Πόκερ ΗΠΑ - Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα

Με τις επισκέψεις Μπάιντεν σε Ουκρανία και Γεωργία, η Ουάσιγκτον πιέζει τη Μόσχα να σκληρύνει τη στάση της έναντι του Ιράν

Του Πετρου Παπακωνσταντινου
«Σε είχα προειδοποιήσει Τζο ότι δεν υπάρχει περίπτωση να φας τζάμπα στη Γεωργία»! Αυτό το χοντροκομμένο αστείο απηύθυνε, ενώπιον δημοσιογράφων, ο ηλικίας 41 ετών πρόεδρος της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι στον κατά 26 χρόνια μεγαλύτερό του αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζόζεφ Μπάιντεν, κατά το επίσημο δείπνο που του παρέθεσε, την Τετάρτη. Το ιδιότροπο χιούμορ παρέπεμπε στο αίτημά του για αμερικανικά όπλα και Αμερικανούς παρατηρητές που θα θωρακίσουν τη Γεωργία, ένα χρόνο μετά τη στρατιωτική συντριβή της από τη Ρωσία. Ωστόσο, ο πολύπειρος Μπάιντεν θα πρέπει να αναγνώρισε το ποιόν του οικοδεσπότη του – ένα αλαζονικό «ποντίκι που βρυχάται», προκαλώντας με τον πιο ανεύθυνο τρόπο τον μεγάλο γείτονά του με την πεποίθηση ότι, την κατάλληλη στιγμή, θα έρθουν οι Αμερικανοί να τον σώσουν, σαν το Ιππικό στις ταινίες με Ινδιάνους.
Αν όμως κάτι τέτοιο δεν έπραξε τον περασμένο Αύγουστο η Αμερική του Μπους, είναι πολύ απίθανο να το πράξει σήμερα η Αμερική του Ομπάμα. Ο Μπάιντεν, που απέφυγε να ανταποδώσει το «Τζο» με το αντίστοιχό του «Μιχαλάκη» ή «Μίκι», προτιμώντας την ψυχρή επισημότητα του «κύριε πρόεδρε», δήλωσε μεν το αναμενόμενο «στεκόμαστε το πλευρό σας», αλλά απέφυγε κάθε δέσμευση στα συγκεκριμένα. Αλλωστε, η Ρωσία είχε προειδοποιήσει ότι θα εμποδίσει με κάθε τρόπο τον επανεξοπλισμό της Γεωργίας, ενώ ούτε η Αμερική ούτε κάποια άλλη μεγάλη Δυτική δύναμη έχουν κάνει το παραμικρό που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την ντε φάκτο απόσχιση από τη Γεωργία της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας. Απόσχιση, η οποία, πλην των άλλων, έδωσε στη Ρωσία το ήμισυ των γεωργιανών ακτών στη Μαύρη Θάλασσα.

Επαναπροσέγγιση
Το τετραήμερο ταξίδι του Αμερικανού αντιπροέδρου σε δύο γεωστρατηγικά κρίσιμες πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, Ουκρανία και Γεωργία, είχε προφανή πολιτική σημασία. Ο Μπάιντεν ήταν εκείνος που έριξε το σύνθημα για μια συνολική «επανεκκίνηση» των ρωσοαμερικανικών σχέσεων στη μετά Μπους εποχή, κάτι που άρχισε να υλοποιείται με την πρόσφατη, επίσημη επίσκεψη του Ομπάμα στη Μόσχα. Μάλιστα, το ηγετικό δίδυμο του Λευκού Οίκου έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου την αμερικανική «Οστ - Πολιτίκ» προς τη Ρωσία, περιθωριοποιώντας τη Χίλαρι Κλίντον, η οποία δεν συνόδευσε καν τον Ομπάμα στη Μόσχα – επειδή υπέστη κάταγμα στον ώμο, όπως είπε η ίδια.
Το ενδεχόμενο μιας κάποιας, έστω ασταθούς και περιορισμένης, επαναπροσέγγισης ΗΠΑ - Ρωσίας θορύβησε τους πιο ρωσοφοβικούς κύκλους της Ανατολικής Ευρώπης. Στις 16 Ιουλίου, είκοσι πολιτικές προσωπικότητες από τις πρώην κομμουνιστικές χώρες (Βαλέσα, Χάβελ, Κβασνιέφσκι κ.ά.) δημοσιοποίησαν ανοιχτή επιστολή προς τον Μπαράκ Ομπάμα. Βασιλικότεροι του βασιλέως, οι υπογράφοντες εκφράζουν «ανησυχία για την εξασθένηση του ΝΑΤΟ» και για το γεγονός ότι οι χώρες τους «δεν βρίσκονται πια στην καρδιά της αμερικανικής, εξωτερικής πολιτικής». Επίσης, εκλιπαρούν την Ουάσιγκτον να μην εγκαταλείψει το σχέδιο για αντιπυραυλική ασπίδα σε Πολωνία και Τσεχία – ένα σχέδιο που εξοργίζει τους Ρώσους και διχάζει τους Ευρωπαίους.
Υπό αυτό το πρίσμα, είναι πολύ πιθανό ο Ομπάμα να έστειλε τον Μπάιντεν σε Ουκρανία και Γεωργία, πλην των άλλων και για να διασκεδάσει τις ανησυχίες που προκάλεσε η δική του επίσκεψη στη Μόσχα. Πράγματι, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος ξεκαθάρισε, στο Κίεβο, ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αναγνωρίζουν σε καμία περίπτωση σφαίρες επιρροής» – μια ευθεία απάντηση στο «δόγμα Μεντβέντεφ», που ανακήρυξε τις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες σε «ζώνη ζωτικών, ρωσικών συμφερόντων». Επιπλέον, δήλωσε ότι η Ουάσιγκτον θα υποστηρίξει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αν ο λαός της επιθυμεί κάτι τέτοιο. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν casus belli για τη Ρωσία, η αντίδραση της οποίας πιθανόν να έφτανε μέχρι την απόσχιση της ανατολικής Ουκρανίας και της Κριμαίας –όπου βρίσκεται και ο ρωσικός ναύσταθμος της Σεβαστούπολης– κατά το πρότυπο της Ν. Οσετίας και της Αμπχαζίας.

