Η ώρα της αλήθειας για την Ευρώπη

Του Paul Krugman

The New York Times

Αίφνης, έγινε εύκολο να δούμε πώς το ευρώ -αυτό το μεγαλεπήβολο, ελαττωματικό πείραμα νομισματικής ένωσης χωρίς πολιτική ένωση- μπορεί να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη. Δεν μιλάμε για μακρινή προοπτική. Η κατάρρευση μπορεί να επέλθει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, μέσα σε μήνες και όχι έτη. Και το κόστος -οικονομικό, αλλά και πολιτικό- μπορεί να είναι τεράστιο.

Αυτό δεν χρειάζεται να συμβεί: το ευρώ -ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του- μπορεί ακόμα να σωθεί. Όμως γι’ αυτό οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ιδίως η Γερμανία και η ΕΚΤ, θα πρέπει να δράσουν πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να σταματήσουν τις ηθικολογίες και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Να πάψουν να κερδίζουν χρόνο και, για πρώτη φορά, να προηγηθούν των εξελίξεων. Μακάρι να μπορούσα να δηλώσω αισιόδοξος.

Προς το παρόν, τα πράγματα έχουν ως εξής: Όταν γεννήθηκε το ευρώ, υπήρξε μεγάλο κύμα αισιοδοξίας στην Ευρώπη - κι αυτό ήταν το χειρότερο που μπορούσε να συμβεί. Κεφάλαια διοχετεύθηκαν στην Ισπανία και άλλες χώρες, που θεωρήθηκαν ασφαλείς. Πυροδοτήθηκαν τεράστιες φούσκες ακινήτων και τεράστια εμπορικά ελλείμματα. Έπειτα, με την κρίση του 2008, το κύμα «στέγνωσε», προκαλώντας τεράστιες κάμψεις στις ίδιες τις χώρες που πλημμύριζε πριν. Στο σημείο αυτό, η έλλειψη πολιτικής ένωσης της Ευρώπης έγινε σοβαρό μειονέκτημα. Φλόριντα και Ισπανία είχαν αμφότερες φούσκες ακινήτων, όμως όταν εκείνη της Φλόριντα έσκασε, οι συνταξιούχοι μπορούσαν ακόμα να περιμένουν τις επιταγές τους από την Ουάσιγκτον. Η Ισπανία δεν έχει τέτοια στήριξη. Και το σκάσιμο της φούσκας έγινε δημοσιονομική κρίση.

Η απάντηση της Ευρώπης ήταν λιτότητα: «τσεκούρι» στις δαπάνες, σε μια προσπάθεια να καθησυχάσουν τις αγορές ομολόγων. Ωστόσο, οι περικοπές επιδείνωσαν την ύφεση στις προβληματικές οικονομίες, υπονομεύοντας περισσότερο την επενδυτική εμπιστοσύνη και οδηγώντας σε αυξανόμενη πολιτική αστάθεια.

Και τώρα, η ώρα της αλήθειας. Η Ελλάδα είναι προς το παρόν στο επίκεντρο. Σήμερα βιώνει μια κάπως βραδείας μορφής φυγή κεφαλαίων, καθώς όλο και περισσότεροι καταθέτες αποσύρουν τα χρήματά τους προεξοφλώντας έξοδο από το ευρώ. Η ΕΚΤ χρηματοδοτεί αυτή τη φυγή δανείζοντας στην Ελλάδα ευρώ. Αν αποφασίσει ότι δεν μπορεί να δανείσει άλλο, η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να φύγει από το ευρώ. Η απόδειξη ότι η ένταξη στο ευρώ είναι αναστρέψιμη θα οδηγήσει σε αντίστοιχη φυγή από τις ισπανικές και ιταλικές τράπεζες. Αν η ΕΚΤ αποφασίσει να διακόψει τη χρηματοδότηση, το ευρώ στο σύνολό του θα τιναχτεί στον αέρα.

Ας το δούμε ως εξής: η κατάρρευση του ευρώ θα ισοδυναμεί με τεράστια ήττα του

ευρύτερου ευρωπαϊκού οράματος, της προσπάθειας να επιτευχθεί ειρήνη, ευημερία και δημοκρατία σε μια ήπειρο με τρομερή ιστορία. Θα έχει επίσης περίπου το ίδιο αποτέλεσμα που έχει η αποτυχία της λιτότητας στην Ελλάδα, απαξιώνοντας την κυρίαρχη πολιτική σκηνή και ενισχύοντας τους εξτρεμιστές. Όλοι έχουμε πολλά να διακυβεύονται από την ευρωπαϊκή επιτυχία.

Όμως, από τους ίδιους τους Ευρωπαίους εξαρτάται αυτή η επιτυχία. Ολόκληρος ο κόσμος περιμένει να δει αν μπορούν να τα καταφέρουν.