Γυμναστικός Σύλλογος "Τα Ολύμπια" Λεμεσού, 1892 -2012

Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)

«Την Κυριακή, 2 Αυγούστου 1892, εγένετο εν τω Αναγνωστηρίω "Η Ισότης" συνέλευσις προς εκλογήν επιτροπής δια την ίδρυσιν Γυμναστικού Συλλόγου. Αφού εν ολίγοις εκ του προχείρου ο κ. Χρ. Σώζοντος Λοϊζου εξήγησεν οποίων αγαθών ήθελε είναι πρόξενος η σύστασις τοιούτου Συλλόγου εξελέγη πενταμελής επιτροπή συγκειμένη εκ των κ.κ. Αν. Θεμιστοκλέους, ως επιτίμου προέδρου, Χρ. Σώζοντος Λοϊζου, Ι. Κυριακίδου, Α. Πηλαβάκη, Η. Σκυριανίδου και Ν. Κλ. Λανίτου, κατά την σειράν της πλειοψηφίας, ήτις θα φροντίση περί την εξεύρεσιν των απαιτουμένων προς τον σκοπό αυτό.»

Αυτή ήταν η λιτή ανακοίνωση της γενεθλίου πράξης ίδρυσης του Γυμναστικού Συλλόγου «Τα Ολύμπια» (ΓΣΟ) Λεμεσού, του αρχαιοτέρου αθλητικού συλλόγου στην Κύπρο και του αρχαιοτέρου έξω από την ελλαδική επικράτεια καθώς επίσης και του δευτέρου αρχαιοτέρου στον Ελληνισμό, μετά τον Πανελλήνιο Γ.Σ. (1891). 

Προσφάτως το Κυπριακό Κέντρο Μελετών (ΚΥΚΕΜ) και ο ΓΣΟ διοργάνωσαν τιμητικό συνέδριο για τα 120χρονα της ιστορίας του συλλόγου, μέσα στο πλαίσιο του οποίου παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά ιστορικά γεγονότα που εντυπωσιάζουν και συγκινούν ακόμη και σήμερα. Η συμμετοχή του ΓΣΟ στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, η κατάκτηση του πρώτου χρυσού μεταλλίου στους Ολυμπιακούς της Αθήνας το 1896 από τον αθλητή του ΓΣΟ Ιωάννη Φραγκούδη, η διοργάνωση των πρώτων Πανελληνίων Αγώνων από το ΓΣΟ στη Λεμεσό το 1925, η σεμνή επιστολή που απέστειλε ο αείμνηστος μαραθωνοδρόμος Στέλιος Κυριακίδης, το 1936, προς τη Λέσχη «Ένωση- Ισότης» για να λάβει χρηματική βοήθεια προς το σκοπό της συμμετοχής του σε διεθνείς αγώνες, η συμμετοχή της πρώτης Ελληνίδας πρωτοπόρου αθλήτριας, της Δομνίτσας Λανίτου του ΓΣΟ, στους Ολυμπιακούς του 1936, μέχρι και τις νεώτερες επιτυχίες της Μαρούλλας Λάμπρου και του Κυριάκου Ιωάννου, ήταν μερικά από τα γεγονότα που είχε την ευκαιρία το κοινό να ακούσει από τους ομιλητές του συνεδρίου.

Η δράση του ΓΣΟ, όπως και των άλλων γυμναστικών συλλόγων, στα χρόνια της βρετανικής αποικιοκρατίας, έπαιξε σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην ανάπτυξη του ελληνικού αθλητισμού στην Κύπρο αλλά πρωτίστως στον πολιτικό τομέα. Μπορεί ο ΓΣΟ να ιδρύθηκε μέσα στο διάχυτο κλίμα που επικρατούσε τότε στην Αθήνα για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων στη σύγχρονη εποχή, κλίμα το οποίο μετέφεραν στη Λεμεσό δύο εκ των ιδρυτών του Συλλόγου που σπούδαζαν τότε στη μητροπολιτική πρωτεύουσα, οι Νικόλαος Κλ. Λανίτης και Χριστόδουλος Σώζος, όμως η ίδρυση του Συλλόγου εντάσσεται στο υπό ανάπτυξη τότε ενωτικό κίνημα όπου οι θεσμικές δραστηριότητες, έστω και αθλητικές, έπρεπε να υπηρετούν το σκοπό της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.    

