China: Fragile Superpower

Susan Shirk
China: Fragile Superpower
Oxford University Press, 2007


Του John Pomfret
Washington Post Book Review

Το βιβλίο της Σούζαν Σιρκ αρχίζει με ένα υποθετικό σενάριο. Ένα Κινέζικο και ένα Ταϊβανικό μαχητικό συγκρούονται και οι Κινέζοι, όπως συνηθίζουν, ρίχνουν το φταίξιμο στην άλλη πλευρά. Στο Πεκίνο διαδηλωτές απαιτούν από το Κομμουνιστικό Κόμμα να αντιμετωπίσει επιτέλους την Ταϊβάν και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσινγκτον και το Πεκίνο ετοιμάζονται για πόλεμο καθώς η Αμερική είναι υποχρεωμένη βάσει συνθήκης να υπερασπιστεί την Ταϊβάν. Το επιχείρημα της Σιρκ είναι οτι πρέπει να προσέχουμε την συμπεριφορά μας προς την Κίνα ώστε να αποφύγουμε έναν τέτοιο εφιάλτη.

Πολλοί σήμερα βλέπουν την Κίνα απλά σαν ανερχόμενη υπερδύναμη. Είναι λοιπόν ευχάριστη έκπληξη ότι μια πανεπιστημιακός όπως η Σιρκ, η οποία υπήρξε βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Κλίντον, αμφιβάλλει για την κοινοτυπία ότι η Κίνα θα κυβερνήσει τον κόσμο. Η εξουσία της κομματικής ηγεσίας της Κίνας βάλλεται σήμερα από όλες τις πλευρές. Έχει να αντιμετωπίσει την αύξηση των ηλικιωμένων, την επιρροή του διαδικτύου, την ανισότητα μεταξύ των πόλεων και της επαρχίας και την ολοένα αυξανόμενη ανεργία.

Θα περίμενε κανείς τους επιχειρηματίες να κάνουν κουμάντο σε αυτή τη χώρα όπου η κομμουνιστική ιδεολογία είναι νεκρή και όπου κυβερνά ένας σκληρός καπιταλισμός. Όμως, γράφει η Σιρκ, μετά την κατάπνιξη της μαθητικής διαμαρτυρίας στην Πλατεία Τιεναμέν το 1989 ο στρατός και οι δυνάμεις ασφαλείας έγιναν ακόμα ισχυρότεροι από ό,τι ήταν την εποχή του Μάο. Οι δυνάμεις ασφαλείας και οι οργανισμοί που χειρίζονται την κομματική προπαγάνδα πλέον προωθούν την νέα, επιθετικά εθνικιστική, ιδεολογία του κόμματος.

Ο εθνικισμός αυτός περνά στον πληθυσμό μέσω προγραμμάτων όπως την «Εκστρατεία Πατριωτικής Εκπαίδευσης» για τους φοιτητές πανεπιστημίων και καλλιεργεί την «λαϊκή δυσαρέσκεια έναντι της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ». Ένα παράδειγμα είναι η αντίδραση της Κίνας στα συνεχιζόμενα σκάνδαλα εξαγωγής ελαττωματικών προϊόντων όπως τροφίμων και παιχνιδιών, τα οποία το κόμμα αποδίδει σε εκστρατεία να απομονωθεί και να εξασθενήσει η Κίνα. Αυτή όμως η μορφή εθνικισμού φέρνει τους ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος σε δύσκολη θέση το οποίο θα πρέπει να «εξομαλύνει τις σχέσεις του με χώρες στις οποίες βασίζεται η ανάπτυξη και σταθερότητα της χώρας». Η ηγεσία της χώρας φαίνεται να έχει εγκλωβιστεί στις προσδοκίες που δημιουργεί ο πατριωτισμός τον οποίο υποδαυλίζει.

Η Σιρκ όμως δεν έχει ικανοποιητικές προτάσεις για το πώς πρέπει η Αμερική να αντιμετωπίσει την Κίνα. Υποστηρίζει πως οι ΗΠΑ πρέπει να δείξουν αυτοσυγκράτηση γύρω από τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων της χώρας, να σταματήσουν να ενθαρρύνουν την Ιαπωνία να αναβιώσει τον στρατό της και να δείχνουν σεβασμό όποτε μπορούν μια και «το κύριο εθνικό συμφέρον της Αμερικής είναι η αποφυγή ενός πολέμου».

Ενώ όμως η Σιρκ σωστά θέλει να αποφύγει την σύγκρουση υπερβάλλει για την πιθανότητα πολέμου. Στο βιβλίο συγκρίνει την αναβίωση της Κίνας με την Ιαπωνία και την Γερμανία του 1930, όμως ξεχνά πως η Κινεζική κοινωνία είναι λιγότερο συμπαγής από την Γερμανία και την Ιαπωνία της εποχής.

Με το «China: Fragile Superpower», η συγγραφέας κάνει ξεκάθαρο πως η Κινεζική ηγεσία είναι πιο ασταθής από ό,τι νομίζουμε. Όμως η έγνοια της για την αποφυγή πολέμου αλλοιώνει το πώς βλέπει τη χώρα και τη γνώμη της καθώς επίσης και το τι θα πρέπει να πράξει σήμερα η Αμερική.