Russia against Napoleon

Dominic Lieven
Russia against Napoleon
Penguin, 2010

Του Jon Steele Gordon
The New York Times Book Review

«Ο πόλεμος», είπε κάποτε ο Thomas Hardy, «γράφει καλή ιστορία». Ποτέ στην παγκόσμια ιστορία ένας άνθρωπος που θεωρείτο στρατιωτική ιδιοφυΐα δεν υπέστη μια τόσο μεγάλη στρατιωτική καταστροφή. Στις 24 Ιούνη του 1812, ο Ναπολέων Βοναπάρτης, κυρίαρχος της ηπειρωτικής Ευρώπης, οδήγησε σχεδόν μισό εκατομμύριο άνδρες στα βάθη της Ρωσίας για να επιβληθεί του Τσάρου Αλεξάνδρου Ι. Κατώτεροι των περιστάσεων, οι Ρώσοι δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν στα ίσα τον στρατό του Ναπολέοντα. Αντ ' αυτού, ο Ρώσος διοικητής, Μιχαήλ Κουτούζωφ, σκαρφιζόταν τεχνάσματα για να αποφύγει όσο ήταν δυνατό τη μάχη σώμα με σώμα με τους στρατιώτες του Ναπολέοντα.



Η μοναδική μεγάλη μάχη που έγινε βρήκε τα δύο στρατόπεδα ισόπαλα, αφού ο Ναπολέων εγκατέλειψε τη θέση του διοικητή για λόγους που ποτέ δεν διευκρινίστηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό από τους ιστορικούς. Τελικά, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1812 η Μόσχα έπεσε στα χέρια του Ναπολέοντα, ο οποίος έκανε άνοιγμα για ειρήνη προς τον Αλέξανδρο Ι, σκεπτόμενος πως ο τσάρος δεν είχε άλλη επιλογή από το να διαπραγματευτεί.

Οι Ρώσοι καθυστερούσαν και δεν έδιναν απάντηση στον Ναπολέοντα, επιδιώκοντας έτσι να τον κρατήσουν στη Μόσχα όσο το δυνατό περισσότερο. Στις 19 Οκτωβρίου, με τον τσάρο ακόμα να αποφεύγει διπλωματικά να απαντήσει, τις προμήθειες τροφίμων να λιγοστεύουν με γρήγορους ρυθμούς και το τσουχτερό κρύο του ρωσικού χειμώνα να γονατίζει τους στρατιώτες τον ένα μετά τον άλλο, ο Ναπολέων δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποχωρήσει από τη χώρα. Ο άσχημος καιρός και οι ασθένειες κατάφεραν να εξοντώσουν τον πανίσχυρο στρατό του Ναπολέοντα, ο οποίος ξεκίνησε την εισβολή στη Ρωσία με 450 χιλιάδες άνδρες, αφού οι υπόλοιποι είτε σκοτώθηκαν, είτε επέστρεψαν στα σπίτια τους.

Ήταν μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία της Ρωσίας, την οποία οι νέες γενιές μαθαίνουν μέσα από έργα όπως το «1812» του Τσαϊκόφσκι. Οι άνθρωποι στον αγγλόφωνο κόσμο διδάχθηκαν τα γεγονότα αυτά αποκλειστικά από την αγγλική και γαλλική σκοπιά, ουδέποτε από την ρωσική. Οι Βρετανοί, όπως οι Γάλλοι, θεωρούσαν τη Ρωσία οπισθοδρομική χώρα.

Ο Lieven, καθηγητής ρωσικής ιστορίας στο London School of Economics είναι απόγονος Ρώσων στρατηγών που πολέμησαν κατά του Ναπολέοντα. Ο Lieven λοιπόν, μπορεί να πει κανείς, κάνει χάρη στους αγγλόφωνους αναγνώστες, δίνοντας τους την ευκαιρία να διαβάσουν και να μάθουν τη συγκεκριμένη ιστορία από τη σκοπιά των Ρώσων. Η αφήγηση του είναι πραγματικά αποκαλυπτική και δίνει μεγάλη έμφαση στα εξίσου ενδιαφέροντα και σημαντικά γεγονότα του 1813, όταν ο Αλέξανδρος Ι πολέμησε τον Ναπολέοντα στην Κεντρική Ευρώπη. Με διπλωματικούς χειρισμούς, ο τσάρος απέσπασε την Αυστρία από τη συμμαχία της με τον Ναπολέοντα. Ενάμιση χρόνο μετά που οι Γάλλοι στρατιώτες εισήλθαν στην Μόσχα με θριαμβευτικό τρόπο, Ρώσοι στρατιώτες βρέθηκαν έξω από τις πύλες του Παρισιού και ο Ναπολέων αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει τις μάχες ο Lieven είναι συναρπαστικός, αλλά και οι πραγματικότητες του πολέμου, όπως αυτές φαίνονται μέσα από το βιβλίο, σε έναν προ-βιομηχανικό κόσμο, προκαλούν εξίσου το ενδιαφέρον. Ένα παλιό στρατιωτικό ρητό λέει ότι «οι ερασιτέχνες μιλούν για στρατηγική, οι επαγγελματίες όμως κάνουν υπολογισμούς». Και οι υπολογισμοί για εφοδιασμό ενός τόσο μεγάλου στρατού, όσο του Ναπολέοντα για να κατακτήσει τη Ρωσία είναι αν μη τι άλλο εξωπραγματικοί.