Είναι ο Ομπάμα, ένας νέος Λίνκολν;

Tων Henry Louis Gates και John Stauffer
New York Times 

Μέχρι την αντικατάσταση του από τον Τζον Φ. Κέννεντι, ο Αβραάμ Λίνκολν ήταν ένας από τους δύο λευκούς ο οποίος έχαιρε σχεδόν καθολικής εκτίμησης από τους μαύρους, ενώ την ίδια στιγμή ήταν δεύτερος σε δημοτικότητα μετά τον Χριστό. Κανένας όμως από τους διαδόχους στο Οβάλ Γραφείο δεν συγκρίνεται μαζί του σε τέτοιο βαθμό όπως ο Μπαράκ Ομπάμα.

Ίσως επειδή με την υπογραφή της ιστορικής διακήρυξης άρχισε η απελευθέρωση των σκλάβων οι οποίοι κατάγονταν από την ήπειρο στην οποία γεννήθηκε ο πατέρας του Ομπάμα, ίσως πάλι λόγω της γοητείας που ο Λίνκολν ασκεί στον νέο πρόεδρο. Πολλά έχουν γραφεί όσον αφορά τις απόψεις του Ομπάμα για τον Λίνκολν, ωστόσο δεν έχουν λεχθεί αρκετά ως προς το τι θα πίστευε ο Λίνκολν για τον Μπαράκ Ομπάμα Χουσέιν. Αν το μαρμάρινο άγαλμα του μπορούσε να προσλάβει σάρκα και οστά και να μιλήσει, όπως η Γαλάτεια, τι θα έλεγε αλήθεια εκείνος ο οποίος έχει καταγραφεί στην ιστορία ως ο απελευθερωτής των μαύρων, για τον πρώτο μαύρο διάδοχο του;

Ενδεχομένως η πρώτη του αντίδραση να ήταν η έκπληξη. Ο Λίνκολν ήταν ο άνθρωπος της εποχής του, και ενώ με πάθος αντιτίθετο στην σκλαβιά, λόγω ηθικών λόγων αλλά και επειδή καθιστούσε τον ανταγωνισμό έναντι των φτωχών λευκών άδικο – στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του διατηρούσε αναλλοίωτες και ατυχείς απόψεις για τις φυλετικές διακρίσεις. Η σχέση του με τους μαύρους ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη. Η κατάργηση της σκλαβιάς ήταν θεμελιώδες μέρος της ηθικής του, όχι όμως και η ισότητα. Οι απόψεις του για τους μαύρους ήταν διφορούμενες, ειδικά στο κατά πόσον ήταν, ή μπορούσαν να γίνουν ποτέ ίσοι με τους λευκούς.

Όπως για παράδειγμα στις 14 Αυγούστου του 1862, όταν προσκάλεσε πέντε μαύρους στο Λευκό Οίκο σε μια προσπάθεια να τους πείσει να γίνουν οι ιδρυτές του νέου κράτους του Παναμά, που θα αποτελείτο από εκείνους τους σκλάβους τους οποίους θα απελευθέρωνε. Ένα μήνα πριν η ιστορική διακήρυξη γίνει νόμος, εισηγήθηκε την τροποποίηση του συντάγματος, ώστε να χρηματοδοτηθούν οι μαύροι οι οποίοι θα μετανάστευαν στην Λιβηρία ή την Αιτή.

Στο λεξιλόγιο του Λίνκολν περιέχονταν αρκετές ατιμωτικές αναφορές για τους μαύρους, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που στις ομιλίες του χρησιμοποίησε την λέξη «Νέγρος». Πριν εκλεγεί το Λευκό Οίκο, ο Λίνκολν δεν είχε σχεδόν καμία σχέση με τον «Μεγάλο Απελευθερωτή», ίσως ο ορισμός ένας «αφυπνισμένος ρατσιστής» να του ταίριαζε καλύτερα.

Εκτός από τον κουρέα και τον υπηρέτη του, ο Λίνκολν δεν γνώριζε, όπως ο ίδιος έλεγε πριν αναλάβει την προεδρία, πολλούς «ιδιαίτερα ευφυείς» μαύρους. Η αλήθεια είναι ότι οι πετυχημένοι μαύροι ήταν άγνωστοι στον Λίνκολν, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μία πολιτεία στην οποία κυριαρχούσαν οι λευκοί άποικοι, και όραμα του ήταν μια Λευκή Αμερική. Από αυτή την σκοπιά, ενδεχομένως να αιφνιδιαζόταν ίσως και να τρομοκρατείτο από την εκλογή Ομπάμα. 

Ωστόσο, όντας πρόεδρος, οι συναντήσεις του με μαύρους ηγέτες ήταν πολύ περισσότερες από αυτές των προκατόχων του, αν και ποτέ δεν προσκάλεσε έστω και έναν σε επίσημο δείπνο. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι ο Λίνκολν ήταν σε θέση να αναγνωρίζει τους ξεχωριστούς ανθρώπους, ανεξαρτήτως φυλής. Το γεγονός ότι δεν ήταν ανιδιοτελής φίλος με τους Νέγρους, καθιστά τις αποφάσεις που έλαβε προς όφελος τους ακόμη πιο σημαντικές, έστω και αν αυτές υποκινούνταν από τις πραγματικότητες που είχε δημιουργήσει ο εμφύλιος. 

Ιδιαίτερη εντύπωση του είχε κάνει μάλιστα ο Φρέντερικ Ντάγκλας, ο οποίος μοιράζεται αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τον Μπαράκ Ομπάμα. Και οι δύο είχαν μαύρο και λευκό γονέα, δεν γεννήθηκαν στα πλούτη, είναι ταπεινοί, έγιναν διάσημοι, είναι μεταξύ των σπουδαιότερων συγγραφέων και ομιλητών της γενιάς τους, και αξιοποιούν στο μέγιστο την δύναμη των λέξεων.

Λίνκολν και Ντάγκλας ήταν ανορθόδοξοι σύμμαχοι. Ο Ντάγκλας αντιπροσώπευε την επικείμενη αλλαγή, ενώ ο Λίνκολν, όπως και ο Μπαράκ Ομπάμα, επέμενε στις πραγματικότητες και τις διακομματικές συνεργασίες. Αν και η εκλογή του Ομπάμα ενδεχομένως να ισοδυναμεί με πραγμάτωση των όσων πρέσβευε ο Ντάγκλας για την νέα περίοδο στις φυλετικές σχέσεις στην Αμερική, εντούτοις δεν σηματοδοτεί την ανάδειξη ενός νέου Ντάγκλας.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Λίνκολν, ιστορικά ομιλούντες, ήταν η πραγμάτωση των όσων πρέσβευε, λαμβανομένων υπόψιν των πραγματικοτήτων. Η περίφημη διακήρυξη προέκυψε λόγω ανάγκης (για να κερδίσουμε τον πόλεμο, είχε δηλώσει, χρειαζόμαστε ελεύθερους σκλάβους ώστε να μπορέσουν να κατανικήσουν τους πρώην αφέντες τους), και τίποτα λιγότερο. 

Ίσως εδώ να βρίσκεται ένα μάθημα για τον Ομπάμα. Αυτοί οι οποίοι προβάλλουν μεγάλες ιδέες και περιφρονούν τον συμβιβασμό, πολλές φορές περιέρχονται σε ανυποληψία. Αυτοί των οποίων οι πράξεις διέπονται από την αναγνώριση της πραγματικότητας, και από το ότι είναι πιο σημαντικό να αποφύγεις το χειρότερο παρά να επιδιώξεις το βέλτιστο, ενδεχομένως στο τέλος να υπηρετούν καλύτερα τις ιδέες τους.

Είναι λοιπόν ο Μπαράκ Ομπάμα ένας Αβραάμ Λίνκολν; Ελπίζουμε όχι. Oι μεγάλοι ηγέτες, όπως ο Αβραάμ Λίνκολν και Θεοντόρ Ρούσβελτ, αναδείχθηκαν σε περιόδους καταστροφικές για το έθνος. Ένας Λίνκολν εν καιρώ ειρήνης, δεν θα ήταν καθόλου Λίνκολν. Ας ελπίσουμε ότι ο Ομπάμα, παρόλα τα αξιοσημείωτα χαρίσματα του, δεν θα μεγαλουργήσει με τον τρόπο με τον οποίον μεγαλούργησε ο προκάτοχος του.