Η Google προ του «Σινικού Τείχους» της Πληροφορικής

Le Monde Diplomatique

Του Philippe Rivière
Δημοσιογράφου της «Le Monde diplomatique»


Η Google ανήγγειλε πρόσφατα ότι δεν επιθυμεί πλέον να λογοκρίνει τα αποτελέσματα των αναζητήσεων στη κινεζική διαδικτυακή πύλη της, Google.cn, ανατρέποντας έτσι τη στρατηγική που είχε υιοθετήσει το 2006.(1) Η αναγγελία αυτή προκάλεσε έκπληξη για το ύφος της αλλά και για και τις αιτίες που επικαλείται: μία σειρά από απόπειρες κλοπής κώδικα πληροφορικής και πειρατείας λογαριασμών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Κινέζων αντιφρονούντων.

Σε παγκόσμια κλίμακα η Google διαχειρίζεται περισσότερες από τις μισές αναζητήσεις στο διαδίκτυο. Όμως το μερίδιό της στην αγορά της Ασίας παραμένει αδύναμο ακόμα και ανύπαρκτο σε ορισμένες χώρες όπως η Νότια Κορέα.(2) Δεν πρόκειται λοιπόν για ένα πιόνι σημαντικής οικονομικής αξίας που η εταιρεία μόλις θυσίασε, δηλώνοντας ότι δε θα εφάρμοζε πλέον καθόλου στη διαδικτυακή πύλη Google.cn τα κριτήρια λογοκρισίας της κινεζικής νομοθεσίας και ότι θα μετέδιδε πλέον εκεί το ίδιο περιεχόμενο με εκείνο που μπορεί κανείς να βρει στο Google.com. Ωστόσο, η πράξη αυτή λαμβάνει έναν ισχυρό συμβολικό χαρακτήρα.

Ελευθερία έκφρασης
Πρωτίστως για την ελευθερία της έκφρασης, φυσικά. Η Electonic Frontier Foundation (EFF) δεν μπορούσε παρά να εκφράσει την ικανοποίησή της: «επειδή υπήρξε ένας από τους πρώτους που κατέκριναν» την πολιτική λογοκρισία στην κινεζική διαδικτυακή πύλη της Google, που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2006, η EFF «ελπίζει να είναι μεταξύ των πρώτων που θα συγχαρεί την Google για τη θαρραλέα και ειλικρινή πρωτοβουλία να μην παρέχει παρά μόνο μία κινεζική έκδοση, μη λογοκριμένη της μηχανής αναζήτησης (3)».

Η αμερικανική εταιρεία, της οποίας το φημισμένο σλόγκαν «Don’t be evil» («Μη γίνεστε κακοί») μυρίζει πια σαπίλα λόγω των επικρίσεων που αφορούν στις διάφορες δραστηριότητές της, βρίσκει έτσι έναν τρόπο να γυαλίσει το έμβλημα του λευκού καβαλάρη του διαδικτύου, που ενσαρκώνει. Για έναν επιπλέον λόγο, αφού φαίνεται να είναι εντελώς μόνη σε αυτήν την απόφαση (4). Οι όροι που χρησιμοποιούνται, για να περιγράψουν αυτήν την υποχώρηση – διότι η απόφασή της την εκθέτει σε ένα πλήρη αποκλεισμό – παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Στο επίσημο ιστολόγιό της (5), η Google αναφέρει, αφενός μια σκοτεινή ιστορία κυβερνοεπίθεσης «που εστιάζεται στην υποδομή της επιχείρησης» και μιας επίθεση εκ μέρους πολλών δυτικών εταιρειών στην Κίνα, που ενδεχομένως να την έχουν εκθέσει σε «κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας». Αφετέρου, ύποπτες «δραστηριότητες» που σκοπό έχουν να πάρουν τον έλεγχο λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που παρέχονται από το Google Mail), «από δεκάδες κινέζους αγωνιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έδρα τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ευρώπη [των οποίων οι λογαριασμοί ηλεκτρονικού ταχυδρομείου] παρακολουθούνταν τακτικά από τρίτους». H Google κατηγορεί, κατ’ ουσία και χωρίς να κατονομάζει, την κυβέρνηση της Κίνας ότι εισέβαλε σε λογαριασμούς αντιφρονούντων. Αρκετές ενδείξεις οδηγούν στη σκέψη ότι στόχος αυτής της πειρατείας είναι η υποδομή που επιτρέπει στην Google να ικανοποιεί τα αιτήματα των αμερικανικών αρχών, στο πλαίσιο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας (6).

Η αντίδραση της Κίνας
Η απόφαση της Google προκάλεσε τα σχόλια της κινεζικής κυβέρνησης, της οποίας ο εκπρόσωπος Τύπου του υπουργείου Εξωτερικών, Ζιανγκ Γου, δηλώνει: «Διαχειριζόμαστε το διαδίκτυο κατά το νόμο και έχουμε σαφείς όρους για την πληροφόρηση και για ό,τι μπορεί να μεταδοθεί (7)». Επ’ αυτού η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, αντιτάσσει ότι «γίνεται όλο και πιο σαφές ότι η λογοκρισία αποτελεί τροχοπέδη για το εμπόριο και ότι η Κίνα δεν μπορεί να βάζει φραγμούς στην ελεύθερη ροή των πληροφοριών, σεβόμενη ταυτόχρονα τις υποχρεώσεις της στο χώρο του διεθνούς εμπορίου (8)».

