Ο αδύναμος κρίκος στο Ιράν

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Καθώς έφθασε στο τέλος της μία ακόμη εβδομάδα διαρκούς συζήτησης για ενδεχόμενο πόλεμο με το Ιράν, ας μη λησμονούμε την παρακάτω πιθανότητα: η κυβέρνηση Ομπάμα, θέλοντας να προλάβει ισραηλινό πλήγμα κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων, δεσμεύεται σε μια εκστρατεία πίεσης πάνω στην Τεχεράνη, η οποία –εφόσον εφαρμοσθεί κατάλληλα– μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε καθεστωτική αλλαγή στη χώρα.

Η δέσμευση του προέδρου Ομπάμα για κλιμάκωση της οικονομικής και πολιτικής πίεσης στην Τεχεράνη στοχεύει τον ασθενή κρίκο του καθεστώτος. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το καθεστώς των μουλάδων προέρχεται, άλλωστε, από τη δομή του πολιτικού συστήματος, της διχασμένης και λαομίσητης μορφής του, και όχι από το πυρηνικό του πρόγραμμα, που μοιάζει να απολαμβάνει στήριξη από την πλειονότητα του ιρανικού λαού.

Η εκστρατεία πίεσης, η οποία στοχεύει το Ιράν, μπορεί να κλονίσει τα θεμέλια του πολιτικού αυτού συστήματος.

Αν και το θεοκρατικό καθεστώς δεν βρίσκεται –αυτό καθαυτό– στο στόχαστρο των ΗΠΑ, οι δυνάμεις που έχουν ήδη απελευθερωθεί το απειλούν άμεσα. Μήνα με τον μήνα, οι κυρώσεις και οι άλλες πρωτοβουλίες της Δύσης θα υποσκάψουν την πολιτική και οικονομική βάση του καθεστώτος στην Τεχεράνη, ασκώντας αφόρητη πίεση στην ιρανική ηγεσία και ωθώντας τη σε βεβιασμένες κινήσεις, ικανές να προκαλέσουν καταστροφικά αντίποινα.

Η κατάσταση θυμίζει δόκανο, που σφίγγει κάθε φορά που το εγκλωβισμένο σε αυτό θήραμα προσπαθεί να διαφύγει. Ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας, Λίον Πανέτα, το κατέστησε σαφές λέγοντας ότι οι ΗΠΑ προετοιμάζουν «στρατιωτική λύση», εφόσον η πολιτική πίεση αποδειχθεί αναποτελεσματική.

Ειρωνεία αποτελεί το γεγονός ότι τις χειρότερες πιθανότητες για καθεστωτική αλλαγή προσφέρει το ενδεχόμενο μονομερούς στρατιωτικού πλήγματος από το Ισραήλ. Δεδομένων των περιορισμένων δυνατοτήτων του Ισραήλ, ένα αεροπορικό πλήγμα θα οδηγούσε σε συσπείρωση των Ιρανών πίσω από τη θρησκευτική ηγεσία, θα απέκλειε κάθε ενδεχόμενο λαϊκής εξέγερσης –τύπου Αραβικής Ανοιξης– χωρίς ωστόσο να καταστρέψει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας. Ηγέτης της ιρανικής αντιπολίτευσης μου είπε αυτή την εβδομάδα ότι μια τέτοια επίθεση θα αποτελούσε «δώρο Θεού για τους μουλάδες», ενισχύοντας –αντί να πλήξει– την πολιτική τους θέση.

Οι αμερικανο-ισραηλινές συνομιλίες της περασμένης εβδομάδας ανέδειξαν ιδιότυπη ομαδική τακτική: η Δύση επιδιώκει την εφαρμογή αυτού που χαρακτηρίζει «ασφυκτικές κυρώσεις», ενώ το Ισραήλ περιμένει έξω από το ρινγκ, έτοιμο να ορμήσει για να καταφέρει στρατιωτικό πλήγμα. Η συντονισμένη αυτή πίεση έφερε ήδη το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εξέλιξη θετική, η οποία δεν μπορεί όμως να αποτελέσει αιτία αποκλιμάκωσης των δυτικών πιέσεων.