Χαρακτηριστικό αυτής της πραγματικότητας είναι το απόσπασμα από την προκήρυξη για τους πρώτους παγκύπριους αγώνες που διοργάνωσε ο ΓΣΟ στης Λεμεσό το 1896: «Εις ευγενείς αγώνας καλών υμάς ο Γυμναστικός Σύλλογος σκοπούντας να καταδείξωσιν, ότι αισθανόμεθα το φορτίον της προγονικής αρετής, ην συχνάκις προβάλλομεν ως τίτλον του εθνικού ημών μέλλοντος, και ότι κατανοούμεν, ότι αι αρεταί εκείναι, αίτινες υπήρξαν η βάσις του εθνικού μεγαλείου εις τους ευκλεείς χρόνους, του απωτάτου παρελθόντος, αύται είναι και σήμερον η κρηπίς, εφ' ης θ' αναστηλωθή εν τω μέλλοντι υπερήφανος η ελευθερία της πατρίδος. Καταφθάνει μέχρις ημών από των απωτάτων χρόνων η ηχώ ευγενών παροτρύνσεων,ουδ' είναι ανάγκη να λεχθώσι πολλά προς άνδρας γνωρίζοντας το μέγεθος των υποχρεώσεων ου μόνον προς το παρελθόν, αλλά και προς το μέλλον της πατρίδος». Άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι δεύτεροι Παγκύπριοι Αγώνες το 1897 ανεβλήθησαν αφού πολλοί αθλητές μετέβησαν να πολεμήσουν ως εθελοντές στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι η ίδρυση και ανάπτυξη των γυμναστικών συλλόγων στα πρώτα χρόνια της αποικιοκρατίας, η οποία διασυνδέοντας τον κλασικό αθλητισμό τόσο με την εθνική δράση καθώς επίσης και προβάλλοντάς τoν ως αναπόσπαστο μέρος του ελληνικού πολιτισμού, λειτούργησε ως έκφραση της ελληνικής ταυτότητας στην Κύπρο. Αυτό με τη σειρά του εξηγεί το ότι η Κύπρος είναι η μοναδική πρώην βρετανική αποικία στην οποία φεύγοντας οι αποικιοκράτες δεν μπόρεσαν να εμφυτεύσουν και να αφήσουν πίσω τους τα κλασικά βρετανικά ομαδικά αθλήματα, όπως το ράγκμπυ, το κρίκετ και το χόκεϋ.   

Το συνέδριο, εν κατακλείδι, κατέδειξε την ανάγκη να μελετηθεί συστηματικά η πλούσια αθλητική ιστορία της Κύπρου. Κι αν η ιστορία μέσα από την επιστημονική της έννοια αποσκοπεί στο να αναλύσει και να διατηρήσει στη μνήμη των μεταγενεστέρων τις αξιοσημείωτες πράξεις των ανθρώπων που έδωσαν ώθηση στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνία μέσα στο χρόνο, η ιστορία ενός αθλητικού συλλόγου, όπως ο ΓΣΟ, ειδικά στα χρόνια της αποικιοκρατίας, είναι γεμάτη με πράξεις που συντελέστηκαν από πνευματικούς ανθρώπους της Λεμεσού, όπως ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους, ο Ν.Κλ. Λανίτης και ο Χρ. Σώζος καθώς επίσης και από νέους ανθρώπους, αγνούς χωρίς καμία ιδιοτέλεια, όπως ο Στέλιος Κυριακίδης και η Δομνίτσα Λανίτου. Είναι μία ιστορία γεμάτη από ενθουσιασμούς και απογοητεύσεις, από προσπάθειες πάναγνες και ανυστερόβουλες, που διαπνέονται μόνο από αγωνιστική διάθεση, χωρίς ακόμη κάποια φιλοδοξία υστεροφημίας.