Έξυπνη Ισχύς για την Μέση Ανατολή

Του Μιχάλη Παπαθεράποντος

Με την ανάληψη των καθηκόντων της η κ. Χίλλαρι Κλίντον προτίθεται να αναλάβει μία νέα στρατηγική στην Μέση Ανατολή, η οποία θα βασίζεται σε ‘έξυπνη ισχύ’ (Smart Power). Η στρατηγική αυτή υπονοεί μία ενδιάμεση στάση στην χρησιμοποίηση διπλωματικών και στρατιωτικών μέσων. Δηλαδή, θα δίνεται προτεραιότητα στην διπλωματία και την χρησιμοποίηση ειρηνικών μέσων σε διεθνή ζητήματα. Η επίλυση των προβλημάτων με στρατιωτικά μέσα θα είναι η τελευταία λύση και όταν κρίνεται απολύτως απαραίτητο. Με βάση την ορολογία των διεθνών σχέσεων, τα διπλωματικά μέσα, οι συνεργασίες και η δύναμη των ιδεών συνθέτουν ανάμεσα σε άλλα, την ήπια ισχύ. Από την άλλη πλευρά, τα στρατιωτικά μέσα και η δύναμη της επιβολής αποτελούν τη βάση της σκληρής ισχύος ενός κράτους. Η στρατηγική της έξυπνης ισχύς πρόκειται να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος την νέας εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η κεντρική ιδέα είναι ενώ δίνεται έμφαση στη χρησιμοποίηση της διπλωματίας, δεν αποκλείεται η χρησιμοποίηση των στρατιωτικών μέσων. Τα στρατιωτικά προβλήματα που αντιμετώπισαν στο Ιράκ, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση αναγκάζουν τις ΗΠΑ να υιοθετήσουν μία πιο ορθολογιστική διεθνή πολιτική. Αξίζει να σημειωθεί ότι η οικονομία, που και αυτή είναι σήμερα ένα κεφάλαιο πονοκέφαλος για τις ΗΠΑ, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της στρατιωτικής δύναμης ενός κράτους.  

Η Νέα Στρατηγική
Η αναφορά για μεγαλύτερη χρησιμοποίηση διπλωματικών μέσων στην εξωτερική πολιτική έγινε στην επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της Γερουσίας κατά την παρουσίαση και υπερψήφιση της Χίλλαρυ Κλίντον ως επικεφαλής του State Department. Αυτή η νέα στρατηγική θα εφαρμοστεί ευρύτερα στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στις διαφορές που υπάρχουν με το Ιράν και στο Παλαιστινιακό. Προφανώς, δείχνει ότι η εξωτερική πολιτική θα επιφέρει μία ανανεωμένη παγκόσμια πρωτοκαθεδρία με περισσότερη διακριτικότητα στις διεθνείς σχέσεις. Ο παρεμβατισμός θα είναι περιορισμένος, τουλάχιστον θεωρητικά, και οι πιέσεις στις διεθνείς σχέσεις θα γίνονται μέσω της διπλωματικής οδού. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα διεκδικούν επίμονα τα συμφέροντα τους στις διεθνείς σχέσεις. Το πλέον πιθανό είναι ότι θα χρησιμοποιούν πιο ήπια μέσα και θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για δημιουργία συμμαχιών, και συνεταιρισμών. Με αυτή τη λογική δεν θα ενεργούν μονομερώς, εκτός και εάν το θεωρήσουν άκρως απαραίτητο, αλλά θα δίνεται μεγαλύτερος ρόλος και δικαιώματα σε στρατηγικούς εταίρους. Έτσι, αναμένεται ότι οι εταίροι, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία και το Ισραήλ θα έχουν μεγαλύτερο ρόλο στις διεθνής σχέσεις, ως αντιπρόσωποι των ΗΠΑ. Καταλυτικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν οι δυσκολίες που αντιμετωπίστηκαν στο Ιράκ που είχε ως αποτέλεσμα την εκπόνηση σχετικής μελέτης μέσω μίας επιτροπής του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (www.csis.org). Η επιτροπή τέθηκε υπό την προεδρία του Richard Armitage και του Joseph Nye, που δημοσίευσε μελέτη με σκοπό την δημιουργία μίας νέας στρατηγικής των ΗΠΑ, όπου το αποτέλεσμα ήταν εκπόνηση της Έξυπνης Ισχύς. 
  
Η Θεωρεία στην Πράξη
Ο στρατηγός Πετρέους ήταν ο δημιουργός ενός εγχειριδίου για μία εναλλακτική στρατηγική στο Ιράκ που εφάρμοσε στην πράξη με επιτυχία. Το εγχειρίδιο αυτό εστίαζε την προσοχή του σε μονάδες καταστολής ανταρτών για την πάταξη της βίας στο Ιράκ. Έδωσε μεγαλύτερη σημασία στις ανάγκες και στην προστασία του τοπικού πληθυσμού, χρησιμοποιώντας λιγότερη στρατιωτική βία. Με βάση το εγχειρίδιο, ο στρατός πρέπει να λαμβάνει μεγαλύτερα υπόψη τον παράγοντα της κουλτούρας και να είναι περισσότερο ενήμερος για τις τοπικές πραγματικότητες και να μπορεί να γίνεται πιο προσαρμοστικός. Δηλαδή, εφάρμοσε την λογική της έξυπνης ισχύς, όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανθρωπιστική προσέγγιση, μέσω διπλωματίας και χρήση λιγότερης βίας, ακόμη και στον στρατιωτικό τομέα. Η βάση της στρατηγικής στο Ιράκ και της γενικότερης στρατηγικής που αναμένεται να ακολουθηθεί στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ βασίζεται στην θεωρεία των διεθνών σχέσεων της Αγγλικής σχολής. Η θεωρητική αυτή προσέγγιση βασίζεται στην ανάπτυξη διαφόρων παραδόσεων πολιτικής σκέψης. Ο στρατηγός Πετρέους δήλωσε ότι η αλήθεια βρίσκεται όχι σε μία μόνο παράδοση των διεθνών σχέσεων αλλά στον διάλογο μεταξύ τους. Η ίδια στρατηγική ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί και στο Αφγανιστάν, το οποίο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα εν εξέλιξη, αλλά με διαφορετικές τακτικές και με προσαρμογή στις τοπικές πραγματικότητες.