Ιράν: Η αδιανόητη επιλογή

Του Roger Cohen
New York Times 

Όταν αναφερόμαστε στο Ιράν, η δυνατότητα χρήσης παρομοιώσεων είναι περιορισμένη. «Δεν θα αποσύρω από το τραπέζι τη στρατιωτική επιλογή», είχε δηλώσει κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ο Μπαράκ Ομπάμα. «Δεν αποσύρουμε καμία επιλογή από το τραπέζι», συμπλήρωσε η υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, κατά τη διαδικασία έγκρισης του αξιώματός της από τη Γερουσία. Όσο για τον υπουργό Άμυνας, Ρόμπερτ Γκέιτς, επανέλαβε την ίδια θέση με τον δικό του τρόπο: «Η στρατιωτική επιλογή πρέπει να μείνει στο τραπέζι».

Όλοι τους επιμένουν πάντοτε, βέβαια, στην ανάγκη έναρξης διπλωματικού διαλόγου με την Τεχεράνη. Το ερώτημα, όμως, παραμένει και γίνεται πιο πιεστικό, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη εκτόξευση του πρώτου τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου του Ιράν: Τι αφορά πραγματικά αυτή η απειλή χρήσης βίας και τι σκοπούς υπηρετεί;

Διάβασα σενάρια, προερχόμενα από ινστιτούτα μελετών, που θέλουν τις ΗΠΑ να βομβαρδίζουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Νατάντζ, στρατιωτικές βάσεις του Ιράν για τον περιορισμό των στρατιωτικών αντιποίνων, επιβολή ναυτικού αποκλεισμού και τη διείσδυση ειδικών δυνάμεων από το Ιράκ ή το Αφγανιστάν. Ύστερα από οκτώ χρόνια κυβέρνησης Μπους - Τσένι, τέτοια σχέδια υπάρχουν στα συρτάρια του Πενταγώνου.
Η απάντησή μου σε αυτά είναι η εξής: Για σταθείτε ένα λεπτό!

Μνήμες του παρελθόντος
Ο ρόλος της Ουάσιγκτον στο πραξικόπημα του 1953 που ανέτρεψε την πρώτη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής ζει στις μνήμες του ιρανικού λαού. Οποιαδήποτε αμερικανική επίθεση θα ξυπνούσε τη λαϊκή οργή και θα εδραίωνε την ισχύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας για μισό αιώνα ακόμη. Από τη Βασόρα μέχρι την Καμπούλ και από την Τζακάρτα μέχρι και τα παρισινά προάστια, η οργή των μουσουλμάνων θα ξεχείλιζε. Αν και ο ιρανικός στρατός δεν έχει τη φήμη του ισραηλινού, η λυσσαλέα αντίστασή του σε κάθε ξένη επιβουλή δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ρουκέτες της Χεζμπολάχ και της Χαμάς, αλλά και νέοι ιρανικοί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς, θα έπλητταν το Ισραήλ. Το χάος θα επικρατούσε στα κράτη του Περσικού Κόλπου, στις πετρελαιαγορές και στα προβληματικά κράτη της περιοχής, όπως το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Τα πεδία πολέμου των ΗΠΑ, σε περίοδο οξείας οικονομικής κρίσης, θα εκτείνονταν έτσι χιλιάδες χιλιόμετρα, κατά μήκος του μουσουλμανικού κόσμου, από το Δυτικό Ιράκ έως και το Ανατολικό Αφγανιστάν.

Είναι αμφίβολο κατά πόσον μία επιχείρηση βομβαρδισμών από αέρος θα οδηγούσε σε αναστολή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος ή μόνο σε προσωρινή αναστολή του και σε αναβολή της κατασκευής της πρώτης ιρανικής ατομικής βόμβας, κατά ένα περίπου χρόνο.

Εν ολίγοις, η στρατιωτική επιλογή δεν αποτελεί εναλλακτική λύση, είναι αδιανόητη. Αυτό το πικρό ποτήρι κληρονόμησε ο Μπαράκ Ομπάμα από τον Τζορτζ Μπους, που απάντησε στα ιρανικά ανοίγματα για παροχή βοήθειας στο Αφγανιστάν το 2001, εντάσσοντας την Τεχεράνη στον Άξονα του Κακού, απορρίπτοντας τα διπλωματικά διαβήματα του μετριοπαθούς πρώην προέδρου της χώρας, Μοχάμεντ Χαταμί και υποσκάπτοντας συστηματικά τις ευρωπαϊκές διπλωματικές πρωτοβουλίες.

Ρώτησα τον Μοχσέν Ρεζάι, πρώην διοικητή της Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν και γραμματέα του ισχυρού Συμβουλίου Διεκπεραίωσης, πώς αντιμετωπίζει την αμερικανική απειλή. «Η Αμερική θα αποφύγει τις στρατιωτικές λύσεις για τουλάχιστον 10 χρόνια. Μία ισραηλινή επίθεση είναι πιθανή, αλλά θα αποτελούσε ολέθριο και βλακώδες σφάλμα», λέει. Ο χρόνος είναι περιορισμένος. Μόνο ο Ομπάμα είναι ικανός να λύσει το Γόρδιο Δεσμό, δηλώνοντας επίσημα και απερίφραστα ότι οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν και δεν σκοπεύουν να αποσταθεροποιήσουν την Ισλαμική Δημοκρατία, απορρίπτοντας έτσι έμμεσα τη χρήση στρατιωτικής βίας. Μία απειλή, στα μάτια των Ιρανών, δεν μπορεί παρά να προέλθει από μία ηγεμονική δύναμη και όχι από ένα μεγάλο, ισχυρό, αλλά δίκαιο έθνος.

Εμπορικές κυρώσεις
Εκτιμώ ότι οι εμπορικές κυρώσεις τις οποίες μελετά να επιβάλει στο Ιράν ο κ. Ομπάμα δεν αποτελούν καλή ιδέα. Οι κυρώσεις είναι αναποτελεσματικό μέτρο, καθώς οδηγούν στον πλουτισμό των ευνοουμένων του καθεστώτος, που γνωρίζουν πώς να τις παρακάμψουν.

Η αποφασιστικότητα είναι, στο μεταξύ, απούσα από το πολυδιασπασμένο κυβερνητικό σύστημα του Ιράν. Ο αγιατολάχ Aλι Χαμενεΐ, ύπατος ηγέτης και τελικός κριτής, δεν μετακινείται εύκολα από την πορεία που επέλεξε, αν και η λογική μπορεί ακόμη να επικρατήσει. Ο Μοχσέν Ρεζάι είναι αυτός που τη δεκαετία του 1980 έγραψε στον αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, ζητώντας του να εγκαταλείψει τη γραμμή που ο ίδιος ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης είχε δεσμευθεί να μην εγκαταλείψει ποτέ: την τελική νίκη στον πόλεμο κατά του Ιράκ. Αντιμέτωπος με τις προειδοποιήσεις τους επιτελούς του, ο Χομεϊνί άλλαξε γνώμη, δίνοντας τέλος στον πόλεμο. Ο Χαμενεΐ έχει σήμερα καθήκον να προασπίσει τις αρχές του αγιατολάχ Χομεϊνί και να ακολουθήσει το παράδειγμά του. Ο Ομπάμα θα πρέπει να του το υπενθυμίσει.