Η Αριστερά και η «γοητεία» του Ισλαμισμού

Σωτήρης Ρούσσος*

Η καταστροφική και τραγική επιχείρηση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα ανέδειξε μια προϊούσα παράδοξη και ιδεολογικά αντιφατική όσμωση της Αριστεράς στην Ευρώπη και στη χώρα μας με τα ρεύματα του ακραίου πολιτικού Ισλάμ στη Μέση Ανατολή αλλά και αλλού. Οι εκδηλώσεις αυτής της όσμωσης μπορούν να αναζητηθούν σε πολλά σημεία και περιστάσεις.
Πρώτον, στη χωρίς κριτική και επιφυλάξεις συμμαχία οργανώσεων της άκρας Αριστεράς, κυρίως στην Αγγλία, με μουσουλμανικές οργανώσεις που έχουν κατά καιρούς με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πρωτοστατήσει είτε στην καταδίωξη του συγγραφέα Σάλμαν Ράσντι για το βιβλίο του Σατανικοί Στίχοι, είτε σε εκδηλώσεις αντισημιτισμού είτε στο πολιτιστικό και κοινωνικό διωγμό εκφάνσεων κοινωνικής ισότητας που αφορούν τη θέση της γυναίκας, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων κλπ. Χαρακτηριστική περίπτωση η Respect-the-Unity Coalition μεταξύ του ακροαριστερού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (SWP) και της Μουσουλμανικής Ένωσης της Βρετανίας (Muslim Association of Britain) στις ευρωεκλογές του 2004.
Δεύτερο στοιχείο είναι η χωρίς καμία επιφύλαξη υποστήριξη του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης ως αξιόπιστου αντι-ιμπεριαλιστικού ακόμη και αντικαπιταλιστικού πρόμαχου αγνοώντας ή αποσιωπώντας την εξολόθρευση του Tudeh, ίσως του πιο μαζικού και πρωτοπόρου κομμουνιστικού αριστερού κόμματος στη Μέση Ανατολή. Όσοι αμφιβάλλουν ας ρίξουν μια ματιά στην ιστοσελίδα και την ηλεκτρονική εφημερίδα του κόμματος αυτού για να καταλάβουν ποια θα έπρεπε να είναι η συνεπής αριστερή ιδεολογική στάση απέναντι στους Αγιατολάχ της Τεχεράνης. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί η βίαιη διάλυση μαζικών κουρδικών κομμάτων και άλλων αριστερών οργανώσεων που αναγκάστηκαν να πέσουν στην παγίδα της αγκάλης του σανταμικού καθεστώτος για να σωθούν.
Τρίτη περίπτωση, ο εναγκαλισμός από την ευρωπαϊκή και κυρίως την ελληνική Αριστερά της ιρακινής αντίστασης εναντίον της αμερικανικής κατοχής χωρίς προϋποθέσεις και διαχωρισμούς. Με αυτό τον τρόπο παρέβλεψαν το γεγονός ότι ανάμεσα στην αντίσταση υπήρχαν σφαγείς του κουρδικού και του σιιτικού πληθυσμού της μπααθικής περιόδου αλλά και «φυσιογνωμίες» όπως ο Ζαρκάουϊ και η τζιχαντική, τύπου αλ-Κάιντα, οργάνωσή του με τους αποκεφαλισμούς ομήρων που οδήγησαν ακόμη και τις σφόδρα αντι-αμερικανικές σουνιτικές φυλές να πάρουν τα όπλα εναντίον τους. Κανένας λόγος για τις σιιτικές περιοχές και την ελευθερία που απολαμβάνουν για πρώτη φορά οι Κούρδοι –οι οποίοι εμμέσως παρουσιάζονταν σαν εγκάθετοι των Αμερικανών. Σχεδόν καμία δημοσιογραφική κάλυψη και ουσιαστική ανάλυση για τις πρόσφατες τοπικές εκλογές στο Ιράκ, μάλλον γιατί θαμπώνουν την εικόνα της ιρακινής αντίστασης και τη γοητεία ακόμη και των πιο ακραίων μορφών του πολιτικού Ισλάμ
Τέλος, στην περίπτωση της Χαμάς -είδαμε και ηγέτες της Αριστεράς κάτω από το θρησκευτικής έμπνευσης λάβαρό της- το κίνημα αυτό του πολιτικού Ισλάμ φαίνεται να ενσαρκώνει την αντίσταση κατά του ιμπεριαλισμού πιθανόν ακόμη και κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Πρόκειται μάλλον για μια λενινιστικού τύπου «συμμαχία με τον διάβολο» μιας και το προοίμιο του πολιτικού προγράμματος του εκλογικού μετώπου της Χαμάς στις εκλογές του 2005 καθιστά σαφές ότι το Ισλάμ και ο ισλαμικός νόμος αποτελούν τη βάση της πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας. Τώρα πώς αυτό συνάδει, για αυτούς που γνωρίζουν έστω και ελάχιστα τη σχέση Ισλάμ και κράτους, με την πολιτική εναλλαγή και τον πλουραλισμό μένει να συζητηθεί.
