James Edward Miller
The US and the Making of Modern Greece
University of North Carolina Press, 2009


Του John Brady Kiesling
Πρώην διπλωμάτη

Ο Μπέρναρντ Σω είχε γράψει για τα αναγκαία ψέματα κάθε κοινωνίας: «Η αλήθεια δεν συμβαδίζει με την εθνική άμυνα». Ο Τζέημς Μίλλερ θα απαντούσε ίσως με τους στίχους του Κόβεντρυ Πάτμορ: «Όταν τελειώσει τη δουλειά του, το ψέμα θα σαπίσει/ Η αλήθεια είναι μεγάλη και θα επικρατήσει/ όταν κανείς πια δεν θα νοιάζεται». Το βιβλίο του Μιλλερ είναι ένας απολογισμός της σχέσης μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ελλάδας την περίοδο 1950 με 1974. Ο Μίλλερ καταγράφει νηφάλια και αντικειμενικά μια πολύπλοκη ιστορία και σε πείσμα της Ελληνικής εμμονής με τη CIA τα στοιχεία του Μίλλερ είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα παρά την απουσία ανάλογων στοιχείων από Ελληνικά αρχεία.

Συνάντησα για πρώτη φορά τον Μίλλερ στη Διπλωματική Σχολή, όπου ήταν ειδικός στην κουλτούρα και την πολιτική σκηνή της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου. Υπήρξε επίσης ο συντάκτης των τόμων της επίσημης ιστορίας του Υπουργείου Εξωτερικών (με τίτλο «Foreign Relations of the United States») για τις τρεις χώρες. Λόγω της θέσης του ο Μίλλερ είχε πρόσβαση σε όλα τα σχετικά έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών, όπως και σε απόρρητα έγγραφα τα οποία η CIA ακόμα δεν έχει κοινοποιήσει. Σύμφωνα με το βιβλίο το πραξικόπημα του 1967 προκάλεσε έκπληξη και έφερε σε δύσκολη θέση τόσο την Ουάσινγκτον όσο και την Αμερικανική Πρεσβεία. Είναι φυσικά κοινώς αποδεκτό στην Ελλάδα πως τότε δεν ήταν το Υπουργείο Εξωτερικών που χάραζε πολιτική αλλά η CIA ή ακόμα και σκοτεινότερες υπηρεσίες, όμως αυτές οι θεωρίες έχουν ήδη διαψευσθεί κατ’ επανάληψη.

Αν και ο Μίλλερ κατακρίνει την Αμερικανική κυβέρνηση για την αποτυχία της να διαψεύσει από το 1967 τις κατηγορίες για εμπλοκή στο πραξικόπημα, δεν θεωρεί πως οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να είχαν επαναφέρει τη δημοκρατία στην Ελλάδα με απειλές ή οικονομικές πιέσεις. Οι Συνταγματάρχες ήταν άκρως φανατικοί και ο Παπαδόπουλος ήταν ο πιο δύσκολος Έλληνας συνομιλητής που είχε αντιμετωπίσει ποτέ η Αμερικανική κυβέρνηση. Το Υπουργείο Εξωτερικών προειδοποίησε τόσο τον Νίξον όσο και τον Κίσινγκερ ότι αν και η Χούντα κάποια στιγμή θα ανατρεπόταν θα έκανε σοβαρή ζημιά στην εικόνα των Η.Π.Α. στην Ελληνική κοινή γνώμη. Ο Κίσινγκερ όμως αρκέστηκε στο συμπέρασμα του Υπουργείου ότι η Ελλάδα θα παρέμενε σύμμαχος των Η.Π.Α. και έτσι αποφάσισε να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Χούντα. Η απόφαση αυτή είχε σοβαρές επιπτώσεις όμως θύμα δεν ήταν φυσικά ο ίδιος ο Κίσινγκερ αλλά πέντε υπάλληλοι της Αμερικανικής κυβέρνησης οι οποίοι δολοφονήθηκαν και η ομαλή συνεργασία μεταξύ των δύο συμμάχων.

Ο Μίλλερ δεν επιχειρεί μόνος του να αναιρέσει τον μύθο του «ξένου δάκτυλου» όμως, γράφει, «η αντίληψη πως οι Αμερικανοί πρόξενοι είναι κάτι σαν ανθύπατοι της αυτοκρατορίας είναι εντελώς ασύμβατη με την πραγματικότητα της εποχής». Την ερμηνεία αυτή των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Η.Π.Α. εκμεταλλεύτηκαν μετέπειτα πρωθυπουργοί για να επανακτήσουν την αξιοπιστία της κυβέρνησης και να τονίσουν την ανεξαρτησία της από την Ουάσινγκτον. Η διαστρέβλωση αυτή του ρόλου των Αμερικανών συνεχίζει να εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες, όμως ήταν απαραίτητη στην σπασμωδική ωρίμανση του Ελληνικού κράτους.

Οι τόμοι του «Foreign Relations of the United States» τους οποίους έχει γράψει ο Τζέημς Μίλλερ βρίσκονται στη σελίδα http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/index.htm . Ένα άλλο ενδιαφέρον συμπλήρωμα για το βιβλίο είναι οι καταγεγραμμένες μαρτυρίες Αμερικανών διπλωματών στη σελίδα http://memory.loc.gov/ammem/collections/diplomacy/ . Η ανάγκη αυτών των Ψυχροπολεμικών διπλωματών να πουν την αλήθεια ξαφνιάζει, ειδικά από άτομα που οποίοι δυστυχώς φοβόντουσαν τον κομμουνισμό περισσότερο από ότι αγαπούσαν την ελευθερία.