτιακό ανάλογο του εμπρησμού του Ράιχσταγκ, που έδωσε τη δυνατότητα στο Χίτλερ να συγκεντρώσει όλη την εξουσία. Οι οπαδοί του υποστήριξαν ότι ήταν μια αναγκαία, θαρραλέα και προσωρινή κίνηση, ώστε να ανακοπεί η πορεία της χώρας προς το χάος. Σε κάθε περίπτωση, ο πρόσφατα εκλεγείς πρόεδρος της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι πυροδότησε τη χειρότερη κρίση από την εξέγερση του Ιανουαρίου του 2011, που έθεσε τέλος σε έξι δεκαετίες στρατιωτικής δικτατορίας.

Σε μια προσπάθεια να τερματίσει την παράλυση του κράτους, που είχαν προκαλέσει οι πολιτικοί του αντίπαλοι, χάρισε στον εαυτό του υπερεξουσίες, με το προεδρικό διάταγμα της 22ας Νοεμβρίου – κίνηση που προκάλεσε βαθιά, επικίνδυνη πόλωση στην αιγυπτιακή κοινωνία.

Μετά την οριακή επικράτηση του Μόρσι στις προεδρικές εκλογές του Ιουνίου, δεν υπήρξε η παραμικρή βελτίωση στις συνθήκες ζωής. Αντίθετα, η Αίγυπτος γνώρισε αλλεπάλληλα μπλακ άουτ, εφιαλτική επιδείνωση του κυκλοφοριακού, διογκούμενους σωρούς σκουπιδιών και κύματα απεργιών στο Δημόσιο. Ο Μόρσι γνώρισε μια στιγμή δόξας τον Αύγουστο, όταν εξεδίωξε αιφνιδιαστικά την ηγεσία του στρατού που είχε διορίσει ο δικτάτορας Χόσνι Μουμπάρακ.

Ωστόσο, συνέχισε να βρίσκεται σε σύγκρουση με το «βαθύ κράτος» της Αιγύπτου – τη δικαστική εξουσία και τη γενική εισαγγελία.

Τον Ιούνιο, το ανώτατο συνταγματικό δικαστήριο, όπου εξακολουθούν να πλειοψηφούν άνθρωποι του καθεστώτος Μουμπάρακ, εξόργισε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, από τους οποίους προέρχεται ο Μόρσι, διαλύοντας την πρώτη, δημοκρατικά εκλεγμένη Βουλή, όπου πλειοψηφούσαν οι ισλαμιστές. Εχοντας επίσης διαλύσει την πρώτη Συντακτική Συνέλευση, που επεξεργαζόταν το νέο Σύνταγμα, οι δικαστές απειλούσαν τώρα να διαλύσουν και τη δεύτερη. Τον Οκτώβριο, ο Μόρσι υπέστη ταπείνωση καθώς οι δικαστές τον εμπόδισαν να απολύσει τον γενικό εισαγγελέα, επίσης διορισμένο από τον Μουμπάρακ, ο οποίος είχε επιτρέψει να γλιτώσουν χωρίς τιμωρία οι υπεύθυνοι για τη δολοφονία 800 πολιτών στη διάρκεια της επανάστασης του 2011.

Παρά τα εσωτερικά του προβλήματα, ο Μόρσι κέρδισε τον διεθνή έπαινο για την επιτυχή μεσολάβησή του μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, που τερμάτισε την αιματοχυσία με την ανακωχή της 21ης Νοεμβρίου.

Παλαιστίνιοι, Ισραηλινοί και Αμερικανοί χαιρέτισαν από κοινού τον πραγματισμό και τη σοβαρότητα του Αιγύπτιου προέδρου. Ισως αυτή η αναγνώρισή του στο εξωτερικό, μαζί με την υποστήριξή του από τον στρατό, να ώθησε τον Μόρσι στο επίμαχο προεδρικό διάταγμα, που του δίνει τη δυνατότητα να ασκεί απεριόριστη εκτελεστική εξουσία, πέρα από κάθε έλεγχο.

Ορισμένα σημεία του προεδρικού διατάγματος δεν μπορούν εύκολα να αμφισβητηθούν. Η διατήρηση της υπάρχουσας Συντακτικής Συνέλευσης για δύο ακόμη μήνες ήταν λογική απόφαση, αν και θα ήταν καλύτερα αν είχε συνοδευτεί με διεύρυνση της πολιτικής της αντιπροσωπευτικότητας. Το ίδιο ισχύει για τον διορισμό ενός νέου γενικού εισαγγελέα, ο οποίος δεν θα βαρύνεται από σχέσεις με το καθεστώς Μουμπάρακ. Δεν ισχύει ωστόσο το ίδιο για διατάξεις που αφαιρούν κάθε δυνατότητα ελέγχου των προεδρικών αποφάσεων από τη Δικαιοσύνη, μέχρις ότου υπάρξουν νέο Σύνταγμα και νέα Βουλή.

Μεγάλο μέρος του αιγυπτιακού λαού δεν πείσθηκε από τις διαβεβαιώσεις του προέδρου για τον προσωρινό χαρακτήρα των μέτρων. Τεράστια πλήθη διαδηλώνουν επί μία εβδομάδα στην πλατεία Ταχρίρ, ενώ ο όχλος λεηλάτησε γραφεία των Αδελφών Μουσουλμάνων σε πολλές πόλεις. «Αν μείνουμε σιωπηλοί, θα είμαστε απλώς σκλάβοι του νέου φαράω», έγραψε ο πλέον διάσημος, εν ζωή, συγγραφέας της Αιγύπτου, Αλαά Ασουάνι. Οι ηγέτες της πολυδιασπασμένης αντιπολίτευσης ενώθηκαν για πρώτη φορά σε κοινό μέτωπο.

Το διεφθαρμένο, απάνθρωπο βαθύ κράτος του παλιού καθεστώτος παραμένει ευρέως απωθητικό και η συμπάθεια για την προσπάθεια του Μόρσι να το διαλύσει είναι δεδομένη. Φαίνεται, όμως, ότι ο Αιγύπτιος πρόεδρος υπερέβη ανοήτως την εξουσία του και υπερεκτίμησε τη δημοτικότητά του.