Σε κίνδυνο η γεωπολιτική σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής

Δρ. Ευάγγελος Βενέτης

Πέραν της στρατιωτικής και πολιτικής πλευράς του συριακού εμφυλίου, υπάρχει το διαρκώς ογκούμενο πρόβλημα των Συρίων προσφύγων. Στα δυόμισι χρόνια του εμφυλίου δύο εκατομμύρια άνθρωποι, και από τις δύο εμπόλεμες παρατάξεις, έχουν αφήσει τις εστίες τους προς αναζήτηση ασφάλειας εντός Συρίας, στις όμορες αυτής χώρες και πιο μακριά. Η ανθρωπιστική κρίση αφορά τόσο στη Συρία όσο και στις χώρες που φιλοξενούν τους πρόσφυγες. Οι αριθμοί είναι ιλιγγιώδεις. Πέρυσι οι Σύριοι πρόσφυγες εκτός Συρίας ανήλθαν σε ένα εκατομμύριο ενώ το 2013 διπλασιάσθηκαν. Στο Λίβανο υπάρχουν 600.000, στην Ιορδανία 500.000, στην Τουρκία 400.000, στο Ιράκ 200.000, στην Αίγυπτο 100.000, στην Αλγερία 25.000, στην Ελλάδα 20.000 και στην Αρμενία 3.500. Πρόκειται για μετανάστευση ως αποτέλεσμα πολέμου, όμοια με αυτή των Παλαιστινίων μεταπολεμικά αλλά και των Αφγανών τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Στο Ιράκ η παρουσία Κούρδων προσφύγων από την Συρία, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη έξοδο τους αναμένεται να επηρεάσει το Κουρδικό ζήτημα επιταχύνοντας τις διαδικασίες χαλαρής σύνδεσης του συριακού με το ιρακινό Κουρδιστάν. Στην Ιορδανία και το Λίβανο η συνύπαρξη Σύριων και Παλαιστινίων προσφύγων αναμένεται να προκαλέσει κοινωνική και πολιτική ασφυξία στο Αμμάν το οποίο ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα με τους Σουνίτες Ουαχαβίτες. Για την Τουρκία οι πρόσφυγες είναι διαχειρίσιμοι και αποτελούν χαρτί γεωπολιτικής επιρροής στην Συρία εφόσον παραμείνουν στην τουρκο-συριακή μεθόριο με προοπτική επανόδου. Η υποδοχή και εγκατάσταση από το αρμενικό κράτος μερικών εκατοντάδων Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και η πρόθεση της Αρμενίας να κατασκευάσει 200 οικίες καθώς και δρόμους που θα συνδέουν το κατεχόμενο για το Αζερμπαϊτζάν Ναγκόρνο Καραμπάχ και τα παρακείμενα αζερικά εδάφη έχει προκαλέσει την άμεση αρνητική αντίδραση του Μπακού. Το Μπακού εκλαμβάνει την εν λόγω πράξη ως παραβίαση του σχετικού ψηφίσματος του ΟΗΕ στo Ναγκόρνο Καραμπάχ, των Συμβάσεων της Γενεύης καθώς και των αρχών και κανόνων που διέπουν το διεθνές δίκαιο. Σύμφωνα με το Μπακού, η εν λόγω κίνηση εκφράζει την πρόθεση του Ερεβάν να συνδυάσει την ανθρωπιστική καταστροφή στη Συρία με την ενίσχυση της κατοχής αζερικών εδαφών. Η εγκατάσταση Αρμενίων προσφύγων από την Συρία στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι πιθανόν να επιδεινώσει τις συνθήκες γεωπολιτικής ασφάλειας στην περιοχή και παραπέρα. Προφανώς η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα η οποία καλείται να σηκώσει το βάρος της φιλοξενίας τόσων, μουσουλμάνων κυρίως, Σύριων μεταναστών. Ο μεγάλος για τα δεδομένα της Ελλάδας αριθμός σχετίζεται με το γεγονός ότι οι Σύριοι πρόσφυγες κινούνται με ευκολία στην τουρκική επικράτεια και είναι σε θέση να φθάσουν στην ελληνοτουρκική μεθόριο γρήγορα και ανεμπόδιστα. Παράλληλα η ελληνική πολιτεία χρειάζεται να επικεντρώσει την προσοχή της και στο ζήτημα της ασφάλειας των Ελληνόφωνων της Συρίας είτε Χριστιανών είτε των λεγόμενων «Τουρκοκρητικών», οι οποίοι αποτελούν δυσαναπλήρωτο πολιτιστικό κεφάλαιο και δεσμό μεταξύ της Ελλάδας και της Συρίας. Η δυναμική της μετανάστευσης της Συρίας είναι αυξητική. Η παρατεταμένη διάρκεια του συριακού εμφυλίου και το μη ορατό τέλος του στο εγγύς μέλλον καθιστούν την ανθρωπιστική κρίση των προσφύγων μείζον πρόβλημα κοινωνικής και γεωπολιτικής ασφάλειας όχι μόνο στη Συρία αλλά και την ευρύτερη περιοχή, καθιστώντας ζητούμενο την πιστή εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προς όφελος των προσφύγων. Απαραίτητος και άμεσος είναι ο σχεδιασμός και η προετοιμασία όλων των κρατών, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, σε εθνικό και διακρατικό περιφερειακό επίπεδο για την αντιμετώπιση του προβλήματος.