Mηχανισμός παγκόσμιων παρακολουθήσεων

Της Ευρυδικης Μπερση

«Δυστυχώς», είπε την Τετάρτη ο Τζέιμς Κλάπερ, «έρχονται κι άλλα». Ο διευθυντής των 17 αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών απευθυνόταν σε εκπροσώπους εταιρειών που ευημερούν μετέχοντας στην οικοδόμηση του γιγάντιου μηχανισμού παγκόσμιων παρακολουθήσεων της NSA. Τα «άλλα», στα οποία αναφερόταν, είναι τα δεκάδες χιλιάδες εναπομείναντα αρχεία των υπηρεσιών πληροφοριών που δίνει σταδιακά στη δημοσιότητα ο Εντουαρντ Σνόουντεν.

Επειτα από τρεις μήνες συνεχών αποκαλύψεων για το μέγεθος, τη διεισδυτικότητα και τις ανίερες συμμαχίες των υπηρεσιών πληροφοριών, η κοινή γνώμη έχει ακόμη πολλά να μάθει. Αυτό έγραψαν οι δύο πρωτοπόροι γερουσιαστές Γουάιντεν και Γιούνταλ σχολιάζοντας τη δημοσίευση 1.800 σελίδων μυστικών αποφάσεων του δικαστηρίου FISA, στις αρχές της εβδομάδας. Οι αμερικανικές υπηρεσίες αποχαρακτήρισαν τα συγκεκριμένα έγγραφα, μόνο αφότου η κοινή γνώμη κατάλαβε, χάρη στον Σνόουντεν, τι σημαίνουν για μια δημοκρατική χώρα οι έννοιες μυστικό δικαστήριο και απόρρητη νομολογία.

«Οταν η εκτελεστική εξουσία αναγνώρισε τον περασμένο μήνα ότι οι κανόνες που προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα των Αμερικανών παραβιάζονται κάθε χρόνο χιλιάδες φορές, είπαμε ότι η επιβεβαίωση αυτή ήταν “η κορυφή ενός μεγάλου παγόβουνου”. Με τα έγγραφα που αποχαρακτηρίσθηκαν σήμερα, οι πολίτες μαθαίνουν περισσότερα για το μέγεθος και το σχήμα αυτού του παγόβουνου (...) Ομως, σημαντικές πληροφορίες, ειδικά για τις παραβιάσεις που σχετίζονται με το πρόγραμμα μαζικής συλλογής e-mail, παραμένουν απόρρητες» έγραψαν οι δύο γερουσιαστές.

Νέα ερωτήματα

Κάθε νέα αποκάλυψη γεννά νέα ερωτήματα. Οταν την Τετάρτη η Guardian έδωσε στη δημοσιότητα το μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα στη ΝSA και την ισραηλινή ISNU, ο κόσμος πληροφορήθηκε ότι οι ΗΠΑ παρέχουν μαζικά, σε ανεπεξέργαστη μορφή, στο Ισραήλ πληροφορίες που συλλέγουν με όλα τα μέσα. Εμαθε, επίσης, ότι στις πληροφορίες αυτές περιέχονται και προσωπικά δεδομένα Αμερικανών πολιτών (τα οποία το Ισραήλ επιτρέπεται να διατηρήσει για μέγιστο διάστημα ενός έτους), ακόμη και προσωπικά δεδομένα Αμερικανών αξιωματούχων (τα οποία ζητείται από το Ισραήλ να καταστρέψει). Είναι άγνωστο όμως τι αφορούν τα δεδομένα αυτά. Υποκλοπές από το Ιράκ και τη Συρία; Υποκλοπές από την ευρύτερη Μέση Ανατολή; Υποκλοπές όλων όσοι ενδιαφέρουν το Ισραήλ ανά τον κόσμο;

