Λανθασμένες επιλογές στην άμυνα και ασφάλεια

Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)

Μετά την περσινή έκδοση και κυκλοφορία του βιβλίου του αντιστρατήγου ε.α., Φοίβου Κλόκκαρη, με τίτλο, «Τουρκική Απειλή κατά του Ελληνισμού της Κύπρου», ένας άλλος, εκ των πλέον ειδικών στα κεφαλαιώδη θέματα της άμυνας και της ασφάλειας, ο αντιστράτηγος ε.α. Ανδρέας Πενταράς καταθέτει δημόσια την δική του άποψη για το ίδιο πεδίο με το προσφάτως κυκλοφορήσαν βιβλίο του που τιτλοφορείται, «Λανθασμένες επιλογές στην άμυνα και ασφάλεια της Κύπρου». Το βιβλίο αποτελεί κριτική για τις πολιτικές επιλογές των τελευταίων οκτώ ετών στην άμυνα και την ασφάλεια της Κύπρου καθώς επίσης πραγματεύεται εξελικτικά την πιο καθοριστική πτυχή στη βιωσιμότητα μιας λύσης στο Κυπριακό που είναι η ασφάλεια.   

Μέσα από τα έξι κεφάλια του βιβλίου ο συγγραφέας καταδεικνύει τους κινδύνους κατά του ελληνισμού της Κύπρου οι οποίοι απορρέουν από την τουρκική στρατηγική στοχοθεσία στο Κυπριακό, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και εντεύθεν και ασκεί κριτική σε λανθασμένες επιλογές που έκαναν οι κυβερνήσεις τα τελευταία οκτώ χρόνια με αποτέλεσμα να αποδυναμώσουν την άμυνα και κατ’ επέκταση την διαπραγματευτική μας ικανότητα έναντι της Τουρκικής πλευράς στις συνομιλίες.  

Πολύ ορθά ο Ανδρέας Πενταράς εντοπίζει τα κυριώτερα σημεία υποβάθμισης της άμυνας στη μείωση των αμυντικών προϋπολογισμών σε απαράδεκτα επίπεδα, στην κατάργηση του δόγματος του «Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος και Κύπρου», στην κατάργηση των διακλαδικών ασκήσεων «Νικηφόρος», «Βεργίνα» και «Τοξότης» μέσω των οποίων εκπαιδεύοντο από κοινού οι ένοπλες δυνάμεις Κύπρου και Ελλάδος στο γεωστρατηγικής σημασίας χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, στην αναξιοκρατία και τον κομματισμό, που διείσδυσαν σαν καρκινώματα σε όλους τους τομείς της δραστηριότητας της Εθνικής Φρουράς πλήττοντας το κύρος ενός τόσο νευραλγικού θεσμού και τέλος στο ελλειματικό και απηρχαιομένο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία του υπουργείου άμυνας και της Εθνικής Φρουράς, γεγονός που προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις στο αξιόμαχο της Εθνικής Φρουράς. Όλα αυτά συνέτειναν στο να μην υπάρχει σήμερα συγκροτημένη στρατηγική εθνικής ασφάλειας και πολιτική ευθύνη άμυνας της χώρας μας.   

Η σημασία του βιβλίου για την κατανόηση της συγκεκριμένης πτυχής Κυπριακού έγκειται στη βασική αρχή ότι τα κράτη λειτουργούν ως προσαρμοζόμενες οντότητες που προσπαθούν με την εξωτερική τους πολιτική καθώς επίσης και με την πολιτική ασφάλειας που διαμορφώνουν να διατηρήσουν τις βασικές δομές τους, δηλαδή τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά τους χαρακτηριστικά σε αποδεκτά όρια. Τα πιο πάνω συνιστούν την πεμπτουσία για την διαμόρφωση αυτού που στις στρατηγικές σπουδές ονομάζεται Υψηλή Στρατηγική (Grand Strategy). Με άλλα λόγια, η υψηλή στρατηγική θέτει ιεραρχημένους στόχους λαμβάνοντας υπόψη το διεθνές περιβάλλον και την επιθυμητή θέση μίας χώρας με σκοπό να κινητοποιήσει το ευρύτερο εθνικό δυναμικό και τους πόρους του κράτους προκειμένου να επιτύχει τρεις βασικούς στόχους, α) σταθερότητα, β) ευημερία και γ) ασφάλεια. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση της υψηλής στρατηγικής είναι η επισήμανση των αδυναμιών και των δυνατοτήτων σε εθνικό επίπεδο ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους κινδύνους και να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες. 

Η Κυπριακή Δημοκρατία αποδυναμώθηκε από τον τουρκικό στρατηγικό εξαναγκασμό, μετά την εισβολή. Πιο συγκεκριμένα η Τουρκία ακολουθεί συστηματικά την εξής στρατηγική μετά το 1974: α) Ισχυροποιεί τη θέση της δημιουργώντας νομικά  ερείσματα, (πχ. προσπάθεια νομιμοποίησης της παρουσίας της στην Κύπρο είτε με την αναγνώριση του ψευδοκράτους είτε με τη δημιουργία τουρκοκυπριακού κρατιδίου στο βορρά το οποίο θέλει να ελέγχει και μετά τη λύση μέσω του ελέγχου της Τουρκοκυπριακής πολιτικής ελίτ)  β) Αποδυναμώνει την Κυπριακή Δημοκρατία υποσκάπτοντας τα νομικά της ερείσματα (πχ. η διαρκής αμφισβήτηση που θέτει η Άγκυρα τόσο κατά την νομιμότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και κατά των επιλογών της να ασκήσει κατά καιρούς το νόμιμο δικαίωμα της για την άμυνα της χώρας) και γ) Εξαναγκάζει την Κύπρο σε υποχωρήσεις υπό την απειλή πολέμου (πχ. η κρίση στο θέμα των S300, όπου κατάφερε να επιβάλει την βούληση της στην τελική απόφαση της Κυπριακής Δημοκρατίας με την απειλή χρήσης βίας). Μέσα σε αυτό πλαίσιο, η Κυπριακή Δημοκρατία αποδυναμωμένη από τον τουρκικό στρατηγικό καταναγκασμό που της δημιούργησε φοβικά σύνδρομα, ακολουθεί πολιτική κατευνασμού, η οποία αναπόφευκτα απέτυχε να αναχαιτίσει την ολοένα αυξανόμενη τουρκική επιθετικότητα και διεκδικητικότητα.

Μετά το 1974, η κατοχή του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, η παρουσία 43.000 Τούρκων στρατιωτών και ο συνεχιζόμενος εποικισμός από τη μια και η έλλειψη στρατηγικής εθνικής ασφαλείας και αποτρεπτικής ισχύος της ελληνικής πλευράς από την άλλη είχε ως αποτέλεσμα την ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων προς όφελος της Τουρκίας, όπως αποδεικνύει εύστοχα ο συγγραφέας.

Τέλος, δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω λιγότερο με αυτό που συμπεραίνει ο συγγραφέας ότι επιβάλλεται αναθεώρηση της ελληνικής εθνικής στρατηγικής προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των συντελεστών ισχύος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως του πλέον αποτελεσματικού μέσου αντιμετώπισης των κινδύνων και υλοποίησης των σκοπών της υψηλής στρατηγικής, που είναι η αποκατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών και ο τερματισμός της τουρκικής κατοχής.

www.geopolitics-gr.blogspot.com