Πως η Τουρκία κατασκεύασε μία συνωμοσία πραξικοπήματος

Των Pinar Dogan και Dani Rodrik
FOREIGN POLICY

Στις 22 Φεβρουαρίου, ο απόστρατος στρατηγός Τσετίν Ντογάν, συνελήφθη και φυλακίστηκε με την κατηγορία ότι ήταν ο εγκέφαλος συνωμοσίας με στόχο την ανατροπή της εκλεγείσας το 2002 συντηρητικής Ισλαμικής κυβέρνησης.

O ίδιος και δεκάδες άλλοι στρατιωτικοί – απόστρατοι και εν ενεργεία – αντιμετωπίζουν σοβαρότατες κατηγορίες, όπως ότι σχεδίαζαν να καταρρίψουν τουρκικό μαχητικό και να ανατινάξουν δύο τζαμιά κατά την προσευχή της Παρασκευής, για να αναγκάσουν την βουλή να κηρύξει στρατιωτικό νόμο. Η εξέλιξη είναι συνέχεια του κύματος συλλήψεων που άρχισαν το 2008 με στόχο εκατοντάδες απόστρατους στρατιωτικούς και τους δήθεν πολίτες συνεργάτες τους.

Για μας ωστόσο, η συγκεκριμένη σύλληψη μας αφορά ιδιαίτερα αφού είμαστε η κόρη και ο γαμπρός του Τσετίν Ντογάν. Παρακολουθώντας από κοντά την υπόθεση, και επικεντρωνόμενοι στις λεπτομέρειες, καταλήγουμε στο ότι το μέλλον της Τουρκικής δημοκρατίας είναι δυσοίωνο.


Ο στρατός έθεσε εδώ και χρόνια τους κανόνες του πολιτικού παιγνιδιού. Η σκληρή γραμμή που υιοθέτησε οδήγησε σε συνεχείς συγκρούσεις με πολιτικά κινήματα τα οποία θεωρεί «μαλακά» προς το Ισλάμ, όπως το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Η ιστορία όπως προβάλλεται, δίνει το μήνυμα ότι οι συλλήψεις, που σηματοδοτούν το τέλος εποχής της στρατιωτικής κηδεμονίας, είναι καλά νέα για την Τουρκική δημοκρατία. Νοουμένου ότι το ΑΚΡ και ο ηγέτης του, πρωθυπουργός Ταγίπ Ερτογάν δεν θα καταχραστούν, προστίθεται, των εξουσιών τους, η Τουρκία θα εξέλθει ισχυρότερη, ενδεχόμενα πιο θρησκόληπτη και συντηρητική, αλλά πιο δημοκρατική.

Κάτι το οποίο μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε και εμείς.

Χαλκευμένα έγγραφα στην Ταράφ
Οι κατηγορίες εδράζονται στην ανακάλυψη εγγράφων που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Ταράφ. Περιλαμβάνουν αυθεντικές ηχογραφήσεις από ένα εργαστήριο εξομοίωσης που έγινε στο αρχηγείο του 1ου σώματος στρατού, επικεφαλής του οποίου ήταν τότε ο Ντογάν, με την συμμετοχή δεκάδων ανώτατων αξιωματικών και στρατιωτικών παρατηρητών.

Τα έγγραφα περιλαμβάνουν και άλλο χαλκευμένο υλικό, με λεπτομέρειες για τις προετοιμασίες διενέργειας πραξικοπήματος. Μοναδικό στοιχείο που εμπλέκει τον Ντογάν είναι 11σέλιδο έγγραφο που φέρει το όνομα αλλά όχι την υπογραφή του. Τα αποσπάσματα που δημοσιεύθηκαν αποδεικνύουν την χάλκευση των εγγράφων. Αναχρονισμοί, όπως η κριτική σε κυβερνητικές δραστηριότητες που δεν έγινε παρά αρκετά χρόνια μετά, και επί λέξει αποσπάσματα από ομιλία που δόθηκε το 2005. Επιπρόσθετα η φρασεολογία δεν συνάδει με την στρατιωτική γλώσσα.

Τα γεγονότα καταδεικνύουν ότι η αντιπαράθεση στην Τουρκία δεν αφορά απλά τον αγώνα εξουσίας μεταξύ των υπέρ-κοσμικών μιλιταριστών και των φιλοκυβερνητικών συντηρητικών. Μία τρίτη, σκιώδης ομάδα χειραγωγεί με μεγάλη επιτυχία τα μέσα ενημέρωσης και το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, χρησιμοποιώντας χαλκευμένα στοιχεία ώστε να προκαλέσει την σύγκρουση. Και ο Ντογάν, γνωστός για την σκληρή του στάση έναντι των Ισλαμιστών, είναι ο εμφανής στόχος.

Ο δημοσιογράφος της Ταράφ που εξασφάλισε το χαλκευμένο υλικό υποστήριξε ότι η πηγή του είναι απόστρατος στρατιωτικός που υπηρέτησε με τον Ντογάν. Αυτό δεν πείθει αφού τα έγγραφα δεν είναι μόνο από το 1ο σώμα στρατού, αλλά από την αεροπορία, το ναυτικό και την χωροφυλακή, όπου ένας απλός πολίτης δεν θα μπορούσε να έχει πρόσβαση. Ούτε επίσης εξηγείται το γιατί περίμενε επτά χρόνια για να το δημοσιοποιήσει.

Πρώτος στόχος η πόλωση
Όποιοι και αν είναι οι φταίχτες, προκαλεί ανησυχία το ότι τους επιτράπηκε να είναι τόσο αποτελεσματικοί. Το ενδιαφέρον τους δεν εδράζεται στην ενδυνάμωση της δημοκρατίας. Επιδιώκουν να πολώσουν την τουρκική κοινωνία, να απαξιώσουν τον στρατό και να περιπλέξουν με τέτοιο τρόπο την υπόθεση ώστε να δικαστήρια να μην είναι σε θέση να προσαγάγουν όσους αποδεδειγμένα εμπλέκονται σε εγκληματικές πράξεις.

Τρόμο προκαλεί επίσης και η αντίδραση του νομικού κόσμου, αφού οι εισαγγελείς, αντί να εξετάσουν την γνησιότητα των εγγράφων, αποδέχθηκαν τις θεωρίες της Ταράφ, ενώ δεν έλαβαν καθόλου υπόψη τις εξηγήσεις από τον Ντογάν και τους δικηγόρους του.


Και ο τύπος στο παιγνίδι
Ο τύπος από την πλευρά του, έφθασε στα όρια της φρενίτιδας. Ψέματα, υπαινιγμοί και επιλεκτικές διαρροές, ώστε η κοινή γνώμη να ταχθεί εναντίον του Ντογάν. Η Ταράφ επανειλημμένα υποστήριξε, ψευδώς, ότι το 11σέλιδο έγγραφο περιέχει την υπογραφή του Ντογάν. Άλλες εφημερίδες υποστήριξαν, πάλι ψευδώς, ότι ο Ντογάν πληροφορήθηκε για την σύλληψη του και ετοιμαζόταν να αναχωρήσει στο Μεξικό. Λέξεις σε έκθεση της στρατιωτικής εισαγγελίας παραποιήθηκαν ούτως ώστε να επιβεβαιώνονται οι ισχυρισμοί της Ταράφ. Πρόσθετα ο Ντογάν κατηγορήθηκε ότι προσποιείται ασθένεια ώστε να παραμείνει στο νοσοκομείο αντί στη φυλακή.

Τέτοια παραπληροφόρηση καθιστά αδύνατο για τους πολίτες να διακρίνουν μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, ενώ δημοσιογράφοι που τόλμησαν να εκφράσουν σκεπτικισμό για την αυθεντικότητα των τεκμηρίων χλευάστηκαν και στοχοποιήθηκαν ως πραξικοπηματίες. Έκπληξη προκαλεί επίσης το ότι τις ενέργειες της εισαγγελίας υιοθέτησαν ακόμη και οι φιλελεύθεροι Τούρκοι.

Υποκινεί ο Ερτογάν
Λάδι στη φωτιά ρίχνουν καθημερινά ο πρωθυπουργός Ερτογάν και το περιβάλλον του, υποστηρίζοντας μεν την ανεξαρτησία της νομικής υπηρεσίας, αλλά δίνοντας πίστη στις κατηγορίες. Βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος εξέφρασε μάλιστα δημόσια ότι άλλοι δεν τολμούν να παραδεχθούν: «Τώρα, είναι η δική μας σειρά να προχωρήσουμε σε δίωξη του στρατού, την οποία μέχρι πρότινος βιώναμε».

Είμαστε ενάντια στα όποια στρατιωτικά πραξικοπήματα. Πιστεύουμε σε μία δημοκρατία όπου ο στρατός δεν διαδραματίζει πολιτικό ρόλο. Ο σκοπός όμως της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν εξυπηρετείται με βεντέτες και κυνήγι μαγισσών. Δυστυχώς η Τουρκική δημοκρατία και οι πολίτες της θα δεχθούν το μεγαλύτερο πλήγμα μόλις αυτή η υπόθεση αποκαλυφθεί στην ολότητα της. Η διαλεύκανση της θα δυσφημήσει το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, θα καταστήσει την κυβέρνηση του ΑΚΡ συνένοχη, θα κλονίσει την πίστη των φιλελευθέρων διανοουμένων και θα ανακόψει την αποστρατικοποίηση της πολιτικής σκηνής. Για το καλό της Τουρκικής δημοκρατίας θα πρέπει να κυριαρχήσουν σοφότερες σκέψεις.