Παρομοίως, όταν τη Δευτέρα οι New York Times σε συνεργασία με την Guardian και την ιστοσελίδα Pro Publica αποκάλυψαν ότι η NSA βρίσκει πολλαπλούς τρόπους για να σπάσει την κρυπτογραφία στο Ιντερνετ, οι απορίες ήταν περισσότερες από τις απαντήσεις. Τι ακριβώς σημαίνει η αποκάλυψη του Spiegel ότι η ΝSA «έχει πρόσβαση στα τηλέφωνα android, τα iPhones και τα ΒlackΒerry»; Πόσο αποτελεσματικές είναι οι «κερκόπορτες» που έχει ενσωματώσει η ΝSA στα δημοφιλή στάνταρντ κρυπτογραφίας και ποιες συσκευές κρυπτογραφίας που πωλούνται στο εμπόριο περιέχουν το «τσιπάκι-ρουφιάνο», που έχουν κατασκευάσει οι αμερικανικές υπηρεσίες;

Σύμφωνα με τον Σνόουντεν, η ΝSA έχει διεισδύσει στα εικονικά ιδιωτικά δίκτυα (VPNs) με τα οποία εταιρείες συνδέουν, υποτίθεται με ασφάλεια, υπολογιστές σε διαφορετικά μέρη, ενώ έχει πλαστογραφήσει πιστοποιητικά αυθεντικότητας ιστοσελίδων ώστε να πραγματοποιεί επιθέσεις «man-in-the-middle», στις οποίες υποδύεται, π.χ. την Google,οδηγώντας ανυποψίαστους χρήστες να παραδώσουν αυτοβούλως ευαίσθητα δεδομένα. Θύμα μιας τέτοιας επίθεσης φέρεται να έπεσε η βραζιλιάνικη κρατική εταιρεία πετρελαίων Petrobras, σε μια υπόθεση την οποία η πρόεδρος της χώρας Ντίλμα Ρούσεφ χαρακτήρισε «βιομηχανική κατασκοπεία».

Η Βραζιλία επιχειρεί να προβάλει κάποια στοιχειώδη αντίσταση στις παρακολουθήσεις ζητώντας από αμερικανικές εταιρείες, όπως η Facebook και η Google, να κατασκευάσουν κέντρα επεξεργασίας δεδομένων σε βραζιλιάνικο έδαφος, ώστε αυτά να διέπονται από τη βραζιλιάνικη νομοθεσία. Η Γερμανία επιχείρησε να δείξει τη δυσαρέσκειά της για την αποκάλυψη ότι η NSA έχει εγκαταστήσει κεραίες παρακολούθησης σε 80 πρεσβείες και προξενεία ανά τον κόσμο (πρόγραμμα «special collection service») στέλνοντας ελικόπτερο σε αναγνωριστική πτήση 60 μέτρα πάνω από το αμερικανικό γενικό προξενείο της Φρανκφούρτης.

Στο εσωτερικό των ΗΠΑ τουλάχιστον οκτώ προτάσεις νόμου έχουν κατατεθεί στο Κογκρέσο, με στόχο να περιοριστεί η μαζική συλλογή πάσης φύσεως δεδομένων από την NSA.

Παράλληλα, ο Αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα προήδρευσε της πρώτης συνεδρίασης της επιτροπής, την οποία ίδρυσε προκειμένου να εξετάσει σε βάθος το θέμα των παρακολουθήσεων. Συμμετέχων στις συζητήσεις, όμως, είπε στην εφημερίδα Guardian ότι η επιτροπή δεν ασχολήθηκε με την προστασία των ευαίσθητων δεδομένων των απλών Αμερικανών πολιτών, ούτε φυσικά με την προστασία των δεδομένων των πολιτών όλου του υπόλοιπου κόσμου (όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη, πλην Αμερικανών, θεωρούνται θεμιτοί στόχοι). Αυτό που απασχόλησε την επιτροπή ήταν η δυσπιστία με την οποία ο υπόλοιπος κόσμος αντιμετωπίζει πλέον τις αμερικανικές εταιρείες. «Οι εταιρείες», είπε ο διευθυντής του Open Technology Institute Σάτσα Μέινραθ, «ανησυχούσαν ότι θα ζημιωθούν οικονομικά».