Εθνική Ασφάλεια: Η αναγκαία συζήτηση

Του Henry Kissinger*
International Herald Tribune

Η συζήτηση σχετικά με την πολιτική για την εθνική ασφάλεια εξακολουθεί να εκκρεμεί. Πρακτικά ζητήματα επισκίασαν την πλέον σημαντική πρόκληση που τίθεται ενώπιον της νέας κυβέρνησης: ποια θα είναι η θέση της στη νέα τάξη πραγμάτων, με τρεις επαναστάσεις να βρίσκονται ταυτόχρονα σε εξέλιξη.

Αυτές είναι:
(α) ο μετασχηματισμός του παραδοσιακού κρατικού συστήματος στην Ευρώπη,
(β) η αμφισβήτηση από τους φανατικούς Ισλαμιστές της ιστορικής έννοιας της κυριαρχίας
και 
(γ) η μετατόπιση του κέντρου βάρους των διεθνών ζητημάτων από τον Ατλαντικό, στον Ειρηνικό και Ινδικό ωκεανό.

Η άσκηση μονομερούς πολιτικής εκ μέρους του προέδρου Τζορτζ Μπους, αποτελεί την κύρια διαφωνία Ευρώπης-Αμερικής. Ωστόσο, μετά τις 20 Ιανουαρίου, θα καταστεί εμφανές ότι η κύρια διαφωνία θα αφορά το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι ένα παραδοσιακό έθνος-κράτος, του οποίου ο λαός ανταποκρίνεται στα κελεύσματα για θυσίες, σε καλύτερο βαθμό απ' ότι οι λαοί της Ευρώπης.

Μετά τους δύο παγκοσμίους πολέμους, τα Ευρωπαϊκά κράτη συμφώνησαν να μεταβιβάσουν σημαντικές πτυχές της κυριαρχίας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, η πολιτική υποταγή αποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να μεταβιβαστεί αυτόματα. Με την έννοια έθνος να μην έχει προσδιοριστεί και την συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μην έχει ακόμη δοκιμαστεί, η ικανότητα Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να ζητήσουν θυσίες από τους λαούς τους μειώθηκε δραματικά.

Ενώ στην Ευρώπη ο παραδοσιακός ρόλος του κράτους υποβαθμίζεται, στη Μέση Ανατολή, ο φθίνων ρόλος των κρατών είναι συμφυής με τον τρόπο με τον οποίο αυτά ιδρύθηκαν. Τα σύνορα των κρατών αυτών που εγκαθιδρύθηκαν από τις νικηφόρες δυνάμεις μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, δεν αντιπροσωπεύουν τις εθνικές αρχές ή τις γλωσσικές διαφορές.

Σήμερα, το ριζοσπαστικό Ισλάμ απειλεί το ασταθές οικοδόμημα με την αυθαίρετη ερμηνεία του Κορανίου ως την βάση για έναν οικουμενικό πολιτικό οργανισμό. Απορρίπτει τις αξιώσεις επί της εθνικής κυριαρχίας, ενώ η επιρροή του επεκτείνεται όπου υπάρχουν Μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Αυτή η πραγματικότητα δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια για διαπραγματεύσεις ή για επικράτηση της ισορροπίας σε μία περιοχή ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και την ευημερία των βιομηχανικών κρατών.

Δεν υπάρχει η επιλογή για εγκατάλειψη του αγώνα. Αν αποχωρήσουμε από το Ιράκ, θα υποχρεωθούμε να αποσυρθούμε και από νέες περιοχές με μεγαλύτερο κόστος. Ακόμη και οι επικριτές του εγχειρήματος, κάνουν λόγο για διατήρηση μικρού αριθμού δυνάμεων ώστε να αποτραπεί η αναβίωση της Αλ Κάιντα ή του φανταμενταλισμού. Οι μετατροπές αυτές πραγματώνονται τη στιγμή που το κέντρο βάρους των διεθνών ζητημάτων μετατοπίζεται από τον Ατλαντικό, στον Ειρηνικό και Ινδικό ωκεανό.

Παραδόξως, η ανακατανομή της επιρροής γίνεται σε ένα μέρος του κόσμου όπου το έθνος εξακολουθεί να διαθέτει τα χαρακτηριστικά των παραδοσιακών Ευρωπαϊκών κρατών, αν και τα μεγάλα Ασιατικά κράτη αντιμετωπίζουν αλλήλους όπως συνέβαινε στην Ευρώπη την εποχή της διαμόρφωσης της ισορροπίας δυνάμεων. 

Στο παρελθόν, τέτοιες ανατροπές οδηγούσαν σε πολέμους, ενώ σήμερα, αυτό που προβληματίζει είναι η άνοδος της Κίνας. Ενώ δεν αγνοείται ο ανταγωνισμός σε γεωπολιτικό επίπεδο, η παγκοσμιοποίηση, οι περιβαλλοντικές και ενεργειακές δεσμεύσεις, και τα σύγχρονα οπλοστάσια, απαιτείται η ανάληψη προσπάθειας για διεθνή συνεργασία, και ειδικά μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας. Η ενιαία και ολοκληρωτική αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων αποτελεί αδήριτη ανάγκη.

Στην Ευρώπη, η κοινωνία των πολιτών είναι ευθυγραμμισμένη με την δομή των κρατών, αλλά όχι με την αντίστοιχη δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη Μέση Ανατολή, η κοινωνία των πολιτών εξακολουθεί να διαμορφώνεται από τις ξένες δυνάμεις. Στην περιοχή του Ατλαντικού, η πρόκληση έγκειται στο πως θα γίνει κατορθωτή η ανάπτυξη εκείνων των θεσμών που θα πείθουν για την ανάγκη να γίνουν θυσίες.

Στον Μουσουλμανικό κόσμο, οι φανατικοί Ισλαμιστές είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν όλες τις έννοιες της κοινωνίας των πολιτών στην αναζήτηση για μία ουτοπική κοινωνία, ενώ στην Ασία θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν οι σχέσεις μεταξύ των μεγάλων κρατών, και μεταξύ Αμερικής-Κίνας.

Με την μοναδική υπερδύναμη, αντιπροσωπευτικό δείγμα του παραδοσιακού έθνους-κράτους, την Ευρώπη σε μεταβατικό στάδιο, την Μέση Ανατολή να αντιμετωπίζει μια επανάσταση υποκινούμενη από την θρησκεία, και τα κράτη της Νότιας και Ανατολικής Ασίας να αναλώνονται στην επικράτηση της εξουσίας, ποια θα πρέπει να είναι η φύση της νέας τάξης πραγμάτων που θα ενσωματώσει όλες αυτές τις παραμέτρους;

Μπορούν να αντεπεξέλθουν οι υφιστάμενοι διεθνείς οργανισμοί; Εάν όχι, ποιες αλλαγές είναι θεμιτές; Ποιους ρεαλιστικούς στόχους μπορεί να θέσει η Αμερική; Είμαστε σε θέση να θέτουμε ως προϋπόθεση για πρόοδο τον μετασχηματισμό των μεγάλων κρατών, ή θα πρέπει να μειώσουμε τις προσδοκίες μας;

Ποιες θα πρέπει να είναι οι επιδιώξεις μας και ποιες καταστάσεις θα αιτιολογούν την ανάληψη μονομερούς δράσης; Ποια θα πρέπει να είναι η μορφή της ηγεσίας η οποία να μπορεί να επιτύχει αυτούς τους στόχους;
Αυτή είναι η συζήτηση στην οποία πρέπει να εμπλακούμε, και όχι τα συνθήματα, υποκινούμενα από ομάδες άσκησης πίεσης, με σκοπό την δημιουργία πρωτοσέλιδων.


* Τέως Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