Ενέργεια και διπλωματία

Ενέργεια και διπλωματία 

Η νέα προσέγγιση Βερολίνου – Μόσχας
 

Του Nicholas Kulish
The New York Times 

Ενώ εξελισσόταν η κρίση στον Καύκασο, τον περασμένο Αύγουστο, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ μετέβη στη Μόσχα για να απευθύνει προειδοποίηση για τις επιπτώσεις της αναβίωσης του ρωσικού μιλιταρισμού. Δύο ημέρες μετά βρισκόταν στη Γεωργία δηλώνοντας ότι υποστηρίζει την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Το φθινόπωρο ήλθε σιγά σιγά και τα πάθη καταλάγιασαν. Οι πρώτες μέρες του Οκτωβρίου βρήκαν την κ. Μέρκελ ξανά στη Ρωσία να παρακολουθεί, καθώς η γερμανική Ε.ΟΝ και ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός GAZPROM υπέγραφαν σημαντική συμφωνία στην Αγία Πετρούπολη, προσφέροντας στη γερμανική εταιρεία μερίδιο στα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου Γιούζνο-Ρούσκογε της Σιβηρίας. Η μετατόπιση του κέντρου βάρους των ενδιαφερόντων της κ. Μέρκελ θύμισε τον ζωτικής σημασίας ρόλο που έπαιξε η Γερμανία στη διαμόρφωση των σχέσεων Ρωσίας - Δύσης.

Είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και ένας από τους πιο στενούς συμμάχους της Αμερικής. Η επιθετική στάση της Μόσχας δεν επανέφερε απλά τη Ρωσία, μια πυρηνική και ενεργειακή δύναμη, στο γεωπολιτικό προσκήνιο. Παρέσυρε και τη Γερμανία μαζί της. Ακριβώς τη στιγμή που οι ΗΠΑ αγωνίζονται να θέσουν τους νέους όρους της σχέσης τους με μια αντιδραστική και συχνά ανταγωνιστική κυβέρνηση της Μόσχας, η Γερμανία προσπαθεί να προστατέψει τους στενούς εμπορικούς, πολιτιστικούς και διπλωματικούς της δεσμούς με τη Ρωσία που σφυρηλατήθηκαν μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου και σε ορισμένους τομείς πολύ νωρίτερα. Το Βερολίνο και η Ουάσιγκτον διαφωνούν στο πώς θα χειριστούν το θέμα της προοπτικής ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, μια διαμάχη που όπως πολλοί λένε έχει σχέση με το πώς θα αντιμετωπιστεί η Ρωσία. Την ώρα που οι ΗΠΑ αποσκοπούν κυρίως στην αντιστάθμιση της νεοαποκτηθείσας στρατιωτικής αυτοπεποίθησης της Ρωσίας, η Γερμανία υποστηρίζει μέτρα για την οικονομική ανάπτυξη της Ρωσίας και τη διασφάλιση της πολιτικής της σταθερότητας.

Η νέα πολιτική των ΗΠΑ

Η Γερμανία θεωρεί ότι είναι υπεύθυνη για την καθοδήγηση της Ρωσίας και όχι για τη συγκράτησή της. Η νέα κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, που έχει δεσμευτεί να ακολουθήσει νέα πολιτική στο θέμα των πυρηνικών φιλοδοξιών του Ιράν, αλλά και να επιτύχει άλλους στόχους της εξωτερικής πολιτικής που σχετίζονται με τη Ρωσία, ενδέχεται να διαπιστώσει ότι ένας δρόμος προσέγγισης της Μόσχας περνάει μέσα από το Βερολίνο. Είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να στρέψει την προσοχή στα βαθύτερα γερμανικά συμφέροντα στη Ρωσία. «Η κυβέρνηση Ομπάμα θα πρέπει να συνεργαστεί με τους Γερμανούς καθώς θα διαμορφώνει τη νέα αμερικανική πολιτική έναντι της Ρωσίας» δήλωσε η Άντζελα Στεντ υπεύθυνη στο τμήμα μελετών επί ρωσικών θεμάτων του Πανεπιστημίου του Τζόρτζταουν. Κουρασμένοι από τις διαλέξεις των Αμερικανών που επισημαίνουν ότι το 36% του φυσικού αερίου που θερμαίνει τα γερμανικά σπίτια προέρχεται από τη Ρωσία, ορισμένοι Γερμανοί πολιτικοί διερωτώνται πώς είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να ανησυχούν περισσότερο από τους ίδιους για τη γερμανική ενεργειακή εξάρτηση. «Πολύ Γερμανοί πιστεύουν ότι ο Μπους εισέβαλε στο Ιράκ μόνο για το πετρέλαιο και πολλοί Αμερικανοί πιστεύουν ότι η γερμανική πολιτική έναντι της Ρωσίας καθορίζεται από το φυσικό αέριο», δήλωσε η Κάρστεν Βόιγκτ, συντονίστρια των αμερικανο-γερμανικών σχέσεων του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών. «Όλες οι γερμανικές κυβερνήσεις από τη δεκαετία του ‘70 προσπάθησαν να φέρουν τη Μόσχα πιο κοντά στην Ευρώπη», πρόσθεσε.
«Η συνεργασία μας άρχισε στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου», συμπλήρωσε ο εκπρόσωπος της GAZPROM, Σεργκέι Κυπριάνοφ, αναφερόμενος στις συμφωνίες της δεκαετίας του ’70 –στις οποίες αντιτάχθηκαν οι ΗΠΑ– για την προώθηση αγωγών φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Γερανίας. «Το Τείχος του Βερολίνου υπήρχε ακόμη», τόνισε ο ίδιος. «Σε σύγκριση με όσα συνέβαιναν τότε, η Γεωργία δεν είναι τίποτα».

Μετά τον πόλεμο στη Γεωργία, οι Ευρωπαίοι πάγωσαν τις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για την ανανέωση της διμερούς συμφωνίας συνεργασίας. Ωστόσο, δέκα εβδομάδες μετά αποφάσισαν να τις επαναλάβουν. Η Γερμανία έχει ανάγκη τις ρωσικές ακατέργαστες ύλες, ενώ η Ρωσία είναι και αυτή εξαρτημένη από τις ευρωπαϊκές επενδύσεις.

Σχέσεις με ιστορία

Στην πόλη Γιαροσλάβ, η εταιρεία GAZgroop κατασκευάζει ακόμη μηχανές φορτηγών που κινούνται με ντίζελ, σ’ ένα εργοστάσιο που χτίστηκε αρχικά επί τσαρικής διακυβέρνησης το 1916 και όπου οι μέθοδοι παραγωγής παραπέμπουν στη σοβιετική εποχή. «Η Γερμανία από άποψη τεχνολογίας και βιομηχανικής εμπειρίας είναι η καλύτερη στον κόσμο νομίζω», δήλωσε ο Ρουσλάν Γκρέκοφ, υπεύθυνος ενός νέου προγράμματος στο εργοστάσιο. «Φυσικά, η Γερμανία είναι διαφορετική από τη Ρωσία. Η διαφορά είναι καλή». Όμως οι δεσμοί μεταξύ των δύο μεγαλύτερων χωρών της Ευρώπης σφυρηλατήθηκαν με το πέρασμα των αιώνων, καθώς Γερμανοί ευγενείς, όπως η Αικατερίνη η Μεγάλη, έγιναν Ρώσοι βασιλείς και Γερμανοί στρατηγοί ανέλαβαν τα ηνία των τσαρικών στρατών. Η σχέση ζυμώθηκε στη γερμανική πλευρά με τις ενοχές για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ευγνωμοσύνη για τη γερμανική ενοποίηση. Κοινός παρονομαστής υπήρξαν ανέκαθεν οι επιχειρήσεις, με τις γερμανική τεχνογνωσία της Γερμανίας να συμπληρώνει τις αχανείς ρωσικές πηγές. Η γερμανική Siemens εγκατέστησε το κρατικό δίκτυο τηλέγραφου της Ρωσίας στη δεκαετία του 1850. Ο Στάλιν έχτισε τη σοβιετική βιομηχανική δύναμη χρησιμοποιώντας κατά κύριο λόγο γερμανικές μηχανές.

Απειλές και διορθώσεις

Η σημερινή οικονομική κρίση δημιούργησε ανησυχίες για την πιθανότητα επανάληψης της κατάρρευσης του ρουβλίου του 1998. Η Παγκόσμια Τράπεζα μείωσε κατά το ήμισυ τις προσδοκίες της για την ρωσική ανάπτυξη το προσεχές έτος, ωστόσο προέβλεψε ανάπτυξη 3% την ώρα που η γερμανική οικονομία βρισκόταν ήδη σε ύφεση και αναμένεται να συρρικνωθεί περαιτέρω.
Όταν ο πρόεδρος Μεντβέντεφ απείλησε μετά τις αμερικανικές εκλογές να αναπτύξει νέους ρωσικούς πυραύλους στο Καλίνινγκραντ, επέλεξε μια περιοχή σύμβολο της πολύπλοκης σχέσης Ρωσίας - Γερμανίας, τον θύλακο που άλλοτε αποτελούσε τη γερμανική πόλη του Κένιχσμπεργκ προτού πέσει στα χέρια των Σοβιετικών. Ενδεικτική ίσως των ευκαιριών που παρουσιάζει το τρίγωνο Ρωσία - Γερμανία - Αμερική, ήταν η επισήμανση του Γερμανού υπουργού Εξωτερικών, Φρανκ - Βάλτερ Σταϊνμάγερ, ο οποίος εξέδωσε την πλέον αυστηρή απάντηση στον κ. Μεντβέντεφ: «Ήταν το λάθος μήνυμα σε μια ακατάλληλη στιγμή», τόνισε ο κ. Σταϊνμάγερ την επομένη. Η νέα κυβέρνηση Ομπάμα, δηλώνουν Γερμανοί αξιωματούχοι κατ’ ιδίαν, θα πρέπει να το σημειώσει αυτό. Όπως απεδείχθη, με τις μετέπειτα διορθωτικές δηλώσεις Μεντβέντεφ, οι Ρώσοι προφανώς το σημείωσαν.