Η κατάντια των Τουρκο-Ισραηλινών σχέσεων

Του Daniel Steinvorth DER SPIEGEL

Ήταν μια καλή εβδομάδα για τον Σύρο Υπουργό Εξωτερικών Ουλαίτ αλ-Μουαλέμ. Την Τρίτη, μετείχε σε συνάντηση Τούρκων και Σύρων πολιτικών στο μεθοριακό σημείο Ονκουπινάρ με στόχο την κατάργηση της θεώρησης διαβατηρίων μεταξύ των δύο χωρών.

Eνα μεγάλο και σημαντικό βήμα, αν ληφθεί υπόψιν ότι μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’90, οι δύο γείτονες βρίσκονταν σε συνεχή αντιπαράθεση λόγω της υποστήριξης της Συρίας στους Κούρδους που μάχονται στην Τουρκία. Αν και σημεία της παραμεθορίου εξακολουθούν να είναι ναρκοθετημένα, εντούτοις οι καιροί έχουν αλλάξει. Σήμερα, οι δύο χώρες συνεργάζονται σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, ενώ έχουν προχωρήσει και στη σύσταση του Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας.

Μία θεαματική, νέα σχέση
Άγκυρα και Δαμασκός προγραμματίζουν επίσης να συνεργαστούν και στον στρατιωτικό τομέα, εξέλιξη που ικανοποιεί ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικά όσον αφορά το καθεστώς των σχέσεων γειτονίας που επιθυμεί από τα υποψήφια για ένταξη κράτη. Η σύναξη στα Τουρκο-Συριακά σύνορα δεν θα προκαλούσε ωστόσο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν δεν προηγείτο η μη πρόσκληση στο Ισραήλ να μετάσχει σε προγραμματισμένη, διεθνή στρατιωτική άσκηση στο Τουρκικό έδαφος.

Η αντίδραση ήταν άμεση. Ηνωμένες Πολιτείες και Ιταλία προχώρησαν αμέσως στην ακύρωση της συμμετοχής του στον «Αετό της Ανατολίας», ενώ η Τουρκία περιορίστηκε να ανακοινώσει ότι η εξέλιξη αυτή έχει να κάνει με την ακύρωση ορισμένων «διεθνών παραμέτρων» της άσκησης, ως αποτέλεσμα «τεχνικών προβλημάτων».

Αργότερα ωστόσο, οι πληροφορίες έφεραν τους Τούρκους να είναι οργισμένοι με τους Ισραηλινούς ένεκα της καθυστέρησης στην παράδοση των μη-επανδρωμένων αεροσκαφών παρακολούθησης Χερών. Την σκυτάλη πήρε ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι ο αποκλεισμός των Ισραηλινών λήφθηκε με βάση πολιτικά κριτήρια, ως αντίδραση στην επιδρομή στη Γάζα στα τέλη του 2008. Όπως δήλωσε στο Αραβικό τηλεοπτικό δίκτυο Αλ-Αραμπίγια, η Τουρκία πράττει με βάση «την συνείδηση του λαού», τονίζοντας ότι «ο λαός απορρίπτει την συμμετοχή του Ισραήλ» στην άσκηση.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Υπουργός Εξωτερικών Νταβούτογλου, ο οποίος τόνισε πως η Τουρκία, δεν μπορεί να συμπεριφέρεται ως στρατιωτικός εταίρος του Ισραήλ, από την στιγμή που δεν καταβάλλονται προσπάθειες για ειρήνη. Σκληρές λέξεις που προκάλεσαν αμηχανία στο Ισραήλ, αφού αφενός δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσει από μόνο του στρατιωτικές ασκήσεις και αφετέρου η σχέση του με την Τουρκία – την μοναδική Μουσουλμανική χώρα σύμμαχο του στην περιοχή – είναι ζωτικής σημασίας. «Η σχέση μας με την Τουρκία είναι μακρά, σημαντική και στρατηγικής σημασίας», δήλωσε ο Ισραηλινός Υπουργός Άμυνας Μπαράκ, σε μία προσπάθεια να μειώσει τις επιπτώσεις από την απόφαση.

