Ο Ομπάμα καλλιέργησε υψηλές προσδοκίες

Τι κατάφερε μέσα σ’ ένα χρόνο και πού δεν υλοποίησε τις προεκλογικές του υποσχέσεις

The Guardian

Πριν από ένα χρόνο περίπου, το βράδυ της 4ης Νοεμβρίου 2008, ο Μπαράκ Ομπάμα ανέβηκε στο βήμα που είχε στηθεί στο Γκραντ Παρκ του Σικάγο και αναφώνησε στο συγκεντρωμένο πλήθος: «Εφτασε η ώρα της αλλαγής στην Αμερική!». Το πλήθος ζητωκραύγαζε τόσο, επειδή αποχωρούσε ο Τζορτζ Μπους από την εξουσία, όσο και για την ιστορική εκλογή ενός Αφροαμερικανού στην προεδρία της χώρας.

Πολλοί από αυτούς προσπαθούσαν να φανταστούν τι νέο θα έφερνε ο καινούργιος πρόεδρος στην πολιτική. Περίμεναν ότι οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν και το Ιράκ θα αποτελούσαν σύντομα παρελθόν, όπως και το στρατόπεδο του Γκουαντάναμο, το οποίο ο Ομπάμα είχε υποσχεθεί ότι θα κλείσει. Το Ιράν θα ανταποκρινόταν στη χείρα φιλίας που έτεινε, ενώ Εβραίοι και Παλαιστίνιοι θα εισάκουαν τις παραινέσεις του και θα προσπαθούσαν να συμβιβαστούν για χάρη της ειρήνης. Η οικονομία θα ανέκαμπτε και τα άπληστα στελέχη της Wall Street θα τιμωρούντο. Επίσης, η Αμερική θα αποκτούσε επιτέλους σύστημα υγείας για όλους, όπως και τα άλλα ανεπτυγμένα κράτη του κόσμου, ενώ ο πρόεδρος θα αναλάμβανε δράση και κατά της κλιματικής αλλαγής.

Ενα χρόνο μετά, οι προσδοκίες εκείνης της βραδιάς φαντάζουν αφελείς. Η Αμερική πολεμά ακόμη σε δύο μέτωπα. Το Γκουαντάναμο παραμένει ανοικτό, χωρίς να έχει εξευρεθεί τρόπος ακόμη για να κλείσει, αφού το Κογκρέσο έχει καταστήσει σαφές ότι αποκλείεται η μεταφορά κρατουμένων της στρατιωτικής βάσης στην αμερικανική επικράτεια. Το Ιράν δεν έχει συμφωνήσει ακόμη σε τίποτε ουσιαστικό. Η ειρήνευση στη Μέση Ανατολή μοιάζει πιο μακρινή από ποτέ. Η αμερικανική οικονομία ακόμη δεν έχει ανακάμψει και η ανεργία βρίσκεται περίπου στο 10%. Η μεταρρύθμιση στον χώρο της υγείας έχει διχάσει το Κογκρέσο. Οσο για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, ουδείς αναμένει άμεσες δράσεις.
Εκλογικές ήττες

Η αντιδιαστολή των προσδοκιών με την πραγματικότητα ήταν εμφανής και στην αμερικανική τηλεόραση την εβδομάδα που πέρασε. Την ώρα που το δίκτυο ΗΒΟ μετέδιδε ντοκιμαντέρ για τις ιστορικές στιγμές της εκλογής Ομπάμα, οι ειδήσεις μετέδιδαν τα αποτελέσματα των εκλογών για την ανάδειξη κυβερνητών στις Πολιτείες της Βιρτζίνια και του Νιου Τζέρσι, στις οποίες πέρυσι υπερίσχυσε ο Δημοκρατικός πρόεδρος. Φέτος, εκεί νίκησαν οι Ρεπουμπλικανοί υποψήφιοι.

Πάντως, όσο ρομαντικό θα ήταν να περιμένει κανείς την υλοποίηση όλων των προεκλογικών υποσχέσεων του Ομπάμα μέσα σε ένα χρόνο, άλλο τόσο αφελές θα ήταν να τον ξεγράψει από τώρα, ύστερα από δύο ατυχή εκλογικά αποτελέσματα στο Νιου Τζέρσι και τη Βιρτζίνια. Μάλιστα, θα ήταν άδικο να αρνηθεί κανείς ότι ο πρόεδρος ξεκίνησε καλά. Ο πόλεμος στο Ιράκ σιγά-σιγά τελειώνει. Η οικονομία έχει σταθεροποιηθεί χάρη στο αστρονομικό πακέτο στήριξής της, που προώθησε ο Ομπάμα, ύψους 787 δισεκατομμυρίων. Ενδεχομένως αυτό να μην ήταν αρκετό. Πιθανώς, να μην έχει ακόμη λειτουργήσει πλήρως. Ωστόσο, διέσωσε ή δημιούργησε μέχρι στιγμής 640.000 θέσεις εργασίας, σύμφωνα τουλάχιστον με τα στατιστικά στοιχεία του Λευκού Οίκου. Επιπλέον, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι, χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες, ο Ομπάμα διόρισε για πρώτη φορά μία Λατίνα στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ.

Τα παραπάνω επιτεύγματα δεν συνιστούν βεβαίως σε καμία περίπτωση τη μεγάλη αλλαγή που περίμενε ο κόσμος όταν γιόρταζε μέχρι τα ξημερώματα, πέρυσι στις 4 Νοεμβρίου. Για ποιο λόγο όμως δεν άλλαξαν τόσο ριζικά τα πράγματα;

Μία πρώτη πιθανή απάντηση θα ήταν να κατηγορήσει κανείς το σύστημα. Συνήθως θεωρούμε ότι η προεδρία των ΗΠΑ είναι το πλέον ισχυρό αξίωμα στον κόσμο. Εντούτοις, ο πρόεδρος της Αμερικής έχει πολύ μικρότερο έλεγχο στο πολιτικό σύστημα της χώρας του απ' ό,τι ο Βρετανός πρωθυπουργός στη δική του. Ο πρόεδρος δεν ελέγχει το Κογκρέσο, ενώ στην Αμερική δεν υφίσταται η έννοια της κομματικής πειθαρχίας. Μπορεί ο ίδιος να ήθελε ειλικρινά μία σαρωτική μεταρρύθμιση στον χώρο της υγείας. Ωστόσο, η αλλαγή αυτή εξαρτάται από την ψήφο μερικών γερουσιαστών, οι οποίοι θα κρίνουν αν θα υπερψηφιστεί ή όχι.

Πρόκειται για ένα από τα πλέον παράδοξα στοιχεία της Αμερικανικής Δημοκρατίας. Μια κοινωνία επαναστατική από συστάσεως της και μέχρι σήμερα, έχει μηχανισμούς αντίστασης σε κάθε ριζική αλλαγή. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, η μεταρρύθμιση στην Υγεία ήταν στην ατζέντα των περισσότερων Αμερικανών προέδρων, από τον Τέντι Ρούζβελτ μέχρι σήμερα, χωρίς ποτέ να γίνει πραγματικότητα. Αν δεν τα έχει καταφέρει ακόμη ο Ομπάμα, είναι για τον ίδιο λόγο που δεν τα κατάφεραν και οι προηγούμενοι από αυτόν.
Εκστρατεία λάσπης

Πολλοί κατηγορούν επίσης τον πρόεδρο για την αποτυχία του να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σε δημοκρατικές και ρεπουμπλικανικές επιτυχίες. Η αλήθεια είναι όμως ότι η εν λόγω αποτυχία δεν βαρύνει εκείνον, αλλά τους αντιπάλους του. Αναρίθμητες ήταν οι φορές που προσπάθησε να συμβιβαστεί με τις απόψεις τους και πάντοτε συνάντησε κλειστές πόρτες. Για παράδειγμα, το πακέτο τόνωσης της οικονομίας ήταν γεμάτο φοροελαφρύνσεις, όπως εκείνοι του ζητούσαν, αλλά οι Ρεπουμπλικανοί το καταψήφισαν. Πέρα από την Ουάσιγκτον, ο Ομπάμα έχει βρεθεί αντιμέτωπος με μία πρωτοφανή εκστρατεία λάσπης εναντίον του. Οι πιστοί της Σάρα Πέιλιν και του καναλιού Fox παρουσιάζουν τον πρόεδρο ως σοσιαλιστή, σταλινιστή, ναζιστή, μουσουλμάνο και μετανάστη που υποδύεται τον Αμερικανό πολίτη. Υπό αυτές τις συνθήκες, η σφυρηλάτηση κλίματος εθνικής ενότητας καθίσταται σχεδόν αδύνατη.

Το σίγουρο είναι ότι ο Ομπάμα καλλιέργησε υψηλές προσδοκίες, τις οποίες δεν μπορούσε να ικανοποιήσει σε τόσο δύσκολους καιρούς. Γι' αυτό όμως θα κριθεί όταν θα έχει ολοκληρώσει το έργο του, όχι δηλαδή τον Νοέμβριο του 2009, αλλά τον Νοέμβριο του 2012.
kathimerini.gr