Παιγνίδια τακτικής από τη Μόσχα

Των Helen Burry και Michael Schwirtz
New York Times 

Ο λόγος περί αμφισημίας μηνυμάτων. Αμέσως μετά την ορκωμοσία του, οι ηγέτες της Ρωσίας εκθείαζαν τον πρόεδρο Ομπάμα και τις προθέσεις του για μία νέα πολιτική. Οι προεκλογικές θέσεις του προέδρου των ΗΠΑ για το Αφγανιστάν ήταν «ενθαρρυντικές», οι προτάσεις του αναφορικά με τη μείωση των πυρηνικών κεφαλών «ένα θετικό σημάδι», όπως και οι δηλώσεις για διπλωματικό διάλογο με το Ιράν. Τα κομπλιμέντα, ωστόσο, συνοδεύτηκαν από μια γροθιά στο πρόσωπο στο γεωπολιτικό επίπεδο.

Η βάση στο Κιργιστάν
Την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρος του Κιργιστάν, Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ ανακοίνωσε από τη Μόσχα, όπου βρέθηκε, για να υπογράψει την οικονομική βοήθεια ύψους 2,15 δισ. δολαρίων του Κρεμλίνου, την απόφαση της χώρας του να σταματήσει τη λειτουργία της αμερικανικής βάσης στο Μανάς. Η κίνηση δημιούργησε ένα εξαιρετικά δύσκολο εμπόδιο στην προσπάθεια του Ομπάμα να αλλάξει τα δεδομένα του πολέμου στο Αφγανιστάν. 

Πιθανότατα, η εξέλιξη να ήταν αναμενόμενη. Αρχής γενόμενης με την ομιλία του Ρώσου προέδρου, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, λίγες ώρες μετά την εκλογή του κ. Ομπάμα, τα μηνύματα από το Κρεμλίνο προς την αμερικανική κυβέρνηση ήταν τη μια στιγμή επιθετικά και την άλλη συγκαταβατικά.Είναι σαφές ότι οι Ρώσοι εξετάζουν σοβαρά την πιθανότητα συνεργασίας με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση. Παράλληλα, ωστόσο, απαιτούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο από τον κ. Ομπάμα να έχει σε προτεραιότητα τα συμφέροντα της χώρας τους. «Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος κάνει κουμάντο και ποιο ακριβώς είναι το μήνυμα», λέει ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Κλίντον και νυν πρόεδρος του Ιδρύματος Μπρούκινγκς, Στρόουμπ Τάμποτ. «Πρόκειται σίγουρα για έναν παράξενο τρόπο για να ξεκινήσει ένας σοβαρός διάλογος μεταξύ των δύο κρατών», επισημαίνει ο ίδιος.

Το Αφγανιστάν συγκαταλέγεται θεωρητικά στους πρόσφορους για συνεργασία γεωγραφικούς χώρους, δεδομένου ότι η διάδοση του ισλαμικού εξτρεμισμού στην ευρύτερη περιοχή ανησυχεί βαθύτατα τη Ρωσία. Το εύλογο παραπάνω συμπέρασμα, όμως, ανετράπη από την απόφαση του κ. Μπακίγιεφ να κλείσει την αμερικανική βάση στο Μανάς. Κιργίζιοι και Ρώσοι αξιωματούχοι επέμεναν ότι η απόφαση δεν σχετίζεται με τη δέσμευση της Μόσχας να βοηθήσει τους Αμερικανούς στο Αφγανιστάν, παρέχοντάς τους εναλλακτικές διαδρομές για την τροφοδοσία των νατοϊκών στρατευμάτων, αλλά ουδείς πρέπει να λησμονεί ότι το Κρεμλίνο έχει προ πολλού θέσει στόχο την απομάκρυνση των στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ από την κεντρική Ασία. Ουκ ολίγες φορές στο πρόσφατο παρελθόν, οι Ρώσοι έσπευσαν να υπενθυμίσουν ότι ο κ. Ομπάμα είναι υποχρεωμένος να εξασφαλίσει την υποστήριξη της Μόσχας εφόσον επιμείνει στην απόφαση για αύξηση της αμερικανικής δύναμης στο Αφγανιστάν κατά 30.000 άνδρες.

Ρωσική δυσαρέσκεια
Αυτό συνεπάγεται ότι ο κ. Ομπάμα καλείται να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν τη δυσαρέσκεια των Ρώσων για την αντιπυραυλική ασπίδα στην ανατολική Ευρώπη και την επέκταση του ΝΑΤΟ. «Στο ρωσικό μυαλό υπάρχει πάντα η λογική του παζαριού και καθώς φαίνεται να παρουσιάζεται μια ευκαιρία διασφάλισης των συμφερόντων μας, οφείλουμε να έχουμε καλά χαρτιά στα χέρια», τονίζει η καθηγήτρια του Διεθνούς Ινστιτούτου Στατηγικών Μελετών του Λονδίνου, Οκσάνα Αντονένκο. «Στα μάτια του Κρεμλίνου δεν υφίσταται ο όρος συνεργασία, αλλά η μετουσίωση σε πραγματικότητα του καλύτερου δυνατού σεναρίου για τα ρωσικά συμφέροντα», λέει η ίδια.

Η κίνηση του Κιργιζιστάν προκάλεσε έκπληξη, διότι έλαβε χώρα μετά σωρεία μηνυμάτων που έδειχναν ότι η Μόσχα ήταν διατεθειμένη να συνεργαστεί με τον νέο Αμερικανό ηγέτη. Οι σχεδιαστές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είχαν ενθαρρυνθεί από την ομιλία του πρωθυπουργού της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, ο τόνος της οποίας δεν ήταν, για πρώτη φορά μετά από καιρό, αντιαμερικανικός.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η Μόσχα εμφανίζεται έτοιμη να παράσχει στο ΝΑΤΟ οδούς ανεφοδιασμού προς το Αφγανιστάν, μέσω Ρωσίας. Επιπλέον, ανώνυμη πηγή του υπουργείου Άμυνας δήλωσε στο Ρωσικό Πρακτορείο Ειδήσεων Interfax ότι η Μόσχα αναστέλλει τα σχέδιά της να εγκαταστήσει πυραύλους Ισκαντέρ στο θύλακο του Καλίνινγκραντ, κοντά στη μεθόριο με την Πολωνία.

Οι Ρώσοι δεν μοιράζονται την αισιοδοξία των Ευρωπαίων για την πολιτική Ομπάμα. Πέρυσι, οι σχέσεις της Ρωσίας με τις ΗΠΑ άγγιξαν το χαμηλότερο επίπεδό τους μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. «Ο κ. Ομπάμα θα πρέπει να χειριστεί την κληρονομιά Μπους», περιλαμβανομένων των επιπτώσεων του πολέμου στη Γεωργία, δήλωσε ο Σεργκέι Ρογκόφ, διευθυντής Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών της Μόσχας. «Είναι δυνατόν, μετά τον πόλεμο στη Γεωργία, η Ρωσία να ασκεί πιέσεις στο Κιργιζιστάν για λογαριασμό των ΗΠΑ;», ρώτησε. Η απόφαση για το κλείσιμο της βάσης «δεν ήταν κάτι που έκανε η Ρωσία, ήταν κάτι στο οποίο η Ρωσία δεν έφερε αντίρρηση»... Και οι Ρώσοι ηγέτες ανυπομονούν όλο και πιο πολύ να δουν σαφή σχέδια από την πλευρά της Ουάσιγκτον. Ο κ. Ομπάμα μοιάζει πρόθυμος να επιβραδύνει την εφαρμογή των σχεδίων της αντιπυραυλικής άμυνας και της ΝΑΤΟϊκής διεύρυνσης, αλλά όχι και να αποσύρει επισήμως αυτά τα σχέδια. «Το πραγματικό παιχνίδι δεν έχει ακόμη αρχίσει», υπογράμμισε ο κ. Ρογκόφ. «Θα ακολουθήσουν σκληρές διαπραγματεύσεις για πολλά θέματα».