Στην εφημερίδα «The Atlantic» o Τζέιμς Φάλοους εκφράζει την άποψη ότι διαπιστώνοντας μια σκλήρυνση στη στάση της κινεζικής εξουσίας, την οποία καταμαρτυρά για παράδειγμα η ποινή κάθειρξης 11 ετών που επιδικάστηκε εις βάρος του αντιφρονούντα Λιου Ζιάο Μπο τον περασμένο Δεκέμβρη, η Google αποφάσισε «να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις της με την Κίνα (9)». Ο αναλυτής τοποθετεί έτσι την καλιφορνέζικη εταιρεία στο ίδιο επίπεδο με ένα (μεγάλο!) κράτος. Πράγματι, το ζήτημα της Google έχει μετατραπεί σε διακύβευμα στρατηγικής που μακράν απέχει από το απλό «δίλημμα» ανάμεσα στην ηθική και την οικονομία.

Με την πένα του Κάι Μπίρμαν, η γερμανική «Die Zeit» ασχολείται με το ίδιο θέμα, υπό τον τίτλο «Η Δημοκρατία του Google». Η μηχανή αναζήτησης θα έπρεπε στο εξής να θεωρείται , σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα, ως μία οντότητα σχεδόν κρατική («quasistaatliches Gebilde»), «ικανή να αντιπαρατεθεί με την κινεζική κυβέρνηση, πράγμα το οποίο δεν τολμούν ούτε καν οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες όπως η Γερμανία ή οι ΗΠΑ». Όμως ο Μπίρμαν εφιστά την προσοχή: όταν μια επιχείρηση εννοεί να επιτάσσει τους νόμους της σε ένα κράτος, μπορεί δημιουργηθούν «δημοκρατίες της Μπανανίας, των οποίων το διασημότερο παράδειγμα είναι η United Fruit Company, η σημερινή Chiquita, η οποία χρησιμοποίησε την εξουσία της, για να ρίξει κυβερνήσεις στην κεντρική Αμερική (10)».

Αναπόφευκτος συμβιβασμός
Παρ’ όλο που το φιλτράρισμα της μηχανής αναζήτησης Google.cn ήταν ένας πρακτικός διακανονισμός με μια εξουσία που εννοεί να μάχεται ενάντια στην ελεύθερη ροή πληροφοριών, η Google αναγνώρισε, εντέλει, ότι οι απαιτήσεις της κινεζικής κυβέρνησης ήταν αντίθετες με τις στρατηγικές ανάγκες της.

Η Baidu, η μεγαλύτερη ανταγωνίστρια της Google στην κινεζική αγορά βρίσκεται και αυτή στη δίνη. Πολλοί από τους υπευθύνους της απολύθηκαν και ο διευθυντής σχεδιασμού της, Σουν Γιουν Φενγκ, αναγκάστηκε να αποσύρει ένα ιστολόγιο, όπου κατέκρινε την Google ως «έναν Φιλισταίο με κίνητρα αμιγώς εμπορικά (…). Αν η Google είχε καταλάβει το 80% της κινεζικής αγοράς, θα ανάγγειλε, άραγε, την υποχώρησή της από την Κίνα (11);”.

Η μηντιακή υπερπαραγωγή που συνόδευσε τη διαμάχη αυτή επιτρέπει στην Google να ορθώσει το άγαλμά της ως ημίθεου του διαδικτύου. Αντιμετωπίζοντας σθεναρά την Κίνα – σε μια κίνηση που θα έχει αναμφίβολα το ίδιο αποτέλεσμα, κατά το δημοσιογράφο Μπιλ Τόμσον, όσο κάποιος «να έφτυνε μια φάλαινα» (12) -, η Google θα ενισχύσει το ποσοστό εμπιστοσύνης των χρηστών του διαδικτύου και θα κάνει ίσως να ξεχαστούν τα πρόσφατα λόγια του ηγέτη της, Έρικ Σμιτ, ο οποίος, στις αρχές Δεκεμβρίου θύμιζε στο κανάλι CNBC την υποταγή του στον αμερικανικό… νόμο: «Γεγονός είναι ότι οι μηχανές αναζήτησης – συμπεριλαμβανομένης της Google – καταγράφουν και διατηρούν πληροφορίες για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα.


Επανεξέταση του ρόλου των εταιρειών
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι εμείς, στις ΗΠΑ, οφείλουμε υπακοή στην Patriot Act και κατά συνέπεια είναι πιθανόν όλες αυτές οι πληροφορίες να τίθενται στη διάθεση των αρχών κατόπιν αίτησής τους (13)».