Μήπως σε αυτή τη γοητεία της αντι-ιμπεριαλιστικής Χαμάς πρέπει να αναζητηθεί και η χαμηλή πτήση της είδησης ότι ο ΟΗΕ σταμάτησε την παροχή τροφίμων προς τη Γάζα γιατί αυτά κατασχέθηκαν, μάλλον «επαναστατικώ δικαίω», από ενόπλους της Χαμάς. Το επιχείρημα ότι αυτή είναι η μόνη δύναμη που αντιστέκεται στην ισραηλινή κατοχή είναι μάλλον αδύναμο αφού υπάρχουν εναλλακτικές μορφές δράσεις και αλληλεγγύης. Για παράδειγμα, μια παγκόσμια εκστρατεία για την απελευθέρωση των ηγετών της Φατάχ (συμπεριλαμβανόμενου του Μαρουάν Μπαργούτι) από τις ισραηλινές φυλακές θα είχε ως αποτέλεσμα την ανάδειξη των πραγματικών λαοπρόβλητων δυνάμεων μέσα στο πλειοψηφικό ρεύμα της Φατάχ, θα ενδυνάμωνε την αντίσταση στην ισραηλινή κατοχή, θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για σοβαρές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και επιτέλους δεν θα παρέδιδε την παλαιστινιακή κοινωνία στην ισλαμιστική δεξιά. Γιατί σε αυτό το σημείο του πολιτικού φάσματος τοποθετούνται οργανώσεις σαν τη Χαμάς. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι οι πρώτες που υφίστανται την άγρια καταστολή των οργανώσεων αυτών, όπου κυριάρχησαν, είναι ακριβώς οι οργανώσεις της Αριστεράς.
Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να καταστήσουμε σαφή μια σημαντική διάκριση. Είναι άλλο πράγμα να θεωρούμε τις μαζικές οργανώσεις του πολιτικού Ισλάμ υπαρκτές πολιτικές δυνάμεις, τις οποίες πρέπει να αναγνωρίσουμε και να εμπλακούμε σε ένα διάλογο μαζί τους για τους όρους και τις προϋποθέσεις της περιφερειακής σταθερότητας, και άλλο να τις εξιδανικεύουμε, να τις θεωρούμε γνήσιες δυνάμεις απελευθέρωσης από τον ιμπεριαλισμό και την εκμετάλλευση υποτάσσοντας τη στρατηγική της ευρωπαϊκής Αριστεράς στην κοινωνικά και πολιτικά συντηρητική ιδεολογία και στρατηγική τους.
Είναι επίσης διαφορετικό να αναγνωρίζει κανείς το Ιράν ως περιφερειακή ηγεμονική δύναμη, να απορρίπτει την περιθωριοποίησή του και να αποκαθιστά με όρους και προϋποθέσεις στρατηγικό διάλογο μαζί του, πάλι για χάρη της περιφερειακής ασφάλειας, και διαφορετικό να αποσιωπά τις αποτρόπαιες πλευρές των θανατικών ποινών σε ανήλικους, την σκληρή τιμωρία γυναικών επειδή τις βίασαν και την πολλαπλώς βαλλόμενη ελευθερία του λόγου και της πολιτικής και κοινωνικής δράσης, ιδιαίτερα στη σκοτεινή περίοδο του Αχμαντινετζάντ.
Γράφοντας για την αντίδραση της ευρωπαϊκής Αριστεράς στην ισλαμική επανάσταση του 1979 ο Τάρεκ Άλι επιτέθηκε στον «ανόητο αντι-ιμπεριαλισμό» λέγοντας ότι εκφράστηκε από «χρήσιμους ανόητους της δυτικο-ευρωπαϊκής Αριστεράς» που θεωρούσαν ότι κάτι το προοδευτικό θα έπρεπε να υπάρχει στους Αγιατολάχ, αφού ανέτρεψαν τον Σάχη που ήταν όργανο της Αμερικής. Από την άλλη ο κορυφαίος πολιτικός φιλόσοφος, Τζον Γκρέι, στο βιβλίο του Heresies, παρουσιάζει μια πτυχή της Αριστεράς που ίσως εξηγεί τη γοητεία που της ασκεί η ριζοσπαστική θεοκρατία. Σύμφωνα με τον Γκρέι «η παράλογη ιδέα του Μάρξ για το ‘τέλος της ιστορίας’, όπου ο κομμουνισμός θριαμβεύει και τότε εξαφανίζονται οι καταστροφικές συγκρούσεις στον κόσμο αποτελεί μια εκκοσμικευμένη μετάλλαξη της χριστιανικής αποκαλυπτικής πίστης». Πρόκειται, καταλήγει ο Γκρέι, για μύθο μεταμφιεσμένο σε επιστήμη. Μήπως και στην περίπτωση του ισλαμισμού πρόκειται για εξόφθαλμη κοινωνική δεξιά μεταμφιεσμένη σε αντι-ιμπεριαλιστικό προμαχώνα;

* Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι αναπληρωτής καθηγητής και επικεφαλής του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Πηγή : Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων