Power, Faith and Fantasy: America in the Middle East

Michael Oren
Power, Faith and Fantasy: America in the Middle East
W.W. Norton, 2008


Του Robert Kagan
Washington Post Book Review

Συχνά ακούμε ότι οι Αμερικάνοι γνωρίζουν πολύ λίγα για άλλα έθνη. Ένα μεγαλύτερο όμως πρόβλημα από το προαναφερθέν είναι ότι γνωρίζουμε πολύ λίγα για τους εαυτούς μας, για την ιστορία και τον εθνικό μας χαρακτήρα. Ειδικά, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, φαίνεται πως όλοι μας έχουμε γεννηθεί μόλις χτες, αδαής ως προς τον τρόπο με τον οποίο σύγχρονες πολιτικές συμπεριφορές ταιριάζουν σε διαχρονικά ιστορικά πρότυπα. Οπότε όταν ένας ικανός ιστορικός όπως ο Μάικλ Όρεν φέρει το παρελθόν πίσω στη ζωή, αποκαλύπτοντας τόσο αυτό που έχει αλλάξει όσο και αυτό που έχει μείνει το ίδιο, αυτό αποτελεί μια αχτίδα φωτός σε ένα ουρανό γεμάτο σκοτάδι.

Σήμερα, ο συνήθης τρόπος αναφοράς στην οκταετία Μπους την θέλει να αποτελεί μια ριζοσπαστική αναχώρηση από την ούτω καλούμενη ρεαλιστική παράδοση των ΗΠΑ - η οποία θεωρείται γερά ριζωμένη στην επιδίωξη πραγματιστικών εθνικών συμφερόντων - και μια επιδίωξη μιας άνευ προηγουμένου πολιτικής αναδιαμόρφωσης της Μέσης Ανατολής. Συνάμα, λέγεται ότι αυτή η πολιτική Μπους θα ανατραπεί και οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στον παραδοσιακό δρόμο του ρεαλισμού. Τα προανανεφερθέντα δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά μια κακή ιστορία και μια κακή προφητεία. Αυτό μας παρουσιάζει ο Όρεν μέσα από το βιβλίο του «Power, Faith and Fantasy» το οποίο αποτελείται από εύμορφα γραμμένες ιστορίες για συγκεκριμένους Αμερικανούς που έζησαν κατά τους τελευταίους τέσσερις αιώνες και ανέπτυξαν σχέσεις με την Μέση Ανατολή.

Τρία είναι τα κύρια θέματα που αναδύονται μέσα από το έργο του: α) ότι από τους ιδρυτές (των ΗΠΑ) και εντεύθεν, οι Αμερικάνοι έχουν προσπαθήσει κατ’επανάληψη να μεταλλάξουν τους Αραβικούς και τους Μουσουλμανικούς λαούς - τόσο πολιτικά, όσο και πνευματικά – ώστε να αποδεχτούν φιλελεύθερες και χριστιανικές αρχές, β) ότι από το καιρό των Πουριτανών, πολλοί Αμερικάνοι χαρακτηρίζονται από την εμμονή παράδοσης της Παλαιστίνης στους Εβραίους, και γ) ότι από τον καιρό της αποικιοκρατίας έως και σήμερα, πολλοί (και πιθανόν οι περισσότεροι) Αμερικανοί θεωρούν το Ισλάμ ως μια βάρβαρη, βίαιη και δεσποτική θρησκεία. Το εάν αυτές οι αντιλήψεις ήταν και είναι ευφυείς ή βλακώδεις και εάν είναι βασισμένες στην πραγματικότητα ή την φαντασία, ο Όρεν μας δείχνει ότι ήταν διαχρονικά κυρίαρχα χαρακτηριστικά της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ ως προς την Μέση Ανατολή. Σχετικά με τον τρόπο αντίληψης του Ισλάμ τον 19ο αιώνα, ο Όρεν μας υποδεικνύει ότι η καχυποψία και η εχθρότητα έναντι του Ισλάμ (όχι πάντα άνευ συμβάντων εχθρικών προς την Αμερική που αποτέλεσαν τροφή για τις αντιλήψεις αυτές) είναι όσο παλιά είναι και το έθνος μας.  

Τον επόμενο αιώνα, Αμερικάνοι πολιτικοί, κατ’επανάληψη, ονειρευόντουσαν ότι θα μπορούσαν να ελευθερώσουν ένα λαό, που βάση της αντίληψης τους, έβριθε «δημοκρατικών φιλοδοξιών», όπως δήλωσε ένας εκπρόσωπος του Νιου Ντίαλ το 1943. Και η απάντηση που πήρε: «Εσείς οι Αμερικάνοι νομίζεται ότι μπορείτε να καταφέρετε τα πάντα...ότι τα λεφτά μπορούν να αγοράσουν τα πάντα. Αλλά δεν μπορείτε να κατακτήσετε τον Πανίσχυρο Θεό». Και τί μπορεί να πιστεύει ο Όρεν για το παρόν; Παρά τις κρίσεις των τελευταίων χρόνων, και του σημερινού πολέμου στο Ιράκ, προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν «να ακολουθούν τα παραδοσιακά πρότυπα ανάμειξης τους στην Μέση Ανατολή...προσπαθώντας για μια Pax Americana». Πολλοί, πιθανόν, να μην συμφωνούν αλλά έχουν να αντιμετωπίσουν την μακρά παράδοση μας που ο Όρεν έχει τόσο έντεχνα φωτίσει.