Χάθηκε η εμπιστοσύνη
Παρά τις όποιες κατευναστικές δηλώσεις, οι Τουρκο-Ισραηλινές σχέσεις βρίσκονται σήμερα στο χειρότερο τους σημείο εδώ και πάρα πολύ καιρό. Η Άγκυρα παραμένει χολωμένη από την εισβολή των Ισραηλινών στη Λωρίδα της Γάζας, τη στιγμή που επιχειρούσε να μεσολαβήσει για την έναρξη ανεπίσημων συνομιλιών μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Επιπρόσθετα, λίγες μέρες πριν από την εισβολή, ο τότε πρωθυπουργός Εχούντ Όλμερτ είχε, σύμφωνα με πληροφορίες, αναφέρει στον Ερντογάν ότι δεν προγραμματίζετο οποιαδήποτε επιδρομή.
Αν και δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν επικαλείται ως επιχείρημα «την φωνή του Τουρκικού λαού», εντούτοις η απόφαση για ακύρωση της πρόσκλησης στο Ισραήλ, συνιστά ξεκάθαρη μεταστροφή πολιτικής.

Την ίδια στιγμή όμως υπάρχει κάτι που βρίσκεται πέραν από την εικόνα της έπαρσης και του λαϊκισμού που προβάλλει ο Ερντογάν. Ο στρατηγός Χαλντούτ Σολμάζτουρκ, δήλωσε ότι ο στρατός – ο αντίποδας στην συντηρητική Ισλαμική πολιτική του Ερντογάν – είναι δυσαρεστημένος από την στάση του Ισραήλ. Ως κύρια αιτία προέταξε τις Ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές το 2007 εναντίον υποτιθέμενων Συριακών πυρηνικών εγκαταστάσεων, από το έδαφος της Τουρκίας. Το Ισραήλ, τόνισε, δεν θεώρησε υποχρέωση του να ενημερώσει τους Τούρκους.

Ο Σολμάζτουρκ κάνει επίσης λόγο για «αναξιόπιστες εμπορικές σχέσεις», ειδικά όσον αφορά την προμήθεια στρατιωτικού υλικού. Όπως ανέφερε, μόνο δύο από τα δέκα αεροσκάφη Χερόν έχουν παραδοθεί στην Τουρκία, τα οποία και κατέπεσαν στη διάρκεια δοκιμαστικής πτήσης. Την ίδια στιγμή ωστόσο ο Σολμάζτουρκ, δεν βλέπει κανένα ουσιαστικό λόγο για τερματισμό της «παραδοσιακής συνεργασίας» της Τουρκίας με το Ισραήλ, και επικρίνει την κυβέρνηση Ερντογάν για λανθασμένη στάση.

Χαιρετίζει η Συρία
Η Τουρκία, υπό την καθοδήγηση του Υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου, επιχειρεί αυτό το διάστημα να ισορροπήσει μεταξύ των δυτικών της συμμάχων και των γειτόνων της στη Μέση Ανατολή. Ο Νταβούτογλου, ως ο πνευματικός πατέρας μίας νέας, πολυεπίπεδης εξωτερικής πολιτικής, πιστεύει ότι έτσι θα ενισχυθεί η επιρροή της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή.

Μία πτυχή αυτής της πολιτικής είναι και η προώθηση στενότερων σχέσεων με τους Μουσουλμάνους συμμάχους της Άγκυρας, με τον Νταβούτογλου να αναφέρεται σε «θεμελιώδεις καχυποψίες» στην ακολουθητέα Ισραηλινή εξωτερική πολιτική.

Την θέση της Άγκυρας χαιρέτισε η Συρία, με τον Υπουργό Εξωτερικών αλ-Μουαλέμ να τονίζει στο πρακτορείο Ρόϊτερ ότι η απόφαση αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο η Τουρκία κρίνει την επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα.

Ταυτόχρονα υπέδειξε ότι η Τουρκία δεν θα χρειαστεί να κοιτάξει μακριά για την αναζήτηση νέων συμμάχων με τους οποίους να πραγματοποιήσει στρατιωτικές ασκήσεις. Μετά από την επιτυχημένη άσκηση Τουρκικών και Συριακών δυνάμεων τον Απρίλιο, οι Σύροι έδωσαν ενδείξεις ότι θα ακολουθήσει ακόμη μία, και μάλιστα σύντομα.

The New York Times Syndicate