Καθώς οι κυρώσεις επηρεάζουν όλο και πιο πολύ τις ιρανικές πετρελαϊκές εξαγωγές και τα κρατικά έσοδα της χώρας, απειλώντας τη σταθερότητα του καθεστώτος, η Τεχεράνη ίσως να εξετάζει τη σύναψη συμβιβαστικής συμφωνίας, όπως αυτές που ο αγιατολάχ Χομεϊνί παρομοίαζε με «ποτήρι γεμάτο δηλητήριο». Εναλλακτικά, το καθεστώς θα μπορούσε να αντιδράσει με δική του στρατιωτική πρωτοβουλία. Μια τέτοια επιλογή, όμως, θα ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη δεδομένης της συντριπτικής αμυντικής υπεροχής των ΗΠΑ, αλλά και της ικανότητας του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας να αντέξουν προληπτικό πλήγμα από το Ιράν.

Το δίλημμα για τον ύπατο θρησκευτικό ηγέτη, αγιατολάχ Αλι Χαμενεΐ, είναι σκληρό: αν συμφωνήσει να αναστείλει το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας του, η νομιμοποίηση του καθεστώτος θα δεχόταν ισχυρό πλήγμα. Αν, πάλι, δεν συμφωνήσει με τη Δύση, η πίεση πάνω στην Τεχεράνη θα συνεχιστεί.

Ο Καρίμ Σαντιαπούρ, ειδικός του Ιράν στο ινστιτούτο Carnegie και σύμβουλος του προέδρου Ομπάμα, υποστηρίζει ότι το ιρανικό καθεστώς υφίσταται αργή ηθελημένη αφαίμαξη, επιμένοντας στη διατήρηση του πυρηνικού του προγράμματος.

Παρομοιάζει μάλιστα τη διαδικασία αυτή με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, που οδηγήθηκε στη χρεοκοπία λόγω του εξοπλιστικού της ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ.

Ο Σαντιαπούρ αρέσκεται να μνημονεύει παλιό ρητό, για το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι δικτάτορες: «Οσο τα καθεστώτα αυτά βρίσκονται στην εξουσία, η κατάρρευσή τους μοιάζει αδιανόητη.

Αφού πέσουν, όμως, όλοι συμφωνούμε ότι αυτό ήταν αναπόφευκτο. Το Ιράν αποτελεί μια τέτοια περίπτωση». Αν η πίεση που ασκείται σήμερα στην Τεχεράνη διακοπεί απότομα, το Ιράν μπορεί να επιδιώξει να εκδικηθεί, με το σχεδόν άθικτο πυρηνικό του οπλοστάσιο.

Η Δύση διαθέτει, πάντως, ένα σημαντικό κρυφό χαρτί: την ικανότητα να αυξάνει το κόστος που πληρώνει το Ιράν για κάθε του αμφιλεγόμενη πρωτοβουλία. Παρότι οι αξιωματούχοι δεν συνηθίζουν να μιλούν για τις μυστικές αποστολές, είναι εύκολο να φανταστούμε τις αδρές γραμμές του σχεδίου, όπως παρεμβάσεις στη σωστή λειτουργία ερευνητικών εγκαταστάσεων ή την ηλεκτρονική καταστροφή οικονομικών ή εμπορικών αρχείων.

«Είναι δυνατόν να προκαλέσει κάποιος μεγάλη αναταραχή εντός του Ιράν», λέει Δυτικός αξιωματούχος. Η σημερινή εκστρατεία πίεσης μπορεί να μην πείσει την ιρανική ηγεσία να αποδεχθεί συμφωνία, αυξάνει όμως τις πιθανότητες κατάρρευσης του καθεστώτος ως αποτέλεσμα της προκλητικής του στάσης.

Πηγή