Ύστάτη προσπάθεια του ΟΗΕ για τη Συρία

 Tου David Ignatius 

Washington Post

Ο Κόφι Ανάν επεξεργάζεται ριζοσπαστική ιδέα, προκειμένου να αναστήσει το θνησιγενές σχέδιό του για τη Συρία. Πρόκειται για έναν οδικό χάρτη της πολιτικής μετάβασης, προϊόν διαπραγματεύσεων μέσω μιας «ομάδας επαφής», στην οποία μπορεί να περιληφθούν μεταξύ άλλων η Ρωσία και το Ιράν.

Το σχέδιο του πρώην γ.γ. του ΟΗΕ παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα διπλωμάτης προσκείμενος στην αποστολή των Ηνωμένων Εθνών. Η πρόταση για την οποία θα αποφανθεί το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έρχεται στην επιφάνεια τη στιγμή κατά την οποία η ειρηνευτική διαμεσολαβητική προσπάθεια του Κόφι Ανάν με αποδέκτη τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ μοιάζει να έχει προσκρούσει σε αδιέξοδο στη Δαμασκό, ενισχύοντας τους φόβους ότι η συριακή κρίση μοιραία οδηγείται σε εμφύλιο πόλεμο.

Το αξιοσημείωτο στη νέα προσέγγιση του Ανάν είναι ότι παρέχει στη Ρωσία και στο Ιράν, τους δύο βασικούς υπέρμαχους της επιβίωσης του Άσαντ, το κίνητρο για να τον απομακρύνουν από την εξουσία, αφήνοντάς τους το περιθώριο να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους στη μετά Άσαντ Συρία. Η συγκεκριμένη πτυχή του σχεδίου είναι που τού προσδίδει το στοιχείο της αντίφασης, αφού το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία ρωτούν για ποιο λόγο ο ΟΗΕ αποφάσισε να εκχωρήσει στους μουλάδες στην Τεχεράνη τη συμμετοχή στη διπλωματική προσπάθεια.

Ο λόγος για τον οποίο ο Ανάν εξετάζει σοβαρά την καθόλου συμβατική αυτή προσέγγιση, είναι διότι τίποτε άλλο δεν τελεσφόρησε μέχρι στιγμής. Οι ΗΠΑ και οι σημαντικότεροι Δυτικοί σύμμαχοί τους απορρίπτουν τη στρατιωτική επέμβαση, υπό τον φόβο ότι η έκβασή της θα είναι απρόβλεπτη και θα οδηγήσει στην αστάθεια. Η Δύση προσβλέπει σε μια συμφωνία, την οποία θα στηρίζει η Ρωσία, όμως μέχρι στιγμής ο πρόεδρος Πούτιν δεν φαίνεται να διακρίνει ικανά οφέλη, ώστε να εμπλακεί στο παιχνίδι.

Προς άρση του αδιεξόδου, ο Ανάν θα συγκροτήσει μια ομάδα επαφής με τα μόνιμα μέλη του Σ.Α., δηλαδή τη Βρετανία, την Κίνα, τη Γαλλία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, συν τη Σαουδική Αραβία και ίσως το Κατάρ ως εκπροσώπους του Αραβικού Συνδέσμου, και τέλος την Τουρκία και το Ιράν. Το ζητούμενο είναι να συγκεντρωθούν οι χώρες με τη μεγαλύτερη επιρροή στις εξελίξεις.

Η παράταιρη αυτή ομάδα θα εκπονήσει σχέδιο μετάβασης και θα το παρουσιάσει στον Άσαντ και στη συριακή αντιπολίτευση. Βάσει του οδικού αυτού χάρτη θα προκηρυχθούν εκλογές, ώστε να επιλεγεί ο διάδοχος του Άσαντ, θα επακολουθήσουν βουλευτικές εκλογές και το νέο Σύνταγμα. Όλες αυτές οι διαδικασίες, που θα αποτελέσουν ορόσημο, υπόκεινται σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Κατά πάσα βεβαιότητα ο Άσαντ θα διαφύγει στη Ρωσία, η οποία λέγεται ότι του έχει προσφέρει άσυλο. Σύμφωνα με φήμες, ο Σύρος δικτάτορας έχει ήδη μεταφέρει έξι δισ. δολάρια από τα συριακά αποθέματα στη Μόσχα. Με βάση αυτό το σενάριο, ο Άσαντ μάλλον θα αποφύγει τις διεθνείς διώξεις με την κατηγορία των εγκλημάτων πολέμου. Λέγεται ότι και το Ιράν έχει προσφέρει καταφύγιο στον Άσαντ και στην οικογένειά του.