Ενταξη στο ΝΑΤΟ
Η αλήθεια είναι, όμως, ότι ο Μπάιντεν δεν πέρασε την «κόκκινη γραμμή». Συνδέοντας την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ με τη θέληση του λαού της, ουσιαστικά έστειλε την υπόθεση στις ελληνικές καλένδες, καθώς όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ουκρανών αντιτίθεται. Οσο για τη Γεωργία, ο Σαακασβίλι αναγνώρισε με συνέντευξη στη Wall Street Journal ότι «η προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ είναι ουσιαστικά νεκρή», λόγω των ρωσικών αντιρρήσεων. Τέλος, ο Μπάιντεν όχι μόνο δεν υποσχέθηκε στη Γεωργία όπλα και παρατηρητές, αλλά προειδοποίησε αυστηρά τον Σαακασβίλι να αποφύγει ένα νέο στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό για την ανακατάληψη των δύο ντε φάκτο ανεξάρτητων περιοχών.
Θα μπρούσε, επομένως, να εικάσει κανείς ότι η κυβέρνηση Ομπάμα βλέπει, σ’ αυτή τη φάση, την προοπτική ένταξης Ουκρανίας και Γεωργίας στο ΝΑΤΟ περισσότερο ως διαπραγματευτικά ατού, ώστε να πετύχει μια πιο ευνοϊκή στάση της Ρωσίας σε άλλα μέτωπα που ενδιαφέρουν πρωτίστως, αυτή την περίοδο, τους Αμερικανούς και πρώτα απ’ όλα στο ζήτημα του Ιράν.
Αντίστοιχα, επιφυλακτική είναι και η τακτική του Κρεμλίνου: Υπόσχεται στο καθεστώς Αχμεντινετζάντ, το οποίο στηρίζει πολιτικά, πυρηνική τεχνολογία και συζητάει την παράδοση πυραύλων S–300, που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον συσχετισμό δυνάμεων με το Ισραήλ, αλλά βρίσκει διαρκώς προσχήματα να αναστέλλει τις κρίσιμες αποφάσεις. Αφήνει έτσι ανοιχτή την πόρτα για ένα μεγάλο παζάρι, μια «τράμπα» μεταξύ Ουκρανίας και Ιράν, η οποία, σε πείσμα των δηλώσεων Μπάιντεν, θα διεμήνυε ότι, 64 χρόνια μετά τη Γιάλτα, οι ζώνες επιρροής παραμένουν λιγότερο θεωρητικές απ’ ό,τι πολλοί θα ήθελαν να φαντάζονται.

Ξέβαψαν οι «έγχρωμες επαναστάσεις»
Ηρωες των λεγόμενων «έγχρωμων επαναστάσεων» (της «ροζ», στη Γεωργία, το 2003 και της «πορτοκαλί», στην Ουκρανία, το 2004), οι οικοδεσπότες του Τζόζεφ Μπάιντεν υπήρξαν αγαπημένα παιδιά της κυβέρνησης Μπους. Με την κυβέρνηση Ομπάμα, όμως, οι μέρες του Μιχαήλ Σαακασβίλι στην προεδρία της Γεωργίας και του Βίκτορ Γιούσενκο σε εκείνη της Ουκρανίας προμηνύονται δύσκολες ή και μετρημένες.
Σε δημόσια ομιλία του, στο Κίεβο, ο Μπάιντεν κατσάδιασε τον Γιούσενκο και την πρωθυπουργό του Ιουλία Τιμοσένκο, τους κάλεσε «να σταματήσουν να καβγαδίζουν και να παίρνουν πόζες» και αναρωτήθηκε «γιατί η κυβέρνηση δεν επιδεικνύει την ίδια πολιτική ωριμότητα με τον απλό κόσμο». Η λυσσαλέα αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πολιτικών λειτουργεί σε βάρος του φιλοδυτικού μπλοκ εν όψει των προεδρικών εκλογών της 17ης Ιανουαρίου. Το γεγονός ότι ο Μπάιντεν επέλεξε να συναντηθεί όχι μόνο με τους Γιούσενκο και Τιμοσένκο, αλλά και με τον ηγέτη της φιλορωσικής αντιπολίτευσης, Βίκτορ Γιανουκόβιτς και με τον νεαρό πρώην υπουργό Εξωτερικών Αρσένι Γιάτσενουκ, από τα αουτσάιντερ των προεδρικών εκλογών, μαρτυρεί ότι η κυβέρνηση Ομπάμα επιθυμεί να κρατήσει όλες τις πόρτες ανοιχτές.
Ιδια γεύση στην Τιφλίδα, όπου, όπως δήλωσε ανώτατος Αμερικανός αξιωματούχος, ο Μπάιντεν μίλησε, κεκλεισμένων των θυρών, «χωρίς περιστροφές» στον Σαακασβίλι, για να συναντηθεί, στη συνέχεια, με τους βασικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης, οι οποίοι τον κατηγορούν ως δικτάτορα και τυχοδιώκτη: Την πρώην πρόεδρο της Βουλής, Νίνο Μπουρτζανάτζε και τον πρώην βουλευτή της χώρας στις ΗΠΑ, Νίνο Αλασάνια.