Εθνική Κυριαρχία και Ισορροπίες Ισχύος

EULEX and Government representatives discuss 
closer cooperation.

Του Μιχάλη Ι. Παπαθεράποντος

Την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε το σχέδιο του Γ.Γ. Μπαν Κι Μουν για την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής αποστολής EULEX στο Κόσσοβο. Αυτό έγινε κατορθωτό με τη συμφωνία και των 5 μόνιμων μελών, συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσίας, αφού επαναλαμβάνεται το ψήφισμα 1244, που αναφέρεται στην εδαφική κυριαρχία της Σερβίας στο Κόσοβο. Στις αποσχισθείσες περιοχές του Κοσόβου και Νότιας Οσετίας-Αμπχαζίας διαδραματίζεται η εξισορρόπηση ισχύος των μεγάλων δυνάμεων στο παιγνίδι της πολιτικής συμφερόντων και ιδιαίτερα στο θέμα της εδαφικής κυριαρχίας. Η σχετική πολιτική και στρατιωτική δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών της επέτρεπε τα τελευταία χρόνια να επιβάλλει τους όρους της στη διεθνή πολιτική. Η μονομερής στρατιωτική επέμβαση στο Ιράκ, βασισμένη στην λογική της «συμμαχίας των προθύμων», παραγνώρισε το ρόλο των Ηνωμένων Εθνών και την αξία της συλλογικότητας. Η αποτυχία όμως στο Ιράκ επέφερε ένα μεγάλο οικονομικό και πολιτικό πλήγμα στην Αμερικανική κυβέρνηση. Παράλληλα, η προσπάθεια ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, και η περίφημη αντιπυραυλική ασπίδα, συνιστούσε διάβρωση της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας, κάτι στο οποίο η τελευταία αντιδρούσε. Τα προβλήματα στο Ιράκ έφεραν στην επιφάνεια τις αδυναμίες και τα όρια αντοχής του Αμερικανικού στρατού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει χάσει την πρωτοπορία στον στρατιωτικού τομέα. Πρωτίστως έδειξαν ότι δεν θα μπορούσε να ανοίξει νέα μέτωπα, και ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ρωσία και το Ιράν.  

Η Ευρωπαϊκή αποστολή στο Κόσοβο θα έχει χαρακτήρα ‘αυστηρής ουδετερότητας’, που υπονοεί ότι η αποστολή δεν αποτελεί πολιτική αναγνώριση της περιοχής. Σημειώνεται ότι μέχρι τον Οκτώβριο του 2008 μόνο 52 από τις 192 χώρες των Ηνωμένων Εθνών είχαν αναγνωρίσει το Κόσοβο, συμπεριλαμβανομένων 22 από τις 27 χώρες της Ε.Ε.. Η απόφαση αυτή χαιρετίστηκε από τη Σερβία, ενώ εκφράστηκε απογοήτευση από την Πρίστινα. Αυτό δείχνει ότι το καθεστώς στο Κόσσοβο θα παραμείνει τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα υπό αμφισβήτηση. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της Ν. Οσσετίας και Αμπχαζίας, όπου η Ρωσία και η Νικαράγουα είναι οι μόνες χώρες που τις αναγνωρίζουν ως ανεξάρτητα κράτη. Άλλες χώρες έδειξαν κατανόηση για τη Ρωσική θέση χωρίς όμως να αναγνωρίζουν τις περιοχές ως ανεξάρτητες. Η Ρωσία σίγουρα δεν θα περίμενε να δημιουργήσει τέτοια κινητικότητα ώστε να υπάρχει καθολική αποδοχή για αναγνώριση της Ν. Οσσετίας και Αμπχαζίας. Το ερώτημα του γιατί προχώρησε σε αυτή τη πράξη, πέραν από την τιμωρία της Γεωργίας, φαίνεται να απαντήθηκε στην συνέντευξη του Ρώσου προέδρου Μεντβέντεφ στο CNN. Στην συνέντευξη αυτή, δήλωσε ότι οι πιο πάνω περιοχές έχουν περισσότερη βάση για αναγνώριση από ότι το Κόσοβο. Με αυτό, ίσως να ήθελε να δείξει ότι και η Ρωσία έχει λόγο και θέση στο θέμα της εδαφικής κυριαρχίας και στην αναγνώριση νέων κρατών. Με την πιθανή δημιουργία πολλών νέων κρατών υπό τις δυτικές ευλογίες, κάτι που τώρα φαίνεται απομακρυσμένο, θα μπορούσε να δημιουργήσει μία ισχυρή φιλοδυτική βάση σε διεθνείς οργανισμούς και κυρίως στα Ηνωμένα Έθνη. Η συσχέτιση που ανέφερε ο Μεντβέντεφ υπέδειξε ότι η Ρωσία είχε την ανάγκη για εξισορρόπηση ισχύος στις διεθνείς σχέσεις, κυρίως για τους πιο κάτω λόγους:

1. Οι ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια αψήφησαν τα Ηνωμένα Έθνη με τη μονομερή τους πολιτική
2. Διαμέλισαν έναν παραδοσιακό σύμμαχο όπως η Σερβία, με την απόσχιση του Κοσόβου
3. Επιχείρησαν να δημιουργήσουν γεωγραφικό αποκλεισμό με την εισδοχή των γειτονικών της χωρών στο ΝΑΤΟ
4. Σχεδιάζουν την υλοποίηση της αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη

Πρόσφατα, η Γερμανία με την στήριξη της Γαλλίας εκδήλωσαν την αντίθεση τους στην ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, σεβόμενες τις ευαισθησίες της Ρωσίας. Σε συνδυασμό με το νέο σχέδιο για το Κόσοβο και την αναμενόμενη εσωστρέφεια των Ηνωμένων Πολιτειών λόγω της οικονομικής κρίσης, φαίνεται να παγιώνει το σημερινό στάτους κβο στις ισορροπίες δυνάμεως. Αυτό σημαίνει ότι ο σεβασμός της εδαφικής κυριαρχίας θα παραμείνει αποδεκτός από την πλειοψηφία των μελών των Ηνωμένων Εθνών και μεσοπρόθεσμα δεν θα επιδιωχθεί η αλλοίωση του. Η κυριαρχία ισότιμων ανεξάρτητων κρατών είναι ο κατ’ εξοχήν ορισμός των Ηνωμένων Εθνών, που στηρίζεται στο διεθνές δίκαιο. Έτσι, οι ισορροπίες ισχύος των μεγάλων δυνάμεων φαίνεται να μην ευνοούν τη διάβρωση της εθνικής κυριαρχίας μέσω εθίμου του νομικού δικαίου.