Για να αποφευχθεί η αιματοχυσία μετά την αποχώρηση του Σύρου προέδρου, ο Ανάν προωθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, αναλυτικό σχέδιο για την αναδιάρθρωση των δυνάμεων ασφαλείας, ανάλογο με τα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα στην ανατολική Ευρώπη μετά την κομμουνιστική κατάρρευση.

Η συμμετοχή της Ρωσίας θα συνέβαλλε στη σταθεροποίηση της Συρίας κατά το διάστημα της μετάβασης, λόγω της συναίνεσης ανώτερων αξιωματικών, πολλοί από τους οποίους έχουν εκπαιδευτεί στη Ρωσία. Η Μόσχα, βασικός προμηθευτής όπλων της Συρίας, ανέπτυξε και καλλιέργησε τις σχέσεις και τις επαφές με διάφορα κλιμάκια της συριακής ηγεσίας.

Άραγε, η Ρωσία και το Ιράν θα αποδεχτούν την πρόταση Ανάν; Οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι αδύνατη. Πρόσφατα η αμερικανική πλευρά είχε, ως λέγεται, διερευνητικές συνομιλίες με Ρώσους αξιωματούχους, οι οποίοι φαίνεται να επέδειξαν κάποιο ενδιαφέρον για τη νέα προσέγγιση Ανάν. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε πριν από μερικές  ημέρες ότι η Μόσχα δεν τάσσεται απαραιτήτως υπέρ της παραμονής του Άσαντ στην εξουσία, όμως μέχρι στιγμής οι Ρώσοι δεν έχουν κάνει κάποια κίνηση για να οδηγήσουν τον Σύρο δικτάτορα προς την έξοδο.

Όσο για την Τεχεράνη, οι Ιρανοί στέλνουν τον τελευταίο καιρό σήματα μέσα από διαφορετικά δίκτυα ότι παράλληλα με οποιαδήποτε διευθέτηση του πυρηνικού προβλήματος θα ήθελαν και μια διαδικασία για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ζητημάτων. Η ομάδα επαφής του Ανάν θα πρέπει λοιπόν να ανταποκριθεί στην επιθυμία των Ιρανών.

Εάν τελικώς η ιδέα του Ανάν περί ομάδας επαφής ναυαγήσει, δεν υπάρχει άλλη επιλογή πέραν του εμφυλίου. Ο Άσαντ απέρριψε ξανά, πριν από δύο εβδομάδες, τις προτάσεις περί αποκλιμάκωσης του πρώην γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, όπως είναι η αποχώρηση των συριακών στρατευμάτων από τις ζώνες πυρός και η απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Εάν δεν υπάρξει σύντομα πρόοδος, ο Ανάν θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει το ειρηνευτικό του σχέδιο, πράγμα που σημαίνει ότι η κατάληξη θα είναι ο αιματηρός πόλεμος.

Ποιος θα αρπάξει τον ταύρο από τα κέρατα; Ο γρίφος παραμένει αναπάντητος τους 14 μήνες που καταβάλλονται προσπάθειες να εκδιωχθεί ο Άσαντ. Ο Αραβικός Σύνδεσμος θέλει μία ειρηνευτική δύναμη υπό τον ΟΗΕ, πράγμα που δεν θα συμβεί.

Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ εξοπλίζουν τη σουνιτική αντιπολίτευση στη Συρία και ζητούν επιτακτικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλακούν μυστικά με επιχείρηση μεγάλης κλίμακας. Η πρόταση αυτή τρομάζει, όμως, την κυβέρνηση Ομπάμα και τους περισσότερους Δυτικούς συμμάχους. Απομένει άλλη επιλογή; Φαίνεται ότι ο Κόφι Ανάν έχει μία ακόμη φαεινή ιδέα.