Βασική υπόσχεση του διαδικτύου η ελευθερία της έκφρασης συχνά παραβιάζεται από ορισμένα κράτη, αλλά και από τη βιασύνη των μεγάλων επιχειρήσεων του διαδικτύου (Yahoo, Apple, Cisco κτλ.) να συνεργαστούν στις επιχειρήσεις λογοκρισίας και επιτήρησης, παρέχοντας για παράδειγμα το λογισμικό και τους ρόυτερς του μεγάλου Σινικού Τείχους της Πληροφορικής («Great Firewall (14)») που περικλείει το κινεζικό διαδίκτυο.

Το γεγονός ότι η απόφαση της Google να μη συμμετάσχει σε αυτό το παιχνίδι στην Κίνα αποτελεί ευτύχημα. Όμως καθιστά υποχρεωτική την επανεξέταση του καινοφανούς ρόλου που παίζουν πλέον οι εταιρείες, αυτές, στις διεθνείς σχέσεις.

Υποσημειώσεις

1. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα www.monde-diplomatique.fr.
2. Με περίπου 30% των αναζητήσεων, η Google.cn βρίσκεται κατά πολύ πίσω στην αγορά των 380 εκατομμυρίων Κινέζων χρηστών του διαδικτύου σε σχέση με τη μηχανή αναζήτησης Baidu. Επιπλέον η Google.cn δεν αντιπροσωπεύει παρά ένα πολύ μικρό μέρος των κερδών της εταιρείας, ήτοι 300 εκατ. δολάρια εκ των 22 δισ. που αποκόμισε κατά το 2008.
3. Danny O’Brien, « Uncensoring China : Bravo Google », 12 Ιανουαρίου 2010. [http://www.eff.org/deeplinks/2010/01/uncensoring-china-bravo-google] (ΣτΕ) Electronic Frontier Foundation, πασίγνωστη αμερικανική οργάνωση ακτιβιστών του ελεύθερου Ίντερνετ, η οποία όμως ταυτόχρονα προωθεί την αμερικανική ιδεολογία.
4. « Google stands alone on censorship decision, v3.co.uk [http://www.v3.co.uk/v3/news/2256227/google-stands-alone-censorship]
5. David Drummond, « A new approach to China », GoogleBlog, 12 Ιανουαρίου. [http://googleblog.blogspot.com/2010/01/new-approach-to-china.html]
6. Βλ., Philippe Quéau « La guerre de Troie aura lieu ». [http://queau.eu/?p=822]
7. China defends web censorship after Google threat (AFP)
8. « Clinton calls on Chinese for Google attack explanation » [http://jamesfallows.theatlantic.com/archives/2010/01/first_reactions_on_google_and.php]
9. « The Google news : China enters its Bush-Cheney era », «The Atlantic», 12 Ιανουαρίου. [http://jamesfallows.theatlantic.com/archives/2010/01/first_reactions_on_google_and.php]
10. « Die Google-Republik».
[http://www.zeit.de/digital/internet/2010-01/google-china-zensur-3] Ποιο είναι το διακύβευμα στην Κίνα, της εταιρείας που έχει ως σκοπό να «οργανώνει όλη την πληροφόρηση του κόσμου»; Είναι γνωστό ότι η Google προσπαθεί να εγκαταστήσει, στην Ασία όπως και αλλού, γιγαντιαία «κέντρα δεδομένων» που ονομάζονται επίσης «υπολογιστικό νέφος», όπου θα μπορεί να αποθηκεύει τις προσωπικές πληροφορίες (μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, φωτογραφίες, προσωπικά ιατρικά δεδομένα…) που θα τις έχουν εμπιστευθεί οι χρήστες του διαδικτύου, τα δεδομένα επιχειρήσεων – πελατών της, καθώς και των γιγαντιαίων καταλόγων του διαδικτύου, φωτογραφίες των δρόμων όλου του κόσμου, κτλ. (ο κατάλογος αυτών των σχεδίων ξεπερνά κατά πολύ το πλαίσιο αυτού του άρθρου.) Η προσέγγιση – η στρατηγική του «φορέα» [διαβάστε Hervé Le Crosnier, « A l’ère de l’“informatique en nuages” », «Le Monde diplomatique», Αύγουστος 2008.
11. « Google Leaving ? Is this because they couldn’t adapt, or because they are bitter ? », μεταφρασμένο από τα κινεζικά στο δικτυακό τόπο zonaeuropa.com [http://www.zonaeuropa.com/201001b.brief.htm#008]
12. « Google’s about turn in China », BBC. [http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/8456622.stm]
13. Tristan Nitot, « Dérapage d’Eric Schmidt, de Google », 11 Δεκεμβρίου 2009. [http://standblog.org/blog/post/2009/12/11/D%C3%A9rapage-d-Eric-Schmidt-de-Google] (ΣτΕ) Patriot Act, νόμος που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση Μπους το 2001 ενάντια στην τρομοκρατία, και που δίνει τη δυνατότητα στις κρατικές υπηρεσίες, ανάμεσα σε άλλα, να παρακολουθούν τηλέφωνα και ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.
14. Διαβάστε «Cisco Leak : “Great Firewall” of China Was a Chance to Sell More Routers », «Wired», 20 Μαΐου 2008. http://www.wired.com/threatlevel/2008/05/leaked-